Dom mieszkalny nauczyciela w Katowicach-Giszowcu
nr rej. A/50/01 z 10 listopada 2001 roku[1] | |
Dom od strony ul. Przyjaznej | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Adres |
ul. Działkowa 28 |
Architekt | |
Inwestor | |
Powierzchnia użytkowa |
129 m² |
Rozpoczęcie budowy |
1907 |
Ukończenie budowy |
1909 |
Położenie na mapie Katowic | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
50°13′18,0″N 19°04′14,2″E/50,221667 19,070611 |
Dom mieszkalny nauczyciela w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy dom urzędniczy w Katowicach, położony na terenie dzielnicy Giszowiec, przy ulicy Działkowej 28, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec[2] pomiędzy 1907 a 1909 rokiem[3]. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dom powstał pomiędzy wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[4]. Wówczas to dla urzędników przyszłego osiedla, w tym dla policjantów, urzędowego sierżanta, sekretarzy dworskich i leśnictwa, sztygarów, poborcę myta, nauczycieli i dyrektorów szkół zaplanowano osobne budynki. Różniły się one zarówno budową i kształtem zewnętrznym, jak i wystrojem i zagospodarowaniem przestrzeni wewnątrz od domów dla robotników[5]. Były to domy bardziej reprezentacyjne i piętrowe, dlatego też lokalizowano je w miejscach bardziej prestiżowych – przy skrzyżowaniach ulic. Sam zaś dom mieszkalny dla nauczyciela pobliskiej szkoły ludowej i jego rodziny powstał pomiędzy 1907 a 1909 rokiem[6]. Dla samotnych nauczycieli przewidziano wówczas mieszkania na piętrze kompleksu szkolnego[7].
W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni „Staszic”, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęto działania celem jej uratowania. Przetrwała jedynie jedna trzecia części zabytkowej zabudowy[3].
Budynek domu mieszkalnego nauczyciela wpisano do rejestru zabytków 10 listopada 2001 roku[1]. Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, stanowi on dom mieszkalny[3], a także jest siedzibą biura nieruchomości[8].
Architektura i otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Dom mieszkalny nauczyciela został wzniesiony w stylu łączącym styl wiejskiego domku z górnośląską chałupą[6]. Elewacja budynku została otynkowana na biało[3]. Dachy budynków urzędniczych, w tym domu nauczyciela, pokryto ogniotrwałym gontem[9]. Obecnie budynek posiada czterospadowy drewniany dach kryty dachówką[6]. Okna zostały zakończone okiennicami. Do budynku przylegały: piwnica, komórki oraz strych[10].
Wysokość pomieszczeń na parterze wynosi 3 metry, a przy głównych pomieszczeniach wykonano wykusze[9]. Zaprojektowano dużą sień, którą od drzwi wejściowych dzielił przedsionek służący jako wiatrołap. Wybudowano również skręcone, drewniane schody[10]. W pokojach mieszkalnych zainstalowano ogrzewanie piecami kaflowymi pokrytymi glazurą[10].
Wokół domu nauczyciela zaplanowano mniejszy ogród aniżeli przy pozostałych domach robotniczych, gdyż miał on pełnić głównie funkcje rekreacyjne[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
- ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 30.
- ↑ a b c d Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 105.
- ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 28.
- ↑ Reuffurth 2006 ↓, s. 43.
- ↑ a b c d Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 104.
- ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 44.
- ↑ SAKA Nieruchomości: O nas. saka.pl. [dostęp 2020-11-10]. (pol.).
- ↑ a b Reuffurth 2006 ↓, s. 44.
- ↑ a b c Reuffurth 2006 ↓, s. 45.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk , Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5 (pol.).
- Hermann Reuffurth , Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
- Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 (pol.).