Jaskółka blada
| Ptyonoprogne fuligula[1] | |||
| (Lichtenstein, 1842) | |||
_(32682255041).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
jaskółka blada | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Jaskółka blada[3] (Ptyonoprogne fuligula) – gatunek małego ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Martin Lichtenstein w 1842[4] na podstawie holotypu z okolic rzeki Baviaanskloof[5]. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Hirundo fuligula[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza jaskółkę bladą w rodzaju Ptyonoprogne. Wyróżnia 6 podgatunków[6]. Niektórzy autorzy wyłączają jaskółkę małą[3] (P. (f.) rufigula) do odrębnego gatunku, obejmującego 3 podgatunki: nominatywny, P. f. anderssoni i P. f. pretoriae[5][7]. Autorzy Handbook of the Birds of the World wymieniają P. (f.) pusilla jako podgatunek jaskółki płowej (P. obsoleta)[8] (którą niektórzy autorzy łączą w jeden gatunek z P. fuligula[7][5]), podczas gdy IOC uznaje go za podgatunek jaskółki bladej[6].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- P. f. pusilla (Zedlitz, 1908) – południowe Mali na wschód po północną i centralną Etiopię oraz zachodnią Erytreę[8]
- P. f. bansoensis (Bannerman, 1923) – południowo-wschodni Senegal, Gwinea i Sierra Leone na wschód po Nigerię i Kamerun[7]
- jaskółka mała[3] (P. f. rufigula (Fischer, GA & Reichenow, 1884)) – centralny i południowy Czad, Republika Środkowoafrykańska, zachodni Sudan, południowy i wschodni Sudan Południowy, południowo-zachodnia Etiopia oraz wschodnia Afryka na południe po Zimbabwe oraz północny i centralny Mozambik[7]
- P. f. pretoriae Roberts, 1922 – południowo-zachodnie Zimbabwe, południowy Mozambik na południe po wschodnią Republikę Południowej Afryki[5]
- P. f. anderssoni (Sharpe & Wyatt, 1887) – północno-zachodnia i południowo-zachodnia Angola oraz północna i centralna Namibia[5]
- jaskółka blada[3] (P. f. fuligula (Lichtenstein, MHK, 1842)) – południowa Namibia, Botswana oraz zachodnie RPA[5]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 11–14 cm, masa ciała 10–30 g[5][7]. Jaskółki blade podobne są do skalnych (P. rupestris). Są jednak wyraźnie mniejsze i jaśniejsze na grzbiecie, szarobrązowe. Wyróżnia się także jasne czoło oraz gardło (u tych pierwszych pokrywają je rozmyte kreski). Pozostała część spodu ciała brudnobiała[9]. W RPA pomylić te jaskółki można jedynie z brzegówkami małymi (Riparia paludicola), te jednak zamieszkują inne środowiska (podmokłe), są mniejsze i pozbawione białych perełek na sterówkach[10].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia jaskółek bladych są umiejscowione w obszarach pustynnych wąwozy, urwiska skalne, ruiny i inne budynki[9], tereny górskie, klify, wybrzeża, siedliska ludzkie (miasta i wsie)[5][7]. W związku z preferowanym środowiskiem rozmieszczenie tych jaskółek jest nieregularne w całym zasięgu[10]. Pożywienie tych ptaków stanowią latające owady, w tym muchówki (Diptera), pluskwiaki (Hemiptera), błonkoskrzydłe (Hymenoptera)[5][7]. Głos jaskółek bladych jest niepozorny. Odzywają się stosunkowo suchym, miękkim trrt, podobnie jak brzegówki zwyczajne (R. riparia) czy oknówki zwyczajne (Delichon urbicum) lub nieznacznie nosowym wik, przywodzącym na myśl głos dymówkę (Hirundo rustica). Piosenka jaskółek bladych brzmi jak lekko ochrypły szczebiot[9].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy w zachodniej Afryce trwa głównie od kwietnia do czerwca lub lipca oraz od sierpnia lub października do listopada. W Etiopii okres ten trwa od stycznia do marca oraz od maja do grudnia, we wschodniej Afryce zaś cały rok, z nasileniem zmiennym w zależności od regionu[5][7]. Są to ptaki monogamiczne, przeważnie gniazdujące samotnie, jednak widywano kolonie lęgowe liczące do 40 par. Gniazdo ma formę miseczki ulepionej z kawałków błota, wyściełanej piórami, delikatnymi trawami lub puchem roślinnym. W budowie uczestniczą obydwa ptaki z pary. Zniesienie liczy 2–3 jaja, inkubacja trwa 17–29 (zwykle 18–20) dni. Młode opuszczają gniazdo po 22–29 dniach życia[11].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje jaskółkę bladą (oraz, osobno, jaskółkę małą[12]) za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2017). BirdLife International ocenia trend populacji jako stabilny[13]. Przystosowanie się do siedlisk ludzkich pomogło tym ptakom poszerzyć swój zasięg[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ptyonoprogne fuligula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ptyonoprogne fuligula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 - jaskółki (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ a b Martin Lichteinstein: Verzeichniss einer Sammlung von Säugethieren und Vögeln aus dem Kaffernlande, nebst einer Käffersammlung. 1842, s. 18.
- ↑ a b c d e f g h i j Turner, A.: Large Rock Martin (Ptyonoprogne fuligula). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-12-07].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Swallows. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M.: Red-throated Rock Martin (Ptyonoprogne rufigula). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-12-07].
- ↑ a b del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M.: Pale Rock Martin (Ptyonoprogne obsoleta). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-12-10].
- ↑ a b c Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. warszawa: MULTICO, 2017, s. 258–259. ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b c R.A. Earlé: Rock Martin. Kransswael. Hirundo fuligula. [w:] Southern African Bird Atlas Project (SABAP2) [on-line]. 6 stycznia 2000. [dostęp 2017-12-10].
- ↑ Hirundo fuligula (Rock martin). Biodiversity Explorer. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ BirdLife International, Ptyonoprogne rufigula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2017-12-07] (ang.).
- ↑ Large Rock Martin Ptyonoprogne fuligula. BirdLife International. [dostęp 2017-12-10].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).