Ssaki Polski
Ssaki Polski – gatunki zwierząt z gromady ssaków (Mammalia) występujące w Polsce w stanie dzikim, w granicach swojego naturalnego obszaru występowania (gatunki rodzime), gatunki pojawiające się sporadycznie w wyniku migracji, oraz gatunki obce występujące w środowisku naturalnym. Nie ujęto w wykazie gatunków udomowionych, hodowlanych (z wyjątkiem uciekinierów z hodowli, mogących egzystować w warunkach naturalnych np. nutrii) oraz trzymanych w ogrodach zoologicznych. Łącznie, w czasach nowożytnych (po roku 1500), na terenie Polski odnotowano 119 (uwzględniając sobola[a] – 120, a być może nawet 122, jeśli prawdziwe są informacje o bytowaniu na ziemiach polskich polatuchy i rosomaka[1]) gatunków ssaków, występujących w stanie dzikim.
Za gatunki obce uznano takie, które zostały introdukowane przez człowieka na terytorium Polski (np. muflon, jeleń wschodni) oraz takie, które zostały introdukowane przez człowieka do Europy z innej części świata, a następnie przywędrowały do Polski z sąsiednich krajów (np. jenot, piżmak)[2]. Znakiem (†) oznaczono gatunki całkowicie wymarłe lub wymarłe na obszarze Polski i dotychczas nie reintrodukowane.
Lista ssaków Polski[edytuj | edytuj kod]
| Rząd: owadożerne (Eulipotyphla) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
|---|---|---|---|---|
| jeżowate (Erinaceidae) | jeż (Erinaceus) | jeż wschodni (Erinaceus roumanicus) | objęty ochroną częściową |  |
| jeż zachodni (Erinaceus europaeus) | objęty ochroną częściową |  | ||
| kretowate (Talpidae) | kret (Talpa) | kret europejski (Talpa europaea) | objęty ochroną częściową |  |
| ryjówkowate (Soricidae) | zębiełek (Crocidura) | zębiełek białawy (Crocidura leucodon) | objęty ochroną częściową |  |
| zębiełek karliczek (Crocidura suaveolens) | objęty ochroną częściową |  | ||
| rzęsorek (Neomys) | rzęsorek mniejszy (Neomys milleri) | objęty ochroną częściową |  | |
| rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) | objęty ochroną częściową |  | ||
| ryjówka (Sorex) | ryjówka aksamitna (Sorex araneus) | objęta ochroną częściową |  | |
| ryjówka górska (Sorex alpinus) | objęta ochroną częściową |  | ||
| ryjówka malutka (Sorex minutus) | objęta ochroną częściową |  | ||
| ryjówka średnia (Sorex caecutiens) | objęta ochroną częściową |  | ||
| Rząd: nietoperze (Chiroptera) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| podkowcowate (Rhinolophidae) | podkowiec (Rhinolophus) | podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) | objęty ochroną ścisłą |  |
| podkowiec duży (Rhinolophus ferrumequinum) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| mroczkowate (Vespertilionidae) | mopek (Barbastella) | mopek zachodni (Barbastella barbastellus) | objęty ochroną ścisłą |  |
| mroczek (Eptesicus) | mroczek pozłocisty (Eptesicus nilssonii) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| mroczek późny (Eptesicus serotinus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| przymroczek (Hypsugo) | przymroczek Saviego (Hypsugo savii)[3] | objęty ochroną ścisłą |  | |
| nocek (Myotis) | nocek Alkatoe (Myotis alcathoe) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek Brandta (Myotis brandtii) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek duży (Myotis myotis) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek ostrouszny (Myotis oxygnathus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek Natterera (Myotis nattereri) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek orzęsiony (Myotis emarginatus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek rudy (Myotis daubentonii) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| nocek wąsatek (Myotis mystacinus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| borowiec (Nyctalus) | borowiec leśny (Nyctalus leisleri) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| borowiec olbrzymi (Nyctalus lasiopterus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| borowiec wielki (Nyctalus noctula) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| karlik (Pipistrellus) | karlik drobny (Pipistrellus pygmaeus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| karlik większy (Pipistrellus nathusii) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| karlik średni (Pipistrellus kuhlii) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| gacek (Plecotus) | gacek brunatny (Plecotus auritus) | objęty ochroną ścisłą | .jpg) | |
| gacek szary (Plecotus austriacus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| mroczak (Vespertilio) | mroczak posrebrzany (Vespertilio murinus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| podkasańcowate (Miniopteridae) | podkasaniec (Miniopterus) | podkasaniec zwyczajny (Miniopterus schreibersii)[4] | pojedyncze osobniki obserwowane od 2015 |  |
| Rząd: gryzonie (Rodentia) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| wiewiórkowate (Sciuridae) | świstak (Marmota) | świstak tatrzański (Marmota marmota latirostris) | objęty ochroną ścisłą |  |
| wiewiórka (Sciurus) | wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris) | objęta ochroną częściową |  | |
| suseł (Spermophilus) | suseł moręgowany (Spermophilus citellus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| suseł perełkowany (Spermophilus suslicus) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| skoczkowate (Dipodidae) | smużka (Sicista) | smużka leśna (Sicista betulina) | objęta ochroną ścisłą |  |
| smużka stepowa (Sicista subtilis) | objęta ochroną ścisłą |  | ||
| bobrowate (Castoridae) | bóbr (Castor) | bóbr europejski (Castor fiber) | objęty ochroną częściową |  |
| bóbr kanadyjski (Castor canadensis)† | gatunek obcy introdukowany ok. 1928, na obszarze Polski wyginął po roku 1970. |  | ||
| chomikowate (Cricetidae) | chomik (Cricetus) | chomik europejski (Cricetus cricetus) | objęty ochroną ścisłą |  |
| kolczakowate (Echimyidae) | nutria (Myocastor) | nutria amerykańska (Myocastor coypus) | gatunek obcy, w Polsce od ok. 1960 |  |
| karczowniki (Arvicolinae) | karczownik (Arvicola) | karczownik ziemnowodny (Arvicola amphibius) | objęty ochroną częściową |  |
| karczownik górski (Arvicola monticola, syn. Arvicola scherman) | objęty ochroną częściową | |||
| nornica (Myodes) | nornica ruda (Myodes glareolus) |  | ||
| śnieżnik (Chionomys) | śnieżnik europejski (Chionomys nivalis) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| nornik (Microtus) | nornik bury (Microtus agrestis) |  | ||
| nornik północny (Microtus oeconomus) |  | |||
| nornik zwyczajny (Microtus arvalis) |  | |||
| nornik darniowy (Microtus subterraneus) | .jpg) | |||
| nornik tatrzański (Microtus tatricus) | objęta ochroną ścisłą |  | ||
| piżmak (Ondatra) | piżmak amerykański (Ondatra zibethicus) | gatunek obcy, w Polsce od 1905, gatunek łowny |  | |
| popielicowate (Gliridae) | koszatka (Dryomys) | koszatka leśna (Dryomys nitedula) | objęta ochroną ścisłą |  |
| żołędnica (Eliomys) | żołędnica europejska (Eliomys quercinus) | objęta ochroną ścisłą |  | |
| popielica (Glis) | popielica szara (Glis glis) | objęta ochroną częściową |  | |
| orzesznica (Muscardinus) | orzesznica leszczynowa (Muscardinus avellanarius) | objęta ochroną ścisłą |  | |
| myszowate (Muridae) | myszarka (Apodemus) | myszarka polna (Apodemus agrarius) |  | |
| myszarka leśna (Apodemus flavicolis) |  | |||
| myszarka zielna (Apodemus uralensis) | objęta ochroną częściową |  | ||
| myszarka zaroślowa (Apodemus sylvaticus) | objęta ochroną częściową |  | ||
| badylarka (Micromys) | badylarka pospolita (Micromys minutus) | objęta ochroną częściową |  | |
| mysz (Mus) | mysz domowa (Mus musculus) |  | ||
| szczur (Rattus) | szczur śniady (Rattus rattus) |  | ||
| szczur wędrowny (Rattus norvegicus) |  | |||
| Rząd: zajęczaki (Lagomorpha) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| zającowate (Leporidae) | królik (Oryctolagus) | królik europejski (Oryctolagus cuniculus) | gatunek łowny |  |
| zając (Lepus) | zając bielak (Lepus timidus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| zając szarak (Lepus europaeus) | gatunek łowny |  | ||
| Rząd: drapieżne (Carnivora) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| psowate (Canidae) | wilk (Canis) | wilk szary (Canis lupus) | objęty ochroną ścisłą |  |
| szakal złocisty (Canis aureus) | gatunek w trakcie naturalnej ekspansji, w Polsce pojedyncze osobniki obserwowane od 2015[5] |  | ||
| jenot (Nyctereutes) | jenot azjatycki (Nyctereutes procyonoides) | gatunek obcy, w Polsce od 1955, gatunek łowny |  | |
| lis (Vulpes) | lis rudy (Vulpes vulpes) | gatunek łowny |  | |
| niedźwiedziowate (Ursidae) | niedźwiedź (Ursus) | niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) | objęty ochroną ścisłą |  |
| łasicowate (Mustelidae) | wydra (Lutra) | wydra europejska (Lutra lutra) | objęta ochroną częściową |  |
| kuna (Martes) | kuna domowa (Martes foina) | gatunek łowny |  | |
| kuna leśna (Martes martes) | gatunek łowny |  | ||
| soból tajgowy (Martes zibellina)† | zobacz przypis[a] |  | ||
| borsuk (Meles) | borsuk europejski (Meles meles) | gatunek łowny |  | |
| łasica (Mustela) | łasica pospolita (Mustela nivalis) | objęta ochroną częściową |  | |
| gronostaj europejski (Mustela erminea) | objęty ochroną częściową |  | ||
| norka europejska (Mustela lutreola)† | objęta ochroną ścisłą, prawdopodobnie zanikła na obszarze Polski, ostatnio była stwierdzana w latach 30. XX w. |  | ||
| tchórz zwyczajny (Mustela putorius) | gatunek łowny |  | ||
| tchórz stepowy (Mustela eversmanni) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| wizon (Neovison) | wizon amerykański (Neovison vison) | gatunek obcy, w Polsce od ok. 1960, gatunek łowny |  | |
| szopowate (Procyonidae) | szop (Procyon) | szop pracz (Procyon lotor) | gatunek obcy, w Polsce od 1927, gatunek łowny |  |
| kotowate (Felidae) | ryś (Lynx) | ryś euroazjatycki (Lynx lynx) | objęty ochroną ścisłą |  |
| kot (Felis) | żbik europejski (Felis silvestris) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| fokowate (Phocidae) | szarytka (Halichoerus) | szarytka morska (Halichoerus grypus) | objęta ochroną ścisłą | .JPG) |
| nerpa (Pusa) | nerpa obrączkowana (Pusa hispida) | objęta ochroną ścisłą |  | |
| foka (Phoca) | foka pospolita (Phoca vitulina) | objęta ochroną ścisłą |  | |
| morsowate (Odobenidae) | mors (Odobenus) | mors arktyczny (Odobenus rosmarus) | czerwiec 2022 r., Mielno[6] |  |
| Rząd: nieparzystokopytne (Perissodactyla) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| koniowate (Equidae) | koń (Equus) | tarpan (Equus ferus)† | wymarł całkowicie w początkach XIX w. |  |
| Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| wołowate (Bovidae) | bizon (Bison) | żubr europejski (Bison bonasus) | objęty ochroną ścisłą |  |
| bydło (Bos) | tur (Bos primigenius)† | wymarł całkowicie w 1627 |  | |
| owca (Ovis) | muflon śródziemnomorski (Ovis musimon) | gatunek obcy, w Polsce od 1899, gatunek łowny |  | |
| kozica (Rupicapra) | kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) | objęta ochroną ścisłą |  | |
| świniowate (Suidae) | świnia (Sus) | dzik (Sus scrofa) | gatunek łowny |  |
| jeleniowate (Cervidae) | łoś (Alces) | łoś euroazjatycki (Alces alces) | gatunek łowny |  |
| sarna (Capreolus) | sarna europejska (Capreolus capreolus) | gatunek łowny |  | |
| sarna syberyjska (Capreolus pygargus) | gatunek (izolowana populacja) wykazany z terenu wschodniej Polski na podstawie badań genetycznych mtDNA[7], niezależnie introdukowany (osobniki z terenu Rosji) ok. 1900 w okolicach Kędzierzyna Koźla, gdzie później wyginęła |  | ||
| jeleń (Cervus) | jeleń szlachetny (Cervus elaphus) | gatunek łowny |  | |
| jeleń wschodni (Cervus nippon) | gatunek obcy, introdukowany w 1905, gatunek łowny |  | ||
| jeleń kanadyjski (Cervus canadensis)† | gatunek obcy, wyginął na obszarze Polski |  | ||
| daniel (Dama) | daniel zwyczajny (Dama dama) | gatunek obcy, w Polsce od XVII w., gatunek łowny |  | |
| Rząd: walenie (Cetacea) | ||||
| Rodzina | Rodzaj | Gatunek | Uwagi | Grafika |
| zyfiowate (Ziphiidae) | dziobowal (Mesoplodon) | dziobowal dwuzębny (Mesoplodon bidens) | objęty ochroną ścisłą |  |
| butlogłów (Hyperoodon) | butlogłów północny (Hyperoodon ampullatus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| delfinowate (Delphinidae) | delfin (Delphinus) | delfin zwyczajny (Delphinus delphin) | objęty ochroną ścisłą |  |
| delfinowiec (Lagenorhynchus) | delfinowiec białonosy (Lagenorhynchus albirostris) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| butlonos (Tursiops) | butlonos zwyczajny (Tursiops truncatus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| morświnowate (Phocoenidae) | morświn (Phocoena) | morświn zwyczajny (Phocoena phocoena) | objęty ochroną ścisłą | _light.jpg) |
| narwalowate (Monodontidae) | białucha (Delphinapterus) | białucha arktyczna (Delphinapterus leucas) | objęta ochroną ścisłą |  |
| płetwalowate (Balaenopteridae) | długopłetwiec (Megaptera) | długopłetwiec oceaniczny (Megaptera novaeangliae) | objęty ochroną ścisłą |  |
| płetwal (Balaenoptera) | płetwal zwyczajny (Balaenoptera physalus) | objęty ochroną ścisłą |  | |
| płetwal czerniakowy (Balaenoptera borealis) | objęty ochroną ścisłą |  | ||
| waleniowate (Balaenidae) | waleń (Eubalaena) | waleń biskajski (Eubalaena glacialis) | objęty ochroną ścisłą, w polskiej części wód Morza Bałtyckiego był ostatnio obserwowany w średniowieczu |  |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b W literaturze brak jest jakichkolwiek naukowych danych o występowaniu sobola w czasach historycznych w obecnych granicach Polski. Jednak Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN podaje, że gatunek ten „wymarł w Polsce”, jak również, że pierwotny jego zasięg rozciągał się „od północnej Skandynawii do zachodniej Polski”[8]. Według encyklopedii PWN wyginął na terenie Polski w XVII w.[9]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY. Koło PTTK nr. 24 „Młodzi Silni Weseli”. [dostęp 2012-06-07].
- ↑ Zobacz: Strona internetowa Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie: Gatunki obce stwierdzone w Polsce. [dostęp 2008-08-11].
- ↑ Marcel Uhrin, Ulrich Hüttmeir, Marina Kipson, Péter Estók i inni. Status of Savi’s pipistrelle Hypsugo savii (Chiroptera) and range expansion in Central and south-eastern Europe: a review. „Mammal Review”. 46 (1), s. 1–16, 2016. DOI: 10.1111/mam.12050. ISSN 1365-2907. (ang.).
- ↑ Krzysztof Piksa, Wojciech J. Gubała. First record of Miniopterus schreibersii (Chiroptera: Miniopteridae) in Poland—a possible range expansion?. „Mammal Research”, 2020. DOI: 10.1007/s13364-020-00533-8. (ang.).
- ↑ Naukowcy potwierdzili obecność w Polsce szakala złocistego. [w:] Nauka [on-line]. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).
- ↑ Andrzej Kraśnicki jr: Przyrodnicza sensacja. Mors odpoczywa na bałtyckiej plaży koło Mielna. Pierwszy taki przypadek w historii. Wyborcza.pl Szczecin, Agora SA, 2022-06-23. [dostęp 2022-06-23].
- ↑ Global phylogeography of the genus Capreolus (Artiodactyla: Cervidae), a Palaearctic meso-mammal, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2014, DOI: 10.1111/zoj12091, ISSN 1096-3642 [dostęp 2021-08-30] (ang.).
- ↑ V.G. Monakhov, Martes zibellina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2008-08-10] (ang.).
- ↑ soból, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2011-09-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Baraniak E., Kubasik W., Pałka K. 1998. Smużka stepowa Sicista subtilis (Pallas, 1773) (Rodentia: Zapodidae) – nowy gatunek ssaka w faunie Polski. Przegląd Zoologiczny 42 (2): 241–243.
- Bogdanowicz W., Ruprecht A.L. 1987 Przypadki stwierdzeń szopa pracza Procoyon lotor (Linnaeus, 1758) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 31 (3): 375–383
- Carleton M., Musser G., Pavlinov I. 2003. Myodes Pallas, 1811, is the valid name for the genus of red-backed voles. W: A.O. Averianov, N.I. Abramson (red.) Systematics, Phylogeny and Paleontology of Small Mammals. An International Conference Devoted to the 90th Anniversary of Prof. I.M. Gromov. Proceedings of the Zoological Institute, Saint Petersburg: 96–98.
- Instytut Ochrony Przyrody PAN 2007. Gatunki obce w Polsce. Lista gatunków [dostęp 2009-01-22].
- Mitchell-Jones A.J., Amori G., Bogdanowicz W., Kryštufek B., Reinjders P.J.H., Spitzenberger F., Stubbe M., Thissen J.B.M., Vohralik V., Zima J. 1999. The Atlas of European Mammals. Academic Press, London.
- Niermann I., Biedermann M., Bogdanowicz W., Brinkmann R., Le Bris Y., Ciechanowski M., Dietz C., Dietz I., Estók P., Helversen O. v., Le Houédec A., Paksuz S., Petrov B.P., Özkan B., Piksa K., Rachwald A., Roué S.Y., Sachanowicz K., Schorcht W., Tereba A., Mayer F. 2007. Biogeography of the recently described Myotis alcathoe von Helversen and Heller, 2001. Acta Chiropterologica 9: 361–378.
- Pucek Z. 1984 (red.). Klucz do oznaczania ssaków Polski. PWN, Warszawa.
- Sachanowicz, K., Ciechanowski M., Piksa K. 2006. Distribution patterns, species richness and status of bats in Poland. Vespertilio 9–10: 151–173. (format pdf) (ang.)
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Erinaceus roumanicus w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-11-21]. (ang.).
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2005 r. nr 45, poz. 433).
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).