Kościół św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem koło Chojnic
 nr rej. KOK 5/15 z dnia 13.07.1936[1]
| |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 Kościół św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem od południowego zachodu, 2012 | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu chojnickiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chojnice  | |||||||||||||||||
 53°37′57,6000″N 17°40′05,0000″E/53,632667 17,668056
| |||||||||||||||||
Kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem – rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się w Ostrowitem, w gminie Chojnice, w powiecie chojnickim, w województwie pomorskim. Jest siedzibą parafii św. Jakuba Apostoła znajdującej się w dekanacie Rytel w diecezji pelplińskiej.
Kościół został zbudowany w stylu gotyckim w 1402 przez zakon krzyżacki, który był w tamtym czasie właścicielem wsi czynszowej Ostrowite[2]. Konsekrowany został w 1435[3][2]. Ostrowite miało wówczas status parafii w dekanacie tucholskim i należało do archidiecezji gnieźnieńskiej[2][4].
Bryła budynku
[edytuj | edytuj kod]
Bryła kościoła orientowana jest na osi wschód-zachód. Składa się na nią jednonawowy korpus z wydzielonym prezbiterium i wieżą. Materiałem konstrukcyjnym ścian kościoła są cegła i kamień polny, z przewagą tej pierwszej, oraz drewno użyte do budowy ostatniej kondygnacji wieży. Mur ma grubość przekraczającą 1 metr, jest nietynkowany, z wyjątkiem białego szerokiego fryzu biegnącego wokół muru bezpośrednio poniżej krawędzi dachu. Od wschodu, wokół przylegającej do prezbiterium absydy, znajduje się szereg skarp przyporowych. Ostrołukowe okna są obramowane uskokami tynkowymi. Trzy z nich w absydzie są zablendowane (zamurowane), pozostałe 6 wypełniają współczesne witraże. W niszy ceglanego muru nad boczną kruchtą od strony południowej znajduje się figura Chrystusa Miłosiernego[5].
Najstarszym elementem bryły jest prezbiterium, czyli chór mniejszy, przekryte ceglanym sklepieniem krzyżowo-żebrowym[5]. Jeszcze w XV wieku do prezbiterium dobudowano skierowaną na wschód absydę o kształcie trójbocznym[5]. Od strony zachodniej do prezbiterium przylega nawa główna. Zewnętrznie bryła nawy głównej odcina się wizualnie od prezbiterium – jest szersza i wyższa, a sponad dachu prezbiterium widać szczyt dachu nawy. Nawa posiada rzut dwuprzęsłowy. Nakryta jest płaskim stropem drewnianym, maskowanym od wewnątrz polichromowanym deskowaniem[5]. Na zachodnim krańcu budowli znajduje się wieża na planie kwadratu o boku 7,5 m. Najniższą kondygnację wieży wykonano z kamienia; zawiera ona ostrołukową arkadę z głównym wejściem do świątyni. Kolejne dwie kondygnacje wieży są ceglane, rozdzielone wizualnie niewielkim uskokiem. Ich ściany ozdobione są blendami ostrołukowymi i kolistymi[5]. Ostatnia kondygnacja, pełniąca rolę dzwonnicy, ma konstrukcję drewnianą słupowo-ramową, od zewnątrz oszalowaną deskami[5]. Została ona nadbudowana w 1683 nad ceglaną częścią wieży po pożarze, który strawił kościół w 1653[5][4].
Wyposażenie kościoła
[edytuj | edytuj kod]Wieża
[edytuj | edytuj kod]W kondygnacji drewnianej w wieży odkryto zdekompletowany drewniany mechanizm zegara wieżowego[5]. W tejże części wiszą dzwony kościelne. Najstarszy z nich jest barokowy i pochodzi z 1654. Został on wyłączony z użytkowania pod koniec XX wieku na skutek użycia źle dobranego serca, które spowodowało pęknięcie dolnej krawędzi i wieńca czaszy. Sprawny jest mniejszy dzwon z 1876[6].
