Logopedia
Logopedia – nauka o kształtowaniu właściwej mowy w okