Kapusta właściwa
| ||
 Morfologia (kapusta właściwa polna) | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | kapustowate | |
| Rodzaj | kapusta | |
| Gatunek | kapusta właściwa | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Brassica rapa (L.) Koch. Sp. pl. 2:666. 1753 | ||
| Synonimy | ||
|
Brassica campestris L. | ||
.jpg)
Kapusta właściwa, rzepa właściwa (Brassica rapa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną krzyżowych). Rośnie dziko w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Maroko, Tunezja)[2]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata w licznych odmianach. W Polsce jest rośliną uprawną, ale występuje także w postaci zdziczałej (archeofit, efemerofit)[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Wzniesiona, wyprostowana, rozgałęziająca się. Ma wysokość 60-120 cm.
- Liście
- Dolne lirowatego kształtu i owłosione, zielonego koloru, górne jajowate, ząbkowane, sine. Najwyższe liście całobrzegie. Swoją nasadą obejmują łodygę.
- Kwiaty
- Drobne, złocistożółtego koloru opłatkach długości 6-12 mm. Kwiaty przewyższają skupione na szczycie pędu pączki. Kwiaty słabo przedsłupne, samopylne.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Zdziczałe formy rosną na polach uprawnych jako chwasty, na miedzach, przydrożach, rowach.
Zmienność[edytuj | edytuj kod]
W systematyce kapusty istnieje wielkie zagmatwanie, różne klasyfikacje podają różne nazewnictwo. Według najnowszych ustaleń przeprowadzonych przez botaników Germplasm Resources Information Network, skupionych w towarzystwie The Multinational Brassica Genome Project w obrębie gatunku Brassica rapa wyróżnia się 10 podgatunków (stan na 2010 r.)[2]:
- Brassica rapa L. subsp. campestris (L.) A. R. Clapham – kapusta właściwa polna
- Brassica rapa L. subsp. chinensis (L.) Hanelt – kapusta właściwa chińska
- Brassica rapa L. subsp. dichotoma (Roxb.) Hanelt
- Brassica rapa L. subsp. japonica Shebalina – kapusta właściwa japońska
- Brassica rapa L. subsp. narinosa (L. H. Bailey) Hanelt
- Brassica rapa L. subsp. nipposinica (L. H. Bailey) Hanelt
- Brassica rapa L. subsp. oleifera (DC.) Metzg. – kapusta właściwa olejowa
- Brassica rapa L. subsp. pekinensis (Lour.) Hanelt – kapusta właściwa pekińska
- Brassica rapa L. subsp. rapa – kapusta właściwa typowa (rzepa właściwa typowa, rzepa)
- Brassica rapa L. subsp. trilocularis (Roxb.) Hanelt
Nazwy polskie (z modyfikacjami) na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski[4].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Kapusta właściwa typowa, znana jako rzepa, jest uprawiana jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Rzepa jest często uprawiana w Europie, zwłaszcza w jej chłodniejszych rejonach. Dobrze aklimatyzuje się nawet w chłodniejszym klimacie, a jej bulwy mogą być przechowywane przez kilka miesięcy od ich zebrania. Dokładne miejsce pierwotnego występowania rzepy nie jest znane. Przypuszcza się, że warzywo to może pochodzić z Afganistanu, Pakistanu lub z rejonu Morza Śródziemnego. Rzepa była uprawiana w starożytnej Grecji i w Cesarstwie rzymskim. Znaleziska pochodzące z roku ok. 1500 p.n.e. z Indii świadczą o pozyskiwaniu oleju z nasion rosnącej dziko rzepy. Znaleziska neolityczne poświadczają występowanie rzepy (B. campestris) w chłodnym klimacie. Tę samą odmianę uprawiają współcześni farmerzy. Obecnie w Polsce uprawia się wiele jej podgatunków.
- Niektóre podgatunki (kapusta pekińska, chińska) są uprawiane jako warzywo dla jadalnych liści.
- Z nasion rzepy właściwej olejowej wytwarza się olej jadalny.
- Roślina lecznicza. Niektóre podgatunki i odmiany mają zastosowanie w lecznictwie.
- Roślina kosmetyczna. Niektóre podgatunki i odmiany wykorzystywane są do produkcji kosmetyków (szampony do włosów) i wytwarzania maseczek kosmetycznych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001.... [dostęp 2010-05-13].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.