Kapusta właściwa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Kapusta właściwa
Ilustracja
Morfologia (kapusta właściwa polna)
Systematyka[1][2]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny zielone
Nadgromada rośliny telomowe
Gromada rośliny naczyniowe
Podgromada rośliny nasienne
Nadklasa okrytonasienne
Klasa Magnoliopsida
Nadrząd różopodobne
Rząd kapustowce
Rodzina kapustowate
Rodzaj kapusta
Gatunek kapusta właściwa
Nazwa systematyczna
Brassica rapa (L.) Koch.
Sp. pl. 2:666. 1753
Synonimy
  • Brassica campestris L.
Multimedia w Wikimedia Commons
Rzepa
Kapusta chińska
Kapusta pekińska

Kapusta właściwa, rzepa właściwa (Brassica rapa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną krzyżowych). Rośnie dziko w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Maroko, Tunezja)[3]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata w licznych odmianach. W Polsce jest rośliną uprawną, ale występuje także w postaci zdziczałej (archeofit, efemerofit)[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Wzniesiona, wyprostowana, rozgałęziająca się. Ma wysokość 60-120 cm.
Liście
Dolne lirowatego kształtu i owłosione, zielonego koloru, górne jajowate, ząbkowane, sine. Najwyższe liście całobrzegie. Swoją nasadą obejmują łodygę.
Kwiaty
Drobne, złocistożółtego koloru opłatkach długości 6-12 mm. Kwiaty przewyższają skupione na szczycie pędu pączki. Kwiaty słabo przedsłupne, samopylne.
Owoc
Łuszczyna.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Zdziczałe formy rosną na polach uprawnych jako chwasty, na miedzach, przydrożach, rowach.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W systematyce kapusty istnieje wielkie zagmatwanie, różne klasyfikacje podają różne nazewnictwo. Według najnowszych ustaleń przeprowadzonych przez botaników Germplasm Resources Information Network, skupionych w towarzystwie The Multinational Brassica Genome Project w obrębie gatunku Brassica rapa wyróżnia się 10 podgatunków (stan na 2010 r.)[3]:

Nazwy polskie (z modyfikacjami) na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Kapusta właściwa typowa, znana jako rzepa, jest uprawiana jako warzywo o jadalnej bulwie, popularne w strefie klimatu umiarkowanego na całym świecie. Odmiany o bulwach mniejszych, lecz delikatniejszych w smaku uprawiane są jako żywność dla ludzi, natomiast większe, lecz o mniejszych walorach smakowych uprawia się na paszę dla zwierząt hodowlanych. Rzepa jest często uprawiana w Europie, zwłaszcza w jej chłodniejszych rejonach. Dobrze aklimatyzuje się nawet w chłodniejszym klimacie, a jej bulwy mogą być przechowywane przez kilka miesięcy od ich zebrania. Dokładne miejsce pierwotnego występowania rzepy nie jest znane. Przypuszcza się, że warzywo to może pochodzić z Afganistanu, Pakistanu lub z rejonu Morza Śródziemnego. Rzepa była uprawiana w starożytnej Grecji i w Cesarstwie rzymskim. Znaleziska pochodzące z roku ok. 1500 p.n.e. z Indii świadczą o pozyskiwaniu oleju z nasion rosnącej dziko rzepy. Znaleziska neolityczne poświadczają występowanie rzepy (B. campestris) w chłodnym klimacie. Tę samą odmianę uprawiają współcześni farmerzy. Obecnie w Polsce uprawia się wiele jej podgatunków.
  • Niektóre podgatunki (kapusta pekińska, chińska) są uprawiane jako warzywo dla jadalnych liści.
  • Z nasion rzepy właściwej olejowej wytwarza się olej jadalny.
  • Roślina lecznicza. Niektóre podgatunki i odmiany mają zastosowanie w lecznictwie.
  • Roślina kosmetyczna. Niektóre podgatunki i odmiany wykorzystywane są do produkcji kosmetyków (szampony do włosów) i wytwarzania maseczek kosmetycznych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
  4. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  5. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kapusta_właściwa&oldid=62817225”