Karlik drobny

Karlik drobny
	Pipistrellus pygmaeus
	(Leach, 1825)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Vespertilionoidea
Rodzina	mroczkowate
Podrodzina	mroczki
Plemię	karliki
Rodzaj	karlik
Gatunek	karlik drobny
Synonimy
	Vespertilio pygmaeus Leach, 1825; Vespertilio pigmæus: S.D.W., 1836; Pipistrellus pipistrellus mediterraneus Cabrera, 1904;
	Vespertilio pygmaeus Leach, 1825; Vespertilio pigmæus: S.D.W., 1836; Pipistrellus pipistrellus mediterraneus Cabrera, 1904;
Podgatunki
	P. p. pygmaeus (Leach, 1825); P. p. cyprius Benda, 2007;
	P. p. pygmaeus (Leach, 1825); P. p. cyprius Benda, 2007;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Karlik drobny^[7] (Pipistrellus pygmaeus) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1825 roku angielski przyrodnik William Elford Leach nadając mu nazwę Vespertilio pygmaeus^[2]. Holotyp pochodził z Spitchwick, niedaleko lasu w Dartmoor, w Devon, w Wielkiej Brytanii^[8]. Podgatunek cyprius po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2007 roku czeski chiropterolog Petr Benda nadając mu nazwę Pipistrellus pygmaeus cyprius^[5]. Okaz typowy pochodził z nad rzeki Kryos, w pobliżu górnego końca szlaku Kalidonia, około 2 km na południowy zachód od Troodos (35°N 33°E/34,920000 32,870000), w Cyprze^[5].

Pipistrellus pygmaeus był generalnie uznawany za podgatunek P. pipistrellus, jednak na podstawie kilku badań genetycznych, popartych danymi morfologicznymi, oba gatunki zostały rozdzielone w latach 90. XX wieku^[9]. Dane genetyczne umieszczają P. pygmaeus w pobliżu P. creticus i P. hanaki^[9]. Niedawno opisany podgatunek cyprius może reprezentować odrębny gatunek, ponieważ jest bardzo odmienny morfologicznie i dość odmienny genetycznie^[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[9].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Pipistrellus: wł. pipistrello, vispitrello (zdrobnienie od vespertilio) „nietoperz”^[10].
pygmaeus: łac. pygmaeus „karłowaty”, od gr. πυγμαιος pugmaios „karłowaty, wielkości pięści”, od πυγμη pugmē „pięść”^[11].
cyprius: łac. Cyprius „cypryjski, z Cypru”^[5] .

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Karlik drobny występuje w Europie zamieszkując w zależności od podgatunku^[9]:

P. pygmaeus pygmaeus – Europa od Irlandii i Półwyspu Iberyjskiego na wschód do Rosji i Kaukazu; także główne wyspy śródziemnomorskie (Baleary, Korsyka, Sardynia i Sycylia).
P. pygmaeus cyprius – Cypr.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 36–51 mm, długość ogona 23–36 mm, długość ucha 9–13 mm, długość przedramienia 27,7–32,8 mm; masa ciała 4–7,5 g^[12]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {2}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {2}{2}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ = 34^[12]. Kariotyp wynosi 2n = 44, FNa = 50^[12]. Karlik drobny jest małym nietoperzem o brunatnym futrze z delikatnie złotawym odcieniem i niewielkimi trójkątnymi, zaokrąglonymi uszami. Koziołki ma niewielkie i rogalikowate. Między nozdrzami zwykle mały, ale wyraźnie widoczny grzbiet. Od innych gatunków odróżniają go błony skrzydłowe, przedramiona i pyszczek prawie tej samej barwy co grzbiet^[13].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Karlik drobny wylatuje na łowy kilkanaście minut po zachodzie słońca. Wykazuje się wieczorem i nad ranem. Lata stosunkowo nisko (2-5m nad ziemią). Przeważnie poluje w luźnych grupach, liczących od kilku do 20 osobników. Najczęściej łowi drobne muchówki, wije, pająki i kosarze. Wiosną, w kwietniu i maju, samice gromadzą się w kryjówkach rozrodczych, najczęściej w budynkach mieszkalnych, poddaszach kościołów czy domkach letniskowych. Kolonie mogą liczyć od 30 do 650 osobników. Samica rodzi w czerwcu zazwyczaj dwa młode, które uzyskują zdolność lotu po 3-4 tygodniach. W czasie odchowu młodych samica często zmienia kryjówki. Młode samice osiągają dojrzałość płciową jeszcze w roku urodzenia, uczestniczą w godach i są zapładniane. Samce zdolność do rozrodu uzyskują w drugim roku życia. Karliki drobne odbywają gody od końca lipca do połowy września. Samiec zajmuje swoje terytorium, które patroluje i którego broni przed rywalami własnego gatunku. W locie odzywa się głosem godowym, wabiąc samice. Otoczenie swojej kryjówki znaczy żółtą wydzieliną gruczołów policzkowych. Niekiedy gromadzi wokół siebie harem, liczący kilka do nawet kilkunastu samic. Karliki drobne ze wschodniej i północnej części zasięgu wędrują na zimę w cieplejsze rejony, przebywając nawet 1000 kilometrów lub więcej. Hibernują od połowy listopada do początku marca. W Polsce najczęściej zimują w ociepleniach ścian budynków, na strychach, w kościołach, wyjątkowo w podziemiach i jaskini^[14].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.^[15]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nieuzasadniona poprawka Vespertilio pygmaeus Leach, 1825.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Pipistrellus pygmaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b W.E. Leach. Description of the Vespertilio Pygmæus, a new species, recently discovered in Devonshire. „The Zoological journal”. 1, s. 559, 1825. (ang.).
↑ S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 69, 1836. (ang.).
↑ Á. Cabrera. Ensayo monográfico sobre los quirópteros de España. „Memorias de la Sociedad Española de Historia Natural”. 2 (5), s. 273, 1904. (hiszp.).
↑ ^a ^b ^c ^d P. Benda, V. Hanák, I. Horáček, P. Hulva, R. Lučan & M. Ruedi. Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 5. Bat fauna of Cyprus: review of records with confirmation of six species new for the island and description of a new subspecies. „Acta Societatis Zoologicae Bohemicae”. 71, s. 101, 2007. (ang.).
↑ P.P. Benda P.P., I. Coroiu & M.I.C.& M. Paunović I. Coroiu & M.I.C.& M., Pipistrellus pygmaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-07-24] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 121. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pipistrellus (Pipistrellus) pygmaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-07-24].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 538, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-07-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 771–772. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 61-62, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .
↑ SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 61-62, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-28] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

[3] Nieuzasadniona poprawka Vespertilio pygmaeus Leach, 1825.

[itis-1] Pipistrellus pygmaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[lea-2] W.E. Leach. Description of the Vespertilio Pygmæus, a new species, recently discovered in Devonshire. „The Zoological journal”. 1, s. 559, 1825. (ang.).

[sdw-4] S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 69, 1836. (ang.).

[cab-5] Á. Cabrera. Ensayo monográfico sobre los quirópteros de España. „Memorias de la Sociedad Española de Historia Natural”. 2 (5), s. 273, 1904. (hiszp.).

[ben-6] P. Benda, V. Hanák, I. Horáček, P. Hulva, R. Lučan & M. Ruedi. Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 5. Bat fauna of Cyprus: review of records with confirmation of six species new for the island and description of a new subspecies. „Acta Societatis Zoologicae Bohemicae”. 71, s. 101, 2007. (ang.).

[iucn-7] P.P. Benda P.P., I. Coroiu & M.I.C.& M. Paunović I. Coroiu & M.I.C.& M., Pipistrellus pygmaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-07-24] (ang.).

[miiz-8] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 121. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pipistrellus (Pipistrellus) pygmaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-07-24].

[icmw-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[pal-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 538, 1904. (ang.).

[12] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-07-22] (ang.).

[hmw-13] R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 771–772. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[14] SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 61-62, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .

[15] SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 61-62, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-28] .

[16] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]