Konsum w Katowicach-Giszowcu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konsum w Katowicach-Giszowcu
Symbol zabytku nr rej. :
- A-1290/82 z 20 maja 1982 (woj. katowickie)[1]
- A/1066/22 z 24 października 2022 (woj. śląskie)[2]
Ilustracja
Konsum od strony północno-wschodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

pl. Pod Lipami 7-10
40-476 Katowice

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Inwestor

Georg von Giesches Erben

Ukończenie budowy

1910

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „Konsum w Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Konsum w Katowicach-Giszowcu”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Konsum w Katowicach-Giszowcu”
Ziemia50°13′17,7″N 19°03′51,8″E/50,221583 19,064389
Multimedia w Wikimedia Commons

Konsum w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy kompleks budynków dawnego konsumu w katowickiej dzielnicy Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec do 1910 roku.

Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów. W konsumie pierwotnie mieściła się piekarnia, rzeźnik oraz inne sklepy. Dnia 20 maja 1982 roku kompleks ten został wpisany do rejestru zabytków.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Konsum od strony pl. Pod Lipami
Piekarnia Michalski znajdująca się przy placu Pod Lipami 7

Konsum powstał do 1910 roku wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[3] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna[4]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[5]. Wiosną 1909 roku były gotowe części narożne kompleksu, mieszczące wówczas sklep rzeźnika i piekarnię, natomiast budowa środkowej części została odłożona na później. Z uwagi na szybko wzrastającą liczbę mieszkańców budowanego wówczas osiedla, latem 1909 roku rozpoczęto budowę środkowej części konsumu[6]. W domach tych prócz piekarni i rzeźnika powstały sklepy, gdzie handlowano wyrobami tekstylnymi, owocami i warzywami, a także zlokalizowano sklep spożywczy[7]. W budynku urządzono również mieszkania dla rzeźnika i piekarza[8].

Sklepy były wówczas prowadzone przez osoby prywatne na zasadzie krótkoterminowych dzierżaw[7]. Ceny w sklepach były zaś utrzymywane przez spółkę Georg von Giesches Erben na najniższym możliwym poziomie[9]. Placówki handlowe były czynne w godzinach od 7:00 do 21:00, a w niedziele i święta (z wyjątkiem niektórych świąt) od 7:00 do 10:00[10].

W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni „Staszic”, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty[11]. Wyburzono lewą część dawnego konsumu, a reszta przetrwała do dziś[12]. 20 maja 1982 roku budynek wpisano do rejestru zabytków[1].

Około 2013 roku w ciągu sklepów znajdowały się: piekarnia, sklep meblowy i ze sprzętem AGD, sklep mięsny, fryzjer oraz przychodnia medyczna. W piekarni umieszczono obraz autorstwa Ewalda Gawlika przedstawiający kobity piekące chleb w piecach do tego przeznaczonych (w tzw. piekarniokach)[13]. Sama zaś piekarnia została przejęta przez Michalskich w 1997 roku, którzy posiadali również piekarnię w Nikiszowcu[14].

Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, w kompleksie domów towarowych znajdują się m.in. następujące punkty: piekarnia Michalski[15], serwis AGDTech[16] i sklep z alkoholami[17] (nr 7), przychodnia Delta-Med (nr 9)[18] i Studio Fryzjerskie 21 (nr 10)[19].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Budynek dawnego konsumu został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 7-10. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga[5]. Konsum pierwotnie był kompleksem sklepów o długości ponad stu metrów[7]. Stropy i wiązania dachowe zostały wykonane z ogniotrwałych, żelbetowych materiałów. Mansardowy dach został pokryty dachówką[20]. Konsum jako jeden obiekt zamykający obecny plac Pod Lipami nie był ogrodzony[6].

Magazyny mieściły się w piwnicach oraz w górnej kondygnacji. Na piętrze powstało też kilka pokoi dla personelu sklepu, a także dla piekarza i rzeźnika[20]. Piekarnia została wyposażona w dwa duże piece ceramiczne, które były wykorzystywane również na początku XXI wieku[21]. Sklep mięsny korzystał ze zlokalizowanej nieopodal fabryki lodu, połączonej ze sklepem za pomocą rurociągu transportującego zimne powietrze[22]. Ponadto znalazło się też w sklepie mięsnym pomieszczenie do wyrobu wędlin, wędzarnia oraz chłodnia[20].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
  2. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 2 grudnia 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-12-03]
  3. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 30.
  4. ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 73-76.
  5. ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 28.
  6. ↑ a b Reuffurth 2006 ↓, s. 53.
  7. ↑ a b c Reuffurth 2006 ↓, s. 54.
  8. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 263.
  9. ↑ Jabłoński 2013 ↓, s. 14.
  10. ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 39.
  11. ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 262.
  12. ↑ Paweł Grzywocz: Domy towarowe. giszowiec.info. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  13. ↑ Jabłoński 2013 ↓, s. 17.
  14. ↑ Szejnert 2007 ↓, s. 434.
  15. ↑ Piekarnia Michalski. piekarniamichalski.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  16. ↑ AGDTech. agdtech.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  17. ↑ Google: Alkohole 24h. goo.gl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  18. ↑ Poradnia Lekarza Rodzinnego Delta-Med: Kontakt. deltamed.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  19. ↑ Studio Fryzjerskie 21. facebook.com. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
  20. ↑ a b c Reuffurth 2006 ↓, s. 55.
  21. ↑ Szejnert 2007 ↓, s. 424.
  22. ↑ Szejnert 2007 ↓, s. 40.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
  • Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
  • Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
  • Małgorzata Szejnert, Czarny ogród, wyd. pierwsze, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2007, ISBN 978-83-240-0896-4.
  • Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 (pol.).
Zabytkowe budynki osiedla patronackiego Giszowiec w Katowicach
Pl. Pod Lipami
Pozostałe

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konsum_w_Katowicach-Giszowcu&oldid=71999599”