Jaskinie polskich Tatr
Jaskinie polskich Tatr – grupa 862 jaskiń (grudzień 2020 roku) znajdujących się w polskich Tatrach. Znajdują się tu najdłuższe i najgłębsze jaskinie Polski. Ich łączna długość przekracza 135,4 km[1][2]. Ze względu na budowę geologiczną Tatr zdecydowana ich większość występuje w Tatrach Zachodnich[3]. Największe jaskinie są pochodzenia tektoniczno-krasowego lub krasowo-tektonicznego[4][5]. Kilkanaście jaskiń zalicza się do jaskiń lodowych.
18 jaskiń w polskich Tatrach ma ponad 1000 m długości, 27 ma głębokość ponad 50 m.
Liczba jaskiń oraz ich długość i głębokość ulegają zmianom, gdyż duża ich część nie jest do końca zbadana i zmierzona. Odkrywane są nowe jaskinie (Jaskinia Harda) lub okazuje się, że niektóre jaskinie są ze sobą połączone i w rzeczywistości tworzą jeden system jaskiniowy. Przykładem jest tu Jaskinia Wielka Śnieżna (powstała z połączenia pięciu jaskiń), Jaskinia Wysoka – Za Siedmiu Progami (powstała z połączenia Jaskini Wysokiej, Jaskini za Siedmiu Progami i Jaskini Pośredniej) czy jaskinia Zośka – Zagonna Studnia (powstała z połączenia jaskini Zośka z jaskinią Zagonna Studnia)[6].
Większość jaskiń występujących w polskich Tatrach ma ukształtowanie pionowe. Parę jaskiń o ukształtowaniu poziomym udostępniono dla ruchu turystycznego. Są to:
- Jaskinia Mroźna,
- Jaskinia Mylna, Jaskinia Obłazkowa i Jaskinia Raptawicka, tworzące system Jaskiń Pawlikowskiego,
- Smocza Jama,
Jaskinia Kalacka
15 najdłuższych jaskiń w polskich Tatrach[4][2][edytuj | edytuj kod]
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m |
|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Wielka Śnieżna | 23753 | 824 |
| 2 | Śnieżna Studnia | 13650 | 805 |
| 3 | Jaskinia Wysoka – Za Siedmiu Progami | 11660 | 435 |
| 4 | Jaskinia Miętusia | 10780 | 305 |
| 5 | Bańdzioch Kominiarski | 10010 | 562 |
| 6 | Jaskinia Czarna | 7247 | 303,5 |
| 7 | Ptasia Studnia | 6283 | 352 |
| 8 | Jaskinia Zimna | 5420 | 176 |
| 9 | Jaskinia Mała w Mułowej | 3863 | 555 |
| 10 | Jaskinia Kozia | 3470 | 389 |
| 11 | Jaskinia Kasprowa Niżnia | 3100 | 47 |
| 12 | Jaskinie Pawlikowskiego | 2409 | 76 |
| 13 | Szczelina Chochołowska | 2320 | 60 |
| 14 | Jaskinia Bystrej | 1480 | 53 |
| 15 | Siwy Kocioł | 1318 | 295 |
15 jaskiń o największej deniwelacji w polskich Tatrach[4][2][edytuj | edytuj kod]
| Lp | Nazwa | Deniwelacja m | Długość m |
|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Wielka Śnieżna | 824 | 23753 |
| 2 | Śnieżna Studnia | 805[2] | 13650[7] |
| 3 | Bańdzioch Kominiarski | 562 | 10010 |
| 4 | Jaskinia Mała w Mułowej | 555 | 3863 |
| 5 | Jaskinia Wysoka – Za Siedmiu Progami | 435 | 11660 |
| 6 | Jaskinia Kozia | 389 | 3470 |
| 7 | Ptasia Studnia | 352 | 6283 |
| 8 | Jaskinia Miętusia | 305 | 10780 |
| 9 | Jaskinia Czarna | 303,5 | 7247 |
| 10 | Siwy Kocioł | 295 | 1318 |
| 11 | Studnia w Kazalnicy Miętusiej | 244 | 1000 |
| 12 | Jaskinia Zimna | 176 | 5420 |
| 13 | Jaskinia pod Wantą | 172 | 520 |
| 14 | Jaskinia Małołącka | 166 | 258 |
| 15 | Zośka – Zagonna Studnia | 163 | 700 |
Położenie jaskiń[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na położenie można podzielić jaskinie na następujące grupy:
Dolina Chochołowska[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu 83 jaskinie[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Szczelina Chochołowska | 2320 | 60 | Wyżnia Brama Chochołowska |
| 2 | Kamienne Mleko | 430 | 30,3 | Wyżnia Brama Chochołowska |
| 3 | Jaskinia Rybia | 358 | 6 | Wyżnia Brama Chochołowska |
| 4 | Dziura nad Potokiem | 150 | 0 | Wyżnia Brama Chochołowska |
| 5 | Dmuchawa | 130 | 17,5 | Dudziniec |
Dolina Kościeliska[edytuj | edytuj kod]
(bez Doliny Miętusiej i Wąwozu Kraków)
