Lodofoka grenlandzka

Lodofoka grenlandzka
	Pagophilus groenlandicus
	(Erxleben, 1777)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Parvordo	płetwonogie
Rodzina	fokowate
Rodzaj	Pagophilus; J.E. Gray, 1844
Gatunek	lodofoka grenlandzka
Synonimy
	Rodzaju: Pagophoca Trouessart, 1904; Gatunku: Phoca groenlandica Erxleben, 1777; Phoca oceanica Lepechin, 1778; Phoca Semilunaris Boddaert, 1785; Phoca dorsata Pallas, 1811; phoca albicauda Desmarest, 1822; Phoca leucopla Thienemann, 1824; Phoca albini Alessandrini, 1851;
	Rodzaju: Pagophoca Trouessart, 1904; Gatunku: Phoca groenlandica Erxleben, 1777; Phoca oceanica Lepechin, 1778; Phoca Semilunaris Boddaert, 1785; Phoca dorsata Pallas, 1811; phoca albicauda Desmarest, 1822; Phoca leucopla Thienemann, 1824; Phoca albini Alessandrini, 1851;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; tereny lęgowe pozostałe
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lodofoka grenlandzka^[12], foka grenlandzka^[13], foka siodlasta (Pagophilus groenlandicus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Phoca groenlandica^[4]. Holotyp pochodził z Grenlandii i Nowej Fundlandii^[14]. Jedyny przedstawiciel rodzaju lodofoka^[12] (Pagophilus) który nazwał w 1844 roku angielski zoolog John Edward Gray^[2].

Chociaż rozpoznano podgatunek oceanicus rozmnażający się w Morzu Białym, bardziej powszechne jest odwoływanie się do odrębnych populacji lub stad na podstawie różnic morfologicznych, genetycznych i behawioralnych^[15]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[15].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Pagophilus: gr. παγος pagos „mróz, lód”; φιλος philos „miłośnik”, od φιλεω phileō „kochać”^[16].
Pagophoca: gr. παγος pagos „mróz, lód”^[17]; φωκη phōkē „foka”^[18].
groenlandicus: Grenlandia^[19].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Lodofoka grenlandzka występuje w obszarach subarktycznych w północnym Oceanie Atlantyckim i Oceanie Arktycznym, od Cieśniny Davisa, Ziemi Baffina i północnej Zatoki Hudsona do Nowej Fundlandii i Zatoki Świętego Wawrzyńca (Kanada) i na wschód do Grenlandii, Islandii, północnej Norwegii, Morza Białego oraz mórz Barentsa i Karskiego (północna Rosja)^[15].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała około 160–170 cm; masa ciała około 120–135 kg^[20]. Noworodki osiągają długość około 85 cm i ciężar około 4 kg^[20]. Samce są nieco większe od samic^[20]. Przód głowy czarny, wierzch ciała pokryty jest szarym futrem z żółtawym odcieniem, spód jaśniejszy, bardziej srebrzysty. Na grzbiecie posiada ciemną plamę w kolorze ciemnobrązowym do czarnej. Plama w kształcie liry z końcami skierowanymi ku tylnej części ciała.

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Lodofoka prowadzi wędrowny tryb życia. Za pokarm służą jej skorupiaki planktonowe i ryby. Na wiosnę płynie ku północy na obfite w pokarm żerowiska, a zimą przemieszcza się na południe, na miejsca rozrodu. Wyróżnia się trzy populacje foki grenlandzkiej, każda z nich ma osobne strefy reprodukcji. Jedna rozmnaża się u wschodnich wybrzeży Grenlandii, druga u wschodnich wybrzeży Labradoru i zachodnich wybrzeży Nowej Fundlandii, a trzecia na Morzu Białym.

Rozród odbywa się na krze lub lodzie. Z początku młode są w biało umaszczonym futrze. Po okresie 4 tygodni zmieniają futerko i zaczynają samodzielnie odżywiać się w morzu. Swą dojrzałość osiągają dopiero po ok. 6-8 latach.

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[11]. Foki od wieków stanowiły źródło cennego tłuszczu, mięsa i skór dla mieszkańców rejonów arktycznych. Jednak od 1750 roku lodofoki grenlandzkie zaczęto masowo zabijać w celach komercyjnych. Nowo narodzone foki ginęły z powodu cennego, pięknego, białego futra. W XIX w. zabijano rocznie 600 000 fok, w latach 70. XX w. w ciągu roku ginęło około 3 000 000 osobników^{[potrzebny przypis]}. Aby powstrzymać tę rzeź, rząd Kanady wprowadził ograniczenia, pozwalając na upolowanie do 150 000 zwierząt rocznie. Dzięki wysiłkom dużych organizacji międzynarodowych zajmujących się ochroną przyrody i presji opinii publicznej w 1987 roku zamknięto wiele rynków zbytu na futra małych fok. W 1988 roku w Kanadzie wprowadzono zakaz polowania na młode zwierzęta. Dla wielu innych gatunków fok ustalono okresy ochronne.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nowa nazwa dla Pagophilus J.E. Gray, 1844.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Pagophilus groenlandicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray: Mammalia. I. – The seals of the southern Hemisphere. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. By authority of the Lords Commissioners of the Admiralty. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1844–1875, s. 3. (ang.).
↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 287. (łac.).
↑ ^a ^b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 588. (łac.).
↑ I.I. Lepechin. Phocarum species descriptae. „Acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae”. 1 (1), s. 259, ryc. vii, 1777. (łac.).
↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 170. (łac.).
↑ P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 112. (łac.).
↑ Supplément. W: A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 541, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ F.A.L. Thienemann: Reise im Norden Europas, vorzüglich in Island in den Jahren 1820 bis 1821. Cz. 1. Leipzig: Carl Heinrich reelam, 1824, s. 102. (niem.).
↑ A. Alessandrini. Illustrazione di uno scheletro di foca. „Memorie della Reale Accademie delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 2, s. 158, 1850. (wł.).
↑ ^a ^b K.M.K.M. Kovacs K.M.K.M., Pagophilus groenlandicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-17] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 81, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pagophilus groenlandicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 497, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 159.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 172.
↑ groenlandicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 180. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[3] Nowa nazwa dla Pagophilus J.E. Gray, 1844.

[itis-1] Pagophilus groenlandicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gray-2] J.E. Gray: Mammalia. I. – The seals of the southern Hemisphere. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. By authority of the Lords Commissioners of the Admiralty. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1844–1875, s. 3. (ang.).

[tro-4] É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 287. (łac.).

[erx-5] J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 588. (łac.).

[lep-6] I.I. Lepechin. Phocarum species descriptae. „Acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae”. 1 (1), s. 259, ryc. vii, 1777. (łac.).

[bod-7] P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 170. (łac.).

[pspal-8] P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 112. (łac.).

[des-9] Supplément. W: A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 541, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[thi-10] F.A.L. Thienemann: Reise im Norden Europas, vorzüglich in Island in den Jahren 1820 bis 1821. Cz. 1. Leipzig: Carl Heinrich reelam, 1824, s. 102. (niem.).

[ale-11] A. Alessandrini. Illustrazione di uno scheletro di foca. „Memorie della Reale Accademie delle Scienze dell’Istituto di Bologna”. 2, s. 158, 1850. (wł.).

[iucn-12] K.M.K.M. Kovacs K.M.K.M., Pagophilus groenlandicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-17] (ang.).

[miiz-13] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-14] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 81, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pagophilus groenlandicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].

[icmw-16] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[tspal-17] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 497, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=189_159]-18] Jaeger 1944 ↓, s. 159.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=202_172]-19] Jaeger 1944 ↓, s. 172.

[20] groenlandicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-17] (ang.).

[hmw-21] B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 180. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]