Przejdź do zawartości

Katarzyna Jagiellonka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katarzyna Jagiellonka
Ilustracja
Miniatura Katarzyny Jagiellonki, warsztat Lucasa Cranacha Młodszego (1555)
ilustracja herbu
Królowa Szwecji
Okres

od 1568
do 1583

Jako żona

Jana III Wazy

Koronacja

1569

Poprzedniczka

Katarzyna Månsdotter

Następczyni

Gunilla Bielke

Dane biograficzne
Dynastia

Jagiellonowie

Data urodzenia

1 listopada 1526

Data śmierci

16 września 1583

Miejsce spoczynku

Katedra w Uppsali

Ojciec

Zygmunt I Stary

Matka

Bona Sforza

Rodzeństwo

Izabela, Zygmunt, Anna, Zofia

Mąż

Jan III Waza

Dzieci

Izabella,
Zygmunt,
Anna

Katarzyna Jagiellonka (szw. Katarina Jagellonica, fin. Katariina Jagellonica, ur. 1 listopada 1526 w Krakowie, zm. 16 września 1583 w Sztokholmie) – królewna polska i księżniczka litewska, księżna Finlandii w latach 1562–1583 i królowa Szwecji w latach 1568–1583 jako pierwsza żona Jana III Wazy. Najmłodsza córka króla Polski Zygmunta I Starego i Bony Sforzy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W dzieciństwie zaniedbywana przez rodziców, zwłaszcza przez matkę, która całą uwagę poświęcała swojej pierworodnej córce Izabeli oraz jedynemu synowi Zygmuntowi Augustowi[1].

Wychowywała się wraz z dwiema siostrami – Zofią i Anną. Trzy królewny odebrały dobre wykształcenie, jednak było ono znacznie niższe od tego, które z inicjatywy Bony otrzymała Izabela[1].

W związku z małżeństwem brata Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną zawartym w 1547, jego pobytem w Wilnie i śmiercią ojca w 1548, Katarzyna przeniosła się wraz z matką i siostrami Anną i Zofią z Krakowa na Mazowsze, gdzie Bona otrzymała oprawę wdowią[2].

Od 1556 r. Katarzyna mieszkała tylko z Anną, po wyjściu za mąż Zofii oraz wyjeździe matki do Bari.

W 1560 r. owdowiały car Rosji Iwan Groźny poprosił o rękę Katarzyny, ale Zygmunt August nie wydał na to małżeństwo zgody[1].

W 1562 r. do Wilna przybyli fińscy posłowie aby zaproponować małżeństwo Katarzyny z Janem Wazą. Sytuacja wywołała zdezorientowanie u króla Zygmunta Augusta, ponieważ zwyczaj wymagał, aby królewny wydawać za mąż według starszeństwa, natomiast starsza o 3 lata od Katarzyny Anna pozostawała panną[1]. Anna niechcąca pozbawiać siostry szansy na małżeństwo, oświadczyła, że zrzeka się swojej kolejki na rzecz Katarzyny[1]. Król przychylił się do prośby Anny i wydał zgodę na ślub Katarzyny.

W wieku 36 lat, 4 października 1562 w Wilnie poślubiła księcia Finlandii Jana, późniejszego króla Szwecji Jana III[3]. Zamieszkała wraz z mężem w Turku, gdzie prowadziła własny dwór. Król Szwecji Eryk XIV, podejrzewając Jana o spiskowanie z Rzecząpospolitą, 12 sierpnia 1563 zdobył Turku i uwięził parę książęcą w zamku Gripsholm, niedaleko Sztokholmu[4]. Tam 20 czerwca 1566 Katarzyna urodziła syna Zygmunta, nazwanego na cześć Zygmunta Starego.

Eryk XIV planował zamach na życie nowo narodzonego Zygmunta, w związku z tym Katarzynie udało się przekonać męża, aby odsunąć jego brata od rządów[1]. Udało się to we wrześniu 1568 r. i Jan objął tron Szwecji.

Koronacja pary królewskiej odbyła się 10 lipca 1569 w uppsalskiej katedrze. Próbowała zachować wpływy katolicyzmu w Szwecji. Pod jej wpływem Jan III wydał przepisy liturgiczne dla kościoła luterańskiego. Jej gusta artystyczne miały wpływ na wznoszenie wielu szwedzkich budowli renesansowych, wzorowanych na dziełach polskiego renesansu.

W 1575 r. Anna Jagiellonka, która ciągle pozostała niezamężna, została wybrana na królową Polski.

Katarzyna zmarła w 1583 r. Jan ożenił się powtórnie 2 lata później z Gunillą Bielke. Katarzyna została pochowana wraz z mężem w katedrze w Uppsali[5].

W 1587 r. dzięki wsparciu Anny Jagiellonki królem Polski został jedyny syn Katarzyny, Zygmunt III Waza.

W 1570 Marcin Kromer napisał, cieszące się popularnością u współczesnych dzieło Historia prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia Finlandzkiego Jana i królewny Katarzyny[6].

Dzieci Katarzyny i Jana III

[edytuj | edytuj kod]
Obraz Imię Data urodzenia Data śmierci Małżeństwa
Izabella 1564 1566
Zygmunt 1566 1632 1. Anna Habsburżanka
2. Konstancja Habsburżanka
Anna 1568 1625

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Drzewo genealogiczne

[edytuj | edytuj kod]
Kazimierz IV Jagiellończyk
ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492
Elżbieta
Rakuszanka

ur. 1436
zm. 30 VIII 1505
Gian Galeazzo
Sforza

ur. 20 VI 1469
zm. 21 X 1494
Izabela
Aragońska

ur. 2 X 1470
zm. 1 II 1524
         
     
  Zygmunt I Stary
ur. 1 I 1467
zm. 1 IV 1548
Bona Sforza
ur. 2 II 1494
zm. 19 XI 1557
     
   

Jan III Waza

ur. 21 XII 1537
zm. 17 XI 1592
OO   4 X 1562
Katarzyna Jagiellonka
ur. 1 XI 1526
zm. 16 IX 1583
                   
                   
Izabella
 ur. 1564
 zm. 1566
 
Zygmunt III Waza
 ur. 20 VI 1566
 zm. 30 IV 1632
 
Anna
 ur. 17 V 1568
 zm. 26 II 1625
 

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Kamil Janicki, Damy złotego wieku, 2014, s. 331, 389.
  2. J. Besala, Barbara Radziwiłłówna i Zygmunt August, Warszawa 2007, s. 115–116.
  3. Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 162.
  4. M. Spórna, P. Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003, s. 216.
  5. Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 163.
  6. M. Spórna, P. Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003, s. 217.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]