Lepilemur zwinny

Lepilemur zwinny
	Lepilemur tymerlachsoni
	Louis, Engberg, Lei Runhua, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney & Brenneman, 2006
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lepilemurowate
Rodzaj	lepilemur
Gatunek	lepilemur zwinny
Synonimy
	Lepilemur tymerlachsonorum: Hoffmann, Grubb, Groves, Hutterer, van der Straeten, Simmons & Bergmans, 2009
	Lepilemur tymerlachsonorum: Hoffmann, Grubb, Groves, Hutterer, van der Straeten, Simmons & Bergmans, 2009
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lepilemur zwinny^[5] (Lepilemur tymerlachsoni) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lepilemurowatych (Lepilemuridae). Endemit Madagaskaru. Jest krytycznie zagrożony wyginięciem.

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Głowa i tułów mierzą łącznie około 23 cm, ciało wieńczy ogon osiągający około 25 cm. Zwierzę waży około 0,84 kg. Czyni to lepilemura zwinnego małym-średnim przedstawicielem swej rodziny^[6]^[7].

Autorzy opisują jasne brązowoszare futro porastające grzbiet zwierzęcia z jasną barwą czerwonawobrązową pojawiającą się na górnej połowie grzbietu, przedniej części ud i brzegach kończyn. Szara maska zdobi twarz. Brzuszna strona ciała jest jaśniejsza od grzbietowej, kolor ma jasny szarawobiały. Pośrodkowo na grzbiecie, poczynając od głowy do dolnej połowy grzbietu, biegnie ciemniejsza pręga barwy ciemnego brązu. Ogon przybiera barwę jednolitą jasną czerwonawoszarą^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Nowy gatunek naczelnego opisali w 2006 Louis Jr., Engberg, Lei, Geng, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney i Brenneman^[4]. Jako miejsce typowe podali oni Madagaskar, prowincję Antsiranana, Nosy Be, Park Narodowy Lokobe. Wskazali współrzędne geograficzne 13°23′S 48°18′E/-13,383333 48,300000^[6]^[2]. Okazy typowe to seria syntypów bez wskazania holotypu: krew pełna konserwowana dorosłego samca (TTU-M104468) i dwóch dorosłych samic (sygnatury TTU-M104469 i TTU-M104470); krew przechowywana jest w Museum of Texas Tech University w Lubbock^[1]. TTU-M104468 i TTU-M104470 zebrano 6 lipca 2004 roku, natomiast TTU-M104469 9 lipca 2004 roku^[1].

Jedne źródła podają epitet gatunkowy tymerlachsoni^[4]^[6], inne stosują tymerlachsonorum^[5]. Jak tłumaczy IUCN, gatunek opisany był pierwotnie pod tą pierwszą nazwą. Jednakże później niektórzy autorzy, przykładem czego Hoffman et al., 2009, niepoprawnie zapisali nazwę gatunkową jako tymerlachsonorum^[4].

Nie wyróżnia się podgatunków^[6].

Tattersall w 2007 wyrażał ogólne wątpliwości dotyczące gatunków kreowanych w pracy Louis Jr et al. z 2006, jako że są allopatryczne i wyodrębniono je na podstawie różnic genetycznych^[4]. Schwitzer i inni (2013) wskazują wątpliwości dotyczące relacji tego gatunku z Lepilemur dorsalis, Lepilemur mittermeieri^[6]. Jednak w 2016 Lei et al. podtrzymali ich wyodrębnienie, opierając się na badaniach mtDNA^[4].

