Kanianka
 Kanianka pospolita | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
kanianka |
| Nazwa systematyczna | |
| Cuscuta L. Sp. Pl. 124. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Kanianka (Cuscuta L.) – rodzaj roślin należący do rodziny powojowatych (Convolvulaceae). Obejmuje ok. 170 gatunków[4][5]. Należą tu pnące, bezzieleniowe rośliny pasożytnicze. Niektóre uważane są za bardzo szkodliwe chwasty. Rodzaj kosmopolityczny. Kilka gatunków występuje w Polsce.
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Większość gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej, pozostałe w Europie i Azji[5].
- Gatunki flory Polski[6]
- kanianka amerykańska (Cuscuta gronovii Willd. ex Schult. in Roem. & Schult.) – efemerofit
- kanianka koniczynowa (Cuscuta trifolii Bab. & Gibson) – antropofit zadomowiony
- kanianka lnowa (Cuscuta epilinum Weihe ex Boenn.) – gatunek wymarły
- kanianka macierzankowa (Cuscuta epithymum L.)
- kanianka polna (Cuscuta campestris Yunck.) – antropofit zadomowiony
- kanianka pospolita, kanianka europejska (Cuscuta europaea L.)
- kanianka wielka (Cuscuta lupuliformis Krock.)
- kanianka wonna (Cuscuta suaveolens Ser.) – efemerofit
- Cuscuta cesatiana Bertol., syn. C.arvensis Beyr. – efemerofit
- Cuscuta australis R. Br. – efemerofit
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Pnąca, z licznymi ssawkowatymi wyrostkami.
- Liście
- Silnie zredukowane do małych, niezielonych łusek.
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w pęczki, promieniste, obupłciowe.
- Owoce
- Kilkunasienna torebka.
- Korzeń
- Zamierają wkrótce po wykiełkowaniu rośliny.
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Rośliny pasożytnicze, prawie bezzieleniowe. Owijają się dookoła roślin żywicielskich, z których czerpią wodę i substancje organiczne. Silnie zredukowane liście są niezdolne do asymilacji. Rośliny te czerpią pokarm z żywiciela za pomocą ssawek wyrastających z łodygi. Ssawki wrastają do wiązek przewodzących rośliny żywicielskiej.
Kanianki są roślinami trującymi.
Rozmnażają się z nasion, ale mogą także rozmnażać się wegetatywnie z odcinków pędu.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Kanianki mogą rosnąć pasożytując na wielu roślinach żywicielskich równocześnie. W strefie tropikalnej, gdzie rosną latami, potrafią dosięgnąć szczytu koron krzewów i drzew. W strefie umiarkowanej są roślinami jednorocznymi i ich wzrost jest przez to ograniczony.
Kanianki pasożytują na wielu różnych roślinach, włączając szereg gatunków roślin uprawnych i ogrodowych, takich jak m.in. lucerna siewna, len, koniczyna, ziemniak, chryzantema, dalia, dzielżan, bluszcz, petunia ogrodowa.
Wpływ kanianki na organizm żywiciela jest negatywny, osłabiona roślina jest bardziej podatna na choroby wirusowe. Kanianka może także przenosić choroby z jednej rośliny żywicielskiej na drugą.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Cassytha S. F. Gray
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)[2]
Jedyny rodzaj w monotypowym plemieniu Cuscuteae wchodzącym w skład rodziny powojowatych (Convolvulaceae)[2].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), rodzina kaniankowate (Cuscutaceae Dumort.), podrodzina Cuscutoideae Link, plemię Cuscuteae Dumort., rodzaj kanianka (Cuscuta L.)[7].
- Wykaz gatunków według The Plant List (tylko nazwy zaakceptowane)[4]
- Cuscuta abyssinica A. Rich.
- Cuscuta acuta Engelm.
- Cuscuta acutiloba Engelm.
- Cuscuta africana Thunb.
- Cuscuta alpestris Fourc.
- Cuscuta americana L.
- Cuscuta andina Phil.
- Cuscuta angulata Engelm.
- Cuscuta appendiculata Engelm.
- Cuscuta applanata Engelm.
- Cuscuta approximata Bab.
- Cuscuta argentinana Yunck.
- Cuscuta attenuata Waterf.
- Cuscuta australis R.Br.
- Cuscuta balansae Boiss. & Reut. ex Yunck.
- Cuscuta bella Yunck.
- Cuscuta bifurcata Yunck.
- Cuscuta boldinghii Urb.
- Cuscuta boliviana Yunck.
- Cuscuta brachycalyx (Yunck.) Yunck.
- Cuscuta bracteata Engelm.
- Cuscuta bucharica Palib.
- Cuscuta californica Hook. & Arn.
- Cuscuta campestris Yunck. – kanianka polna
- Cuscuta capensis Choisy
- Cuscuta capitata Roxb.
- Cuscuta cassytoides Nees ex Engelm.
- Cuscuta ceanothi Behr
- Cuscuta cephalanthi Engelm.
- Cuscuta cesatiana Bertol.
- Cuscuta chapalana Yunck.
- Cuscuta chilensis Ker Gawl.
- Cuscuta chinensis Lam.
- Cuscuta choisiana Yunck.
- Cuscuta cockerellii Yunck.
- Cuscuta compacta Juss. ex Choisy
- Cuscuta convallariiflora Pavlov
- Cuscuta corniculata Engelm.
- Cuscuta coryli Engelm.
- Cuscuta corymbosa Ruiz & Pav.
- Cuscuta costaricensis Yunck.
- Cuscuta cozumeliensis Yunck.
- Cuscuta cristata Engelm.
- Cuscuta croymbosa Ruiz & Pav.
- Cuscuta curta (Engelm.) Rydb.
- Cuscuta cuspidata Engelm.
- Cuscuta decipiens Yunck.
- Cuscuta deltoidea Yunck.
- Cuscuta dentatasquamata Yunck.
- Cuscuta denticulata Engelm.
- Cuscuta desmouliniana Yunck.
- Cuscuta durangana Yunck.
- Cuscuta epilinum Weihe – kanianka lnowa
- Cuscuta epithymum (L.) L. – kanianka macierzankowa
- Cuscuta erosa Yunck.
- Cuscuta europaea L. – kanianka pospolita
- Cuscuta exaltata Engelm.
- Cuscuta fasciculata Yunck.
- Cuscuta foetida Kunth
- Cuscuta friesii Yunck.
- Cuscuta gerrardii Baker
- Cuscuta gigantea Griff.
- Cuscuta glabrior (Engelm.) Yunck.
- Cuscuta globiflora Engelm.
- Cuscuta globosa Ridl.
- Cuscuta globulosa Benth.
- Cuscuta glomerata Choisy
- Cuscuta goyaziana Yunck.
- Cuscuta gracillima Engelm.
- Cuscuta grandiflora Kunth
- Cuscuta gronovii Willd. ex Roem. & Schult. – kanianka amerykańska
- Cuscuta gymnocarpa Engelm.
- Cuscuta harperi Small
- Cuscuta haughtii Yunck.
- Cuscuta haussknechtii Yunck.
- Cuscuta hitchcockii Yunck.
- Cuscuta howelliana P. Rubtzov
- Cuscuta hyalina Roth
- Cuscuta incurvata Progel
- Cuscuta indecora Choisy
- Cuscuta indica (Engelm.) Petrov ex Butkov
- Cuscuta insquamata Yunck.
- Cuscuta jalapensis Schltdl.
- Cuscuta japonica Choisy1
- Cuscuta jepsonii Yunck.
- Cuscuta kilimanjari Oliv.
- Cuscuta kurdica Engelm.
- Cuscuta lacerata Yunck.
- Cuscuta lehmanniana Bunge
- Cuscuta leptantha Engelm.
- Cuscuta letourneuxii Trab.
- Cuscuta lindsayi Wiggins
- Cuscuta lophosepala Butkov
- Cuscuta lucidacarpa Yunck.
- Cuscuta lupuliformis Krock. – kanianka wielka
- Cuscuta macrocephala W. Schaffn. ex Yunck.
- Cuscuta macrolepis R.C. Fang & S.H. Huang
- Cuscuta macvaughii Yunck.
- Cuscuta megalocarpa Rydb.
- Cuscuta membranacea Yunck.
- Cuscuta mexicana Yunck.
- Cuscuta micrantha Choisy
- Cuscuta mitriformis Engelm.
- Cuscuta monogyna Vahl
- Cuscuta natalensis Baker
- Cuscuta nevadensis I.M. Johnst.
- Cuscuta nitida E. Mey. ex Choisy
- Cuscuta obtusata Trab.
- Cuscuta obtusiflora Kunth
- Cuscuta occidentalis Millsp.
- Cuscuta odontolepis Engelm.
- Cuscuta odorata Ruiz & Pav.
- Cuscuta orbiculata Yunck.
- Cuscuta ortegana Yunck.
- Cuscuta paitana Yunck.
- Cuscuta palaestina Boiss.
- Cuscuta pamirica Butkov
- Cuscuta papillosa (Engelm.) H. Lindb.
- Cuscuta partita Choisy
- Cuscuta parviflora Engelm.
- Cuscuta pauciflora Phil.
- Cuscuta pedicellata Ledeb.
- Cuscuta pentagona Engelm.
- Cuscuta peruviana Yunck.
- Cuscuta planiflora Ten.
- Cuscuta plattensis A. Nelson
- Cuscuta platyloba Progel
- Cuscuta polyanthemos W. Schaffn. ex Yunck.
- Cuscuta polygonorum Engelm.
- Cuscuta potosina W. Schaffn. ex Engelm.
- Cuscuta prismatica Pav. ex Choisy
- Cuscuta pulchella Engelm.
- Cuscuta purpurata Phil.
- Cuscuta purpusii Yunck.
- Cuscuta pusilla Phil. ex Yunck.
- Cuscuta racemosa Mart.
- Cuscuta reflexa Roxb.
- Cuscuta rojasii Hunziker
- Cuscuta rostrata Shuttlew. ex Engelm. & A. Gray
- Cuscuta rotundiflora Hunz.
- Cuscuta rubella Yunck.
- Cuscuta rugosiceps Yunck.
- Cuscuta runyonii Yunck.
- Cuscuta saccharata (Engelm.) Yunck.
- Cuscuta salina Engelm.
- Cuscuta sandwichiana Choisy
- Cuscuta serrata Yunck.
- Cuscuta serruloba Yunck.
- Cuscuta sidarum Liebm.
- Cuscuta somaliensis Yunck.
- Cuscuta squamata Engelm.
- Cuscuta stenolepis Engelm.
- Cuscuta stenoloba Bornm. & Schwarz
- Cuscuta strobilacea Liebm.
- Cuscuta suaveolens Ser. – kanianka wonna
- Cuscuta subinclusa Durand & Hilg.
- Cuscuta suksdorfii Yunck.
- Cuscuta tianschanica Palib.
- Cuscuta tinctoria Mart. ex Engelm.
- Cuscuta tinei Insenga
- Cuscuta trichostyla Engelm.
- Cuscuta triumvirati Lange
- Cuscuta tuberculata Brandegee
- Cuscuta umbellata Kunth
- Cuscuta umbrosa Beyr. ex Hook.
- Cuscuta veatchii Brandegee
- Cuscuta warneri Yunck.
- Cuscuta werdermannii Hunz.
- Cuscuta woodsonii Yunck.
- Cuscuta xanthochortos Mart.
- Cuscuta yucatana Yunck.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b Cuscuta. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-08-15].
- ↑ a b Fang Rhui-cheng; Lytton J. Musselman, Uzi Plitmann: Cuscuta Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-08-15].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Cuscuta (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.