Znajduje się tu 225 jaskiń[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Bańdzioch Kominiarski | 10010 | 562 | Żeleźniakowy Wierch |
| 2 | Jaskinia Czarna | 7247 | 303,5 | Organy |
| 3 | Jaskinia Zimna | 5420 | 176 | Organy |
| 4 | Jaskinie Pawlikowskiego | 2409 | 76 | Raptawicka Turnia |
| 5 | Jaskinia Naciekowa | 1210 | 97 | Organy |
Wąwóz Kraków[edytuj | edytuj kod]
Znajdują się tu 123 jaskinie[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Wysoka – Za Siedmiu Progami | 11660 | 435 | Wysoki Grzbiet |
| 2 | Jaskinia Psia | 1076 | 62 | Gubalec |
| 4 | Jaskinia Poszukiwaczy Skarbów | 484 | 30,7 | Zbójnicka Turnia |
| 3 | Jaskinia Lodowa w Ciemniaku | 390 | 42 | Ciemniak |
| 5 | Jaskinia Zakosista | 131 | 25,6 | Rynek |
Dolina Miętusia[edytuj | edytuj kod]
Znajdują się tu 133 jaskinie[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Miętusia | 10780 | 305 | Dziurawe |
| 2 | Ptasia Studnia | 6283 | 352 | Ratusz Mułowy |
| 3 | Jaskinia Mała w Mułowej | 3863 | 555 | Dolina Mułowa |
| 4 | Jaskinia Kozia | 3470 | 389 | Dolina Litworowa |
| 5 | Studnia w Kazalnicy Miętusiej | 1000 | 244 | Kazalnica Miętusia |
Dolina Małej Łąki[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu 112 jaskiń[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Wielka Śnieżna | 23753 | 824 | Wyżnia Świstówka Małołącka |
| 2 | Śnieżna Studnia | 13650 | 805 | Niżnia Świstówka Małołącka |
| 3 | Siwy Kocioł | 1318 | 295 | Niżnia Świstówka Małołącka |
| 4 | Zośka – Zagonna Studnia | 700 | 163 | Czerwony Grzbiet |
| 5 | Jaskinia Lodowa Małołącka | 360 | 53 | Koprowe Mniszki |
Dolina Bystrej[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu 78 jaskiń[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Jaskinia Kasprowa Niżnia | 3100 | 47 | Zawracik Kasprowy |
| 2 | Jaskinia Bystrej | 1480 | 53 | Kalacka Turnia |
| 3 | Jaskinia Magurska | 1285 | 59 | Jaworzyńska Czuba |
| 4 | Jaskinia Goryczkowa | 605 | 31 | Myślenickie Turnie |
| 5 | Jaskinia Kalacka | 405 | 19 | Kalacka Turnia |
Doliny reglowe[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu 59 jaskiń[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Dziura | 175 | 40,5 | Dolina ku Dziurze |
| 2 | Dziura Wyżnia – Lisia Jama | 164 | 14 | Dolina ku Dziurze |
| 3 | Tylkowa Szczelina | 98 | 25 | Dolina Lejowa |
| 4 | Jaskinia Lejowa Wyżnia | 97 | 17,7 | Dolina Lejowa |
| 5 | Suchy Biwak | 70 | 18 | Dolina Lejowa |
Tatry Wysokie[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu 49 jaskiń[2]. Najdłuższe z nich to:
| Lp | Nazwa | Długość m | Deniwelacja m | Położenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Studnia w Mnichu | 59,3 | 22,3 | Mnich |
| 2 | Jaskinia Wołoszyńska Niżnia | 46,4 | 15,7 | Wołoszyn |
| 3 | Jaskinia Wołoszyńska Wyżnia | 44 | 10,2 | Wołoszyn |
| 4 | Wielka Żabia Szpara | 35,8 | 26 | Siedem Granatów |
| 5 | Cubryńska Dziura I | 27 | 11,5 | Cubryna |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jaskinie Tatr [online], old.kktj.pl [dostęp 2018-10-23].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jaskinie Tatr [online], Krakowski Klub Taternictwa Jaskiniowego [dostęp 2020-12-06] (pol.).
- ↑ Tatry polskie. Mapa topograficzna 1:10 000. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego WP, Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe, 1984
- ↑ a b c Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-02-19] (pol.).
- ↑ Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego (tom I). Jaskinie Doliny Chochołowskiej i dolinek reglowych, Grodzicki J. (red.), PTPNoZ, Warszawa 1991, ISBN 83-00-03525-7
- ↑ Jaskinie Tatrzańskie, Polska Strona Taternictwa Jaskiniowego pod patronatem KTJ PZA [online], www.sktj.pl [dostęp 2016-10-11].
- ↑ Jaskinie – kwartalnik Polskiego Związku Alpinizmu. Nr 1-2 (90-91)/2018. ISSN 1234-4346