W 2017 Lei et al. opublikowali analizę filogenetyczną, w której zbadano mtDNA 26 gatunków lepilemurów, potwierdzając monofiletyzm 25 linii i wykrywając klad Lepilemur mittermeieri + Lepilemur dorsalis. W efekcie uzyskano następujące drzewo^[8] (uproszczono):

Loris tardrigradus, Nycticebus koukang

Perodictius potto, Galago senegalensis, Otolemur crassicaudatus

Daubentonia madagascariensis

Propithecus coquereli

Varecia variegata, Lemur katta, Eulemur

Lepilemur scottorum

	Lepilemur hollandorum

	Lepilemur seali

Lepilemur wrightae

Lepilemur fleuretae

	Lepilemur mustelinus

	Lepilemur betsileo, Lepilemur jamesorum

Lepilemur leucopus, Lepilemur putteri

	Lepilemur hubbardorum, Lepilemur ruficaudatus

	Lepilemur aeeclis, Lepilemur randrianasoloi

Lepilemur microdon

	Lepilemur otto

	Lepilemur edwardsi, Lepilemur grewcockorum

Lepilemur septentrionalis

Lepilemur ahmansonorum, Lepilemur sahalamazensis

Lepilemur dorsalis, Lepilemur mittermeieri

Lepilemur tymerlachsonorum

	Lepilemur ankaranensis, Lepilemur milanoii

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Lepilemur: łac. lepidus ‘czarujący, elegancki’, od lepos, leporis ‘czar, urok’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[9].
tymerlachsoni: rodzina Howarda i Rhondy Hawków, która wniosła swój wkład i znacznie wsparła działania na Madagaskarze Henry Doorly Zoo’s Center for Conservation and Research z Omahy^[10]^[11].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Wiedzie nadrzewny tryb życia. Aktywny nocą^[6].

Pomiędzy sierpniem a listopadem samica wydaje na świat pojedyncze młode^[6]. IUCN szacuje długość pokolenia na 5 lat^[4].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Lepilemur zwinny, jak wszyscy przedstawiciele jego rodziny^[12], jest endemitem Madagaskaru. Występuje jedynie na północnym zachodzie tego kraju, na wyspie Nosy Be w regionie Lokoba. Schwitzer et al. (2013) rozważają możliwość, że występuje również na wyspie Nosy Komba, niemniej nie widziano na niej lepilemura od lat. Ponadto w 2007 Zinner et al. opublikowali wyniki badań, w których mtDNA lepilemurów na głównej wyspie Madagaskar nie różniło się od mtDNA lepilemura zwinnego^[6]. Jednakże badanie to bazowało na fragmentarycznych odcinkach mtDNA, a inne badania nie wsparły tych wyników. IUCN podaje zasięg występowania jako zaledwie 75 km². Zwierzę zamieszkuje tereny na wysokości między 12 a 35 m nad poziomem morza^[4].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zamieszkuje lasy deszczowe, nizinne i wilgotne, ale z porą suchą, zarówno pierwotne, jak i wtórne, gdzie zdaje się nawet występować pospolicie^[6], obficiej niż w pierwotnych^[4]. Jako kryjówek używa w lasach pierwotnych dziupli drzew, w których sypia za dnia. W lasach bardziej otwartych, zrzucających liście kryje się w gąszczu^[6].

Jego pożywienie stanowią liście^[6], które jedzą i inni przedstawiciele jego rodziny^[12], stanowiące główny składnik diety, uzupełniane przez^[4] owoce i korę^[6].

Na zwierzę polują choćby Polyboroides radiatus i Buteo brachypterus^[4].

Zagęszczenie w Parku Narodowym Lokobe wynosi 63,2 zwierzęcia/km²^[4].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Lepilemur ten jest krytycznie zagrożony wyginięciem. IUCN podaje zasięg występowania jako zaledwie 75 km². Co więcej, ten niewielki obszar i tak jest silnie pofragmentowany oraz ulega dalszemu niszczeniu^[4].

Liczebność populacji spada, a uległa już obniżeniu o przynajmniej 80%. Do zagrożeń należą dewastacja środowiska naturalnego spowodowana rolnictwem, a także polowania. Miejscowa ludność łapie lepilemury zwinne, by sprzedawać je turystom. Jednakże trzymane w niewoli osobniki nie potrafią przetrwać wobec specyficznych wymagań pokarmowych, wskutek czego giną. Gatunek wymienia załącznik I CITES. Zasiedla on jeden obszar chroniony (Lokobe). Badacze próbują zapobiegać jego wymieraniu poprzez instalację budek rozrodczych na terenach niszczonych deforestacją^[4].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nieuzasadniona poprawka Lepilemur tymerlachsoni Louis, Engberg, Lei Runhua, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney & Brenneman, 2006^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Louis i in. 2006 ↓, s. 27.
↑ ^a ^b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur tymerlachsoni Louis, Engberg, Lei Runhau, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney, & Brenneman, 2006. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ M. Hoffmann, P. Grubb, C.P. Groves, R. Hutterer, E. van der Straeten, N.B. Simmons & W. Bergmans. A synthesis of African and western Indian Ocean Island mammal taxa (Class: Mammalia) described between 1988 and 2008: an update to Allen (1939) and Ansell (1989). „Zootaxa”. 2205, s. 9, 2009. DOI: 10.5281/zenodo.189726. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Louis i inni, Lepilemur tymerlachsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Nosy Be Sportive Lemur, s. 84 w: Ch.Ch. Schwitzer Ch.Ch., R.A.R.A. Mittermeier R.A.R.A., E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C. Richardson E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C., Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A.R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E.A.B.R.& D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 93. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Lei i inni, Phylogenomic reconstruction of sportive lemurs (genus Lepilemur) recovered from mitogenomes with inferences for Madagascar biogeography, „Journal of Heredity”, 108 (2), 2017, s. 107–119 (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).
↑ Louis i in. 2006 ↓, s. 28.
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ ^a ^b Ch.Ch. Schwitzer Ch.Ch., R.A.R.A. Mittermeier R.A.R.A., E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C. Richardson E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C., Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A.R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E.A.B.R.& D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

E.E. Louis, Jr., S.E. Engberg, R. Lei, H. Geng, J.A. Sommer, R. Randriamampionona, J.C. Randriamanana, J.R. Zaonarivelo, R. Andriantompohavana, G. Randria, Prosper, B. Ramaromilanto, G. Rakotoarisoa, A. Rooney & R.A. Brenneman. Molecular and morphological analyses of the sportive lemurs (family Megaladapidae: genus Lepilemur) reveals 11 previously unrecognized species. „Special Publications, Museum of Texas Tech University”. 49, s. 1–47, 2006. (ang.).

[3] Nieuzasadniona poprawka Lepilemur tymerlachsoni Louis, Engberg, Lei Runhua, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney & Brenneman, 2006^[2].

[CITEREFLouisEngbergLeiGeng2006[https://www.biodiversitylibrary.org/page/55017335_27]-1] Louis i in. 2006 ↓, s. 27.

[mdd-2] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lepilemur tymerlachsoni Louis, Engberg, Lei Runhau, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney, & Brenneman, 2006. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[hof&inni-4] M. Hoffmann, P. Grubb, C.P. Groves, R. Hutterer, E. van der Straeten, N.B. Simmons & W. Bergmans. A synthesis of African and western Indian Ocean Island mammal taxa (Class: Mammalia) described between 1988 and 2008: an update to Allen (1939) and Ansell (1989). „Zootaxa”. 2205, s. 9, 2009. DOI: 10.5281/zenodo.189726. (ang.).

[iucn-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Louis i inni, Lepilemur tymerlachsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [dostęp 2023-11-22] (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[HMW-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Nosy Be Sportive Lemur, s. 84 w: Ch.Ch. Schwitzer Ch.Ch., R.A.R.A. Mittermeier R.A.R.A., E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C. Richardson E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C., Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A.R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E.A.B.R.& D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).

[amw-8] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 93. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Lei&17-9] Lei i inni, Phylogenomic reconstruction of sportive lemurs (genus Lepilemur) recovered from mitogenomes with inferences for Madagascar biogeography, „Journal of Heredity”, 108 (2), 2017, s. 107–119 (ang.).

[pal-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).

[CITEREFLouisEngbergLeiGeng2006[https://www.biodiversitylibrary.org/page/55017334_28]-11] Louis i in. 2006 ↓, s. 28.

[edm-12] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[HMWf-13] Ch.Ch. Schwitzer Ch.Ch., R.A.R.A. Mittermeier R.A.R.A., E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C. Richardson E.E. Louis Jr. & M.C.E.E.L.J.& M.C., Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A.R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E.A.B.R.& D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).

[1]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[2]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]