Józef Zaremba (generał)

Józef Zaremba

Józef Zaremba według pastelu Ludwika Marteau, XVIII w.
Zaremba
Data i miejsce urodzenia	ok. 1731 Libidza
Data i miejsce śmierci	1774 Rozprza
Ojciec	Tomasz Zaremba (zm. 1748)
Matka	Magdalena z Łąckich (zm. 1767)
Żona	Józefa z Grodzickich
Dzieci	Alojzy (ur. 1762) Florian (1763 - 1806), pułkownik w 1794 Ignacy (ur. 1764)

Johann Martin Will, Józef Zaremba, komendant wielkopolski wojsk Konfederacji Barskiej, ok. 1768

Józef Zaremba herbu Zaremba (ur. ok. 1731 w Libidzy, zm. 1774 w Rozprzy) – generał-major wojsk koronnych, generał-adiutant króla, konfederat barski, poseł sieradzki na Sejm Rozbiorowy 1773–1775.

Życiorys

Józef Zaremba był synem Tomasza (łowczy piotrkowski) i Magdaleny z Łąckich. Uczył się w Piotrkowie Trybunalskim u pijarów. Służył w armii saskiej w latach 1751–1756, a później przeszedł do wojska koronnego i służył w pułku J. Potockiego. W latach 1759–1762 walczył z hajdamakami na Ukrainie.

15 stycznia 1769 roku jeden z czołowych dowódców oddziałów Konfederacji Barskiej. Regimentarz sieradzki, a w grudniu 1769 odznaczył się w bitwie pod Piotrkowem. Z I. Malczewskim w lutym 1770 ruszył na Warszawę, a po niepowodzeniu tej wyprawy i wycofaniu się Malczewskiego z ruchu działał dalej w Wielkopolsce, przyjmując tytuł komendanta generalnego wojsk prowincji wlkp. i Prus Królewskich (maj 1770). Marszałek Wielkopolski od 1770 roku. W grudniu 1769 odznaczył się w bitwie pod Piotrkowem. Jego prokrólewskie sympatie wywołały z czasem konflikt z Kazimierzem Pułaskim, który zakończył się w kwietniu 1772 spustoszeniem jego dóbr. Zdobył sławę w czasie obrony Częstochowy. Pobił 16 sierpnia 1770 wojska rosyjskie pod Kościanem, a 1 stycznia 1771 wydał w Kościanie manifest, w którym uzasadniał swe prawa do dowództwa. Napadł ok. 10 stycznia pod Bukiem na Malczewskiego i Jana Nepomucena Morawskiego. Wziął obu do niewoli i rozbroił ich oddziały, a następnie w dniach 23–30 stycznia szturmował Poznań. Odstąpił od oblężenia, gdy generał Rönne zwolnił aresztowanych konfederatów, a miasto uregulowało zaległe podatki. Wycofał się na Śląsk doznawszy 17 lutego klęsk pod Krotoszynem i Kobylinem, gdzie przy pomocy Żydów berlińskich organizował dostawy broni i zaopatrzenia dla swych oddziałów. Powrócił po 3 miesiącach i końcem czerwca 1771 rozbił wojska F. K. Branickiego w bitwie pod Widawą. Jego sekretarzem był Jędrzej Kitowicz. 3 listopada na wieść o zamachu konfederatów na króla podał się do dymisji, ale nie została przyjęta. 7 grudnia 1771 we Wschowie na zjeździe szlachty został wybrany marszałkiem konfederacji wielkopolskiej. Na pograniczu polsko–śląskim spędził zimę, a żeby ochronić własne dobra porozumiewał się z wojskami pruskimi wkraczającymi do Wielkopolski.

22 marca 1772 roku pokonany pod Piotrkowem, a 12 maja rozpuścił swe wojsko. Zdał dowództwo i udał się do Warszawy, gdzie uzyskał przebaczenie króla, awans na generała majora wojsk koronnych oraz starostwo nowosielskie. Do czynnej służby jednak już nie wrócił. Członek konfederacji Adama Ponińskiego sejmie rozbiorowym w 1773 roku. Posiadał m.in. w ziemi piotrkowskiej miasteczko Rozprza i wieś Kisiele, Libidzę k/ Kłobucka oraz Sokolniki w ziemi wieluńskiej.

Zmarł w końcu lutego 1774, wskutek odniesionych rozległych poparzeń w czasie kąpieli termicznej w nowej drewnianej, zamkniętej hermetycznie wannie.

Był żonaty z Józefą z Grodzickich, z którą miał córkę Teklę oraz synów Ignacego, Tomasza i Floriana.

Postać Józefa Zaremby w kulturze

Bohater pieśni Jacka Kowalskiego „Duet Iwana Drewicza z JW Józefem Zarembą, komendantem konfederacji wielkopolskiej.”

Usiadł Zaremba przy starym dębie,
Bo Drewicz listy przysłał Zarembie;
Zaremba czyta - widać po minie,
Że wnet odpisze mu po łacinie.
Nie mogą spotkać się osobiście,
Zatem jedyny ratunek w liście:
Listy w rozłące są panaceum,
Czas by je wydać w Ossolineum.
(...)
W ten sposób Drewicz całe dwa lata
Poza Zarembą nie widział świata;
Lecz od zgrzytania stępiwszy zęby,
Zaprzestał listy słać do Zaremby.
Szwabom przekazał korespondencję;
Ci mieli niższą inteligencję,
Zaremba stracił więc motywację,
No i szlag trafił konfederację.

Zobacz też

• Jędrzej Kitowicz – jego sekretarz w czasie Konfederacji Barskiej
• Iwan Drewicz – dowódca wojsk rosyjskich, walczących z konfederatami

Bibliografia

• Jędrzej Kitowicz: Pamiętniki, czyli Historia polska. Warszawa: PIW, 2005, s. 807. ISBN 83-89700-24-7.
• Janina Kozłowska-Studnicka: Archiwum Zarembów w zbiorze rękopisów kórnickich. Kórnik: Biblioteka Kórnicka PAN, 1955, s. 22.
• Henryk Kosk, Generalicja polska. t. II, Pruszków 2001
• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 863-864. ISBN 83-01-02722-3.