Jaskółka blada
| Ptyonoprogne fuligula[1] | |||
| (Lichtenstein, 1842) | |||
_(32682255041).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
jaskółka blada | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania w starszym, szerszym ujęciu systematycznym (wraz z jaskółką małą) | |||
Jaskółka blada[3] (Ptyonoprogne fuligula) – gatunek małego ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae). Występuje w południowej Afryce. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Martin Lichtenstein w 1842[4] na podstawie holotypu z „Kaffirland”, co w 1922 Roberts uściślił jako Grahamstown w Kraju Przylądkowym (obecnie RPA)[5]. Liechtenstein nadał nowemu gatunkowi nazwę Hirundo fuligula[4]. Obecnie (2024) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza jaskółkę bladą w rodzaju Ptyonoprogne. Wyróżnia 3 podgatunki[6]. Do niedawna do P. fuligula włączano jaskółkę małą[3] (P. rufigula), obejmującą 3 podgatunki: nominatywny, bansoensis i pusilla[6][7]; na liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World takson pusilla traktowany jest jako podgatunek jaskółki płowej (P. obsoleta)[8].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Obecnie wyróżnia się 3 podgatunki P. fuligula[5][6][8]:
- P. f. anderssoni (Sharpe & Wyatt, 1887) – północno-zachodnia i południowo-zachodnia Angola oraz północna i centralna Namibia[5]
- P. f. fuligula (Lichtenstein, MHK, 1842) – południowa Namibia, Botswana oraz zachodnia RPA[5]
- P. f. pretoriae Roberts, 1922 – południowo-zachodnie Zimbabwe, południowy Mozambik na południe po wschodnią Republikę Południowej Afryki[5]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 11–14 cm, masa ciała 16–30 g[5]. Jaskółki blade podobne są do skalnych (P. rupestris). Są jednak wyraźnie mniejsze i jaśniejsze na grzbiecie, szarobrązowe. Wyróżnia się także jasne czoło oraz gardło (u tych pierwszych pokrywają je rozmyte kreski). Pozostała część spodu ciała brudnobiała[9]. W RPA pomylić te jaskółki można jedynie z brzegówkami małymi (Riparia paludicola), te jednak zamieszkują inne środowiska (podmokłe), są mniejsze i pozbawione białych perełek na sterówkach[10].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia jaskółek bladych są umiejscowione w obszarach pustynnych wąwozy, urwiska skalne, ruiny i inne budynki[9], tereny górskie, klify, wybrzeża, siedliska ludzkie (miasta i wsie)[5]. W związku z preferowanym środowiskiem rozmieszczenie tych jaskółek jest nieregularne w całym zasięgu[10]. Pożywienie tych ptaków stanowią latające owady, w tym muchówki (Diptera), chrząszcze (Coleoptera), pluskwiaki (Hemiptera), błonkoskrzydłe (Hymenoptera)[5]. Głos jaskółek bladych jest niepozorny. Odzywają się stosunkowo suchym, miękkim trrt, podobnie jak brzegówki zwyczajne (R. riparia) czy oknówki zwyczajne (Delichon urbicum) lub nieznacznie nosowym wik, przywodzącym na myśl głos dymówkę (Hirundo rustica). Piosenka jaskółek bladych brzmi jak lekko ochrypły szczebiot[9].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy zależy od miejsca występowania: luty w Angoli, luty–kwiecień i lipiec–listopad w Zambii, styczeń–kwiecień i sierpień–listopad w Zimbabwe; głównie sierpień–kwiecień (szczyt wrzesień–styczeń) w Południowej Afryce, ale w dowolnym miesiącu po deszczach na pustyni Kalahari[5]. Są to ptaki monogamiczne, przeważnie gniazdujące samotnie, jednak widywano kolonie lęgowe liczące do 40 par. Gniazdo ma formę miseczki ulepionej z kawałków błota, wyściełanej piórami, delikatnymi trawami lub puchem roślinnym. W budowie uczestniczą obydwa ptaki z pary. Zniesienie liczy 2–3 jaja, inkubacja trwa 17–29 (zwykle 18–20) dni. Młode opuszczają gniazdo po 22–29 dniach życia[11].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje jaskółkę bladą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako rzadki w Namibii i Botswanie. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[12]. Przystosowanie się do siedlisk ludzkich pomogło tym ptakom poszerzyć swój zasięg[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ptyonoprogne fuligula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ptyonoprogne fuligula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 - jaskółki (wersja: 2024-10-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-11].
- ↑ a b Martin Lichteinstein: Verzeichniss einer Sammlung von Säugethieren und Vögeln aus dem Kaffernlande, nebst einer Käffersammlung. 1842, s. 18.
- ↑ a b c d e f g h i Turner, A., G.M. Kirwan & P.F.D. Boesman: Southern Crag-Martin (Ptyonoprogne fuligula), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana & S.M. Billerman) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2024. [dostęp 2024-12-11]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Swallows. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-11]. (ang.).
- ↑ BirdLife International, Ptyonoprogne rufigula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2017-12-07] (ang.).
- ↑ a b HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-12-11].
- ↑ a b c Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. warszawa: MULTICO, 2017, s. 258–259. ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b c R.A. Earlé: Rock Martin. Kransswael. Hirundo fuligula. [w:] Southern African Bird Atlas Project (SABAP2) [on-line]. 6 stycznia 2000. [dostęp 2017-12-10].
- ↑ Hirundo fuligula (Rock martin). Biodiversity Explorer. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ Species factsheet: Large Rock Martin Ptyonoprogne fuligula. BirdLife International. [dostęp 2024-12-11].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).