John Hunter (chirurg)
| ||
![]() John Hunter (1728–1793). Na podstawie portretu Sir Joshuy Reynoldsa, znajdującego się w Royal College of Surgeons | ||
Data i miejsce urodzenia | 13 lutego 1728 Long Calderwood | |
Data i miejsce śmierci | 16 października 1793 Londyn | |
Zawód, zajęcie | chirurg i anatom |
John Hunter (ur. 13 lutego 1728 w Long Calderwood, zm. 16 października 1793 w Londynie) – szkocki chirurg i anatom, uważany za jednego z pionierów obserwacyjno-eksperymentalnego podejścia do chirurgii. Wniósł ważny wkład badawczy do patologii.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 13 lutego 1728 w Long Calderwood[1] koło Glasgow[2] jako najmłodszy z dziesięciorga dzieci Johna Huntera (1662/3–1741) i jego żony Agnes Paul (ok. 1685–1751)[3]. Pochodził z relatywnie ubogiej rodziny. Uczęszczał do wiejskiej szkoły, ale miał problemy z nauką czytania i pisania. Rzucił szkołę w wieku 13 lat. W dzieciństwie zbierał jaja i owady, a także prowadził sekcje małych ssaków[4].
Nie uzyskał wykształcenia uniwersyteckiego ani – co było częste wśród ówczesnych chirurgów – nie otrzymał stopnia doktora. W 1748 roku przeniósł się do Londynu, by pomóc bratu Williamowi, położnikowi, w przygotowywaniu preparatów na prowadzony przez niego kurs anatomii[1] w świeżo otwartej przez niego szkole. Nowinką była wówczas możliwość przeprowadzania przez uczniów sekcji na zwłokach ludzkich[4]. W latach 1749–1750 uczył się chirurgii u Williama Cheseldena w Chelsea Hospital[1], w następnym okresie studiował anatomię w pracowni brata[2], badał krążenie łożyskowe, nerwy węchowe, opisał zstąpienie jąder, wyjaśnił przyczynę wrodzonych przepuklin, zademonstrował krążenie limfatyczne i przeprowadzał liczne eksperymenty na zwierzętach[4]. Łącznie pracował wraz z bratem przez 12 lat[2].
Od 1754 roku był stażystą chirurgii w St. George’s Hospital[2], a od 1758 pracował tam jako chirurg, zaś w 1760 roku przyjął nominację na chirurga wojskowego[1] i był świadkiem zdobycia Belle Île oraz kampanii w Portugalii w czasie wojny siedmioletniej[4]. W czasie dwuletniej służby zyskał duże doświadczenie w postępowaniu z rannymi[2], m.in. na podstawie obserwacji ran postrzałowych u nieleczonych francuskich jeńców i leczonych brytyjskich żołnierzy ustalił, że nieleczone rany goiły się lepiej niż leczone, w związku z czym zalecał nieingerowanie w takich wypadkach[4].
W 1763 roku wrócił do Londynu, gdzie kontynuował pracę na prywatnej praktyce aż do śmierci[1], ale borykał się z problemami wynikającymi z braku formalnego wykształcenia, w związku z czym zajmował się także stomatologią[2] – w tym czasie propagował m.in. przeszczepy zębów[4]. W 1768 roku został w końcu przyjęty do Company of Surgeons i od tego czasu intensywnie rozwijał swoją prywatną praktykę chirurgiczną[2], zaczął też pracę jako chirurg w St. George’s Hospital[5]. Od początku lat 70. XVIII wieku prowadził także prywatne wykłady z podstaw i praktyki chirurgii[1], a jednym z jego uczniów był Edward Jenner. W 1776 roku został chirurgiem króla Jerzego III i dzięki temu miał dostęp do jego zwierząt. Dzięki temu jako pierwszy przeprowadził sekcję padłego słonia[2]. Z czasem stał się najpopularniejszym chirurgiem w Londynie: wśród jego pacjentów znajdowały się znane osoby, m.in. William Pitt, David Hume, Adam Smith i lord Byron.
Hunter połączył błędnie kiłę i rzeżączkę w jedną chorobę. W celu udowodnienia swej hipotezy zaszczepił ochotnika (w niektórych źródłach siebie samego) ropą osoby chorej na rzeżączkę. W efekcie eksperymentu ochotnik rozwinął objawy obu chorób[1], gdyż podany materiał zawierał krętki blade[4]. Napisał Traktat o chorobach wenerycznych (1786)[1], który był jedną z pierwszych prac z tej tematyki, które nie skupiały się na potępianiu chorych[2].
Autor The Natural History of the Human Teeth (1771), A Treatise on the Venereal Disease (1786), Observations on Certain Parts of the Animal Oeconomy (1786), A Treatise on the Blood, Inflammation, and Gun-shot Wounds (1794)[1].
Od 1767 roku należał do Royal Society[5]. W 1783 założył muzeum, prezentując preparaty mokre, wypchane zwierzęta, skamieniałości, preparaty kostne i narządy prezentujące objawy chorób[2]. W 1799 roku jego zbiory Parlament zakupił na potrzeby Royal College of Surgeons[1]; zachowały się w Londynie, funkcjonują jako Hunterian Museum[5].
Zmarł 16 października 1793 w Londynie[1] z powodu zawału serca, a następnego dnia – zgodnie z jego ostatnią wolą – jego studenci przeprowadzili sekcję zwłok[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k John Hunter. British surgeon, Encyclopedia Britannica [dostęp 2019-12-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j John Hunter (1728-93), broughttolife.sciencemuseum.org.uk [dostęp 2019-12-09] .
- ↑ Hunter, John (1728–1793), surgeon and anatomist, Oxford Dictionary of National Biography, DOI: 10.1093/ref:odnb/14220 [dostęp 2019-12-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h John Hunter (1728-1793)., The James Lind Library [dostęp 2019-12-09] (ang.).
- ↑ a b c Mała encyklopedia medycyny. red. nacz. Tadeusz Rożniatowski. T. II H–O. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 424.
- ISNI: 0000 0000 8346 1785
- VIAF: 100368494
- LCCN: n81014558
- GND: 119275090
- NDL: 01089393
- LIBRIS: hftx2cg133wdv65
- BnF: 125710976
- SUDOC: 035023627
- SBN: IT\ICCU\PUVV\290584
- NLA: 35214549
- NKC: nlk20000083472
- NTA: 070574278
- BIBSYS: 2007763
- CiNii: DA12092221
- Open Library: OL1172231A
- PLWABN: 9810573740205606
- NUKAT: n2015180322
- OBIN: 14220
- NLI: 000065790
- PTBNP: 1170102
- WorldCat: lccn-n81014558