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]W kościele znajdują się trzy zabytkowe ołtarze. Główny ołtarz jest rokokowy, zbudowany został z drewna w 1766 w formie architektonicznej. Jest polichromowany z bogato zdobionymi elementami snycerskimi. W centrum znajduje się znacznie starszy od ołtarza obraz olejny na płótnie rozpiętym na desce, przedstawiający Matkę Bożą Śnieżną z Dzieciątkiem. Obraz ten stanowi replikę takiegoż obrazu znajdującego się w Rzymie[4]. Obraz flankują po dwie kolumny z każdej strony, przedzielone figurami świętych: św. Józefa z Dzieciątkiem na ręku oraz św. Rocha (z prawej) oraz św. Piotra i św. Pawła (z lewej). W górnej partii nastawy znajduje się obraz Matki Bożej Różańcowej[5]. Ołtarz uzupełniają współczesne tabernakulum oraz stojące osobno pulpit i ołtarz soborowy[5].
Boczne ołtarze także są rokokowe. Po prawej jest to ołtarz św. Krzyża z 1753, ufundowany przez Elżbietę, żonę Pawła Sztoltmanna, ówczesnego sołtysa Ciechocina. Po lewej znajduje się bliźniaczy ołtarz św. Jakuba Apostoła[5]. Drewniana rokokowa ambona jest datowana na rok 1766, wieńczy ją figura Michała Archanioła stojącego na baldachimie, a na zaplecku ma obraz przedstawiający św. Andrzeja[5]. Oprócz tego w kościele znajdują się liczne inne zabytkowe elementy wyposażenia: barokowy konfesjonał z obrazem, dwie rokokowe ramy feretronów oraz elementy późniejsze[7][8]. Spośród paramentów liturgicznych szczególnie cenne są barokowy kielich z XVII w. i współczesna mu monstrancja o kształcie wieżyczkowym, z bogatym zdobieniem[5][7].
Przy kościele znajduje się cmentarz zabytkowy otoczony murem, z najstarszym zachowanym nagrobkiem z 1862[9].
Wydarzenia w historii kościoła
[edytuj | edytuj kod]- W 1402 kościół został wybudowany[3][5].
- W 1414 wieś poważnie ucierpiała wskutek rabunku przez oddziały wojskowe. Dokumenty wyliczyły szkody w sprzętach kościelnych na 57 grzywien[2].
- W 1435 kościół został konsekrowany[3].
- W 1653, w trakcie wizytacji kościelnej, wybuchł w kościele pożar, który strawił większość jego wyposażenia[4][3]. Pełna odbudowa świątyni wraz z ołtarzami zajęła około 100 lat[4].
- W 1683 przeprowadzono remont kościoła, w tym odbudowano górną część wieży w konstrukcji drewnianej, krytej gontem[4][5].
- W 1695 nastąpiła ponowna konsekracja po odbudowie[10]. Wizytacja w tymże roku odnotowała murowany kościół z trzema ołtarzami[3].
- W 1857 ponownie przeprowadzono remont[5].
- W 1933 wykonano renowację wnętrza[5].
- 17 lipca 1936 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków województwa pomorskiego[1].
- W 2006 przeprowadzono remont wieży, ze szczególnym uwzględnieniem części drewnianej[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych. Portal NID. [dostęp 2012-08-10].
- ↑ a b c d Sławomir Zonenberg: Powstanie i dzieje wsi kosznajderskich w średniowieczu. W: Kosznajderia – fenomen tożsamości. Lokalna Grupa Działania Sandry Brdy, 2012/2013, s. 23-24.
- ↑ a b c d e Ostrowite, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 722.
- ↑ a b c d e f Parafia Jakuba Apostoła w Ostrowitem. naszemiasto.pl, serwis Polskapresse sp. z o.o.. [dostęp 2013-08-28].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Kościół św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem. ciechocin.info. [dostęp 2013-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-07)].
- ↑ Kościół pw. Św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem. pomorskie.travel, serwis Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. [dostęp 2013-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-17)].
- ↑ a b Program opieki nad zabytkami gminy Chojnice na lata 2010–2014. Załącznik 3. BIP gminy Chojnice. [dostęp 2012-08-10].
- ↑ Program opieki nad zabytkami gminy Chojnice na lata 2010–2014. BIP gminy Chojnice. [dostęp 2012-08-10].
- ↑ Program opieki nad zabytkami gminy Chojnice na lata 2010–2014. Załącznik 1. BIP gminy Chojnice. [dostęp 2012-08-10].
- ↑ Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po województwie pomorskiem. Książnica Polska, Lwów-Warszawa, 1924, s. 379.