Kapusta właściwa

Kapusta właściwa
	; Morfologia (kapusta właściwa polna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	kapusta
Gatunek	kapusta właściwa
	Nazwa systematyczna
	Brassica rapa (L.) Koch.; Sp. pl. 2:666. 1753
Synonimy
	Brassica campestris L.;
	Brassica campestris L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rzepa

Kapusta chińska

Kapusta pekińska

Kapusta właściwa, rzepa właściwa (Brassica rapa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną krzyżowych). Rośnie dziko w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Maroko, Tunezja)^[3]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata w licznych odmianach. W Polsce jest rośliną uprawną, ale występuje także w postaci zdziczałej (archeofit, efemerofit)^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Wzniesiona, wyprostowana, rozgałęziająca się. Ma wysokość 60-120 cm.

Liście: Dolne lirowatego kształtu i owłosione, zielonego koloru, górne jajowate, ząbkowane, sine. Najwyższe liście całobrzegie. Swoją nasadą obejmują łodygę.

Kwiaty: Drobne, złocistożółtego koloru opłatkach długości 6-12 mm. Kwiaty przewyższają skupione na szczycie pędu pączki. Kwiaty słabo przedsłupne, samopylne.

Owoc: Łuszczyna.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Zdziczałe formy rosną na polach uprawnych jako chwasty, na miedzach, przydrożach, rowach.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W systematyce kapusty istnieje wielkie zagmatwanie, różne klasyfikacje podają różne nazewnictwo. Według najnowszych ustaleń przeprowadzonych przez botaników Germplasm Resources Information Network, skupionych w towarzystwie The Multinational Brassica Genome Project w obrębie gatunku Brassica rapa wyróżnia się 10 podgatunków (stan na 2010 r.)^[3]:

Brassica rapa L. subsp. campestris (L.) A. R. Clapham – kapusta właściwa polna
Brassica rapa L. subsp. chinensis (L.) Hanelt – kapusta właściwa chińska
Brassica rapa L. subsp. dichotoma (Roxb.) Hanelt
Brassica rapa L. subsp. japonica Shebalina – kapusta właściwa japońska
Brassica rapa L. subsp. narinosa (L. H. Bailey) Hanelt
Brassica rapa L. subsp. nipposinica (L. H. Bailey) Hanelt
Brassica rapa L. subsp. oleifera (DC.) Metzg. – kapusta właściwa olejowa
Brassica rapa L. subsp. pekinensis (Lour.) Hanelt – kapusta właściwa pekińska
Brassica rapa L. subsp. rapa – kapusta właściwa typowa (rzepa właściwa typowa, rzepa)
Brassica rapa L. subsp. trilocularis (Roxb.) Hanelt

Nazwy polskie (z modyfikacjami) na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Kapusta właściwa typowa, znana jako rzepa, jest uprawiana jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Rzepa jest często uprawiana w Europie, zwłaszcza w jej chłodniejszych rejonach. Dobrze aklimatyzuje się nawet w chłodniejszym klimacie, a jej bulwy mogą być przechowywane przez kilka miesięcy od ich zebrania. Dokładne miejsce pierwotnego występowania rzepy nie jest znane. Przypuszcza się, że warzywo to może pochodzić z Afganistanu, Pakistanu lub z rejonu Morza Śródziemnego. Rzepa była uprawiana w starożytnej Grecji i w Cesarstwie rzymskim. Znaleziska pochodzące z roku ok. 1500 p.n.e. z Indii świadczą o pozyskiwaniu oleju z nasion rosnącej dziko rzepy. Znaleziska neolityczne poświadczają występowanie rzepy (B. campestris) w chłodnym klimacie. Tę samą odmianę uprawiają współcześni farmerzy. Obecnie w Polsce uprawia się wiele jej podgatunków.
Niektóre podgatunki (kapusta pekińska, chińska) są uprawiane jako warzywo dla jadalnych liści.
Z nasion rzepy właściwej olejowej wytwarza się olej jadalny.
Roślina lecznicza. Niektóre podgatunki i odmiany mają zastosowanie w lecznictwie.
Roślina kosmetyczna. Niektóre podgatunki i odmiany wykorzystywane są do produkcji kosmetyków (szampony do włosów) i wytwarzania maseczek kosmetycznych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Nowe odmiany kapusty

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].

[4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[checklist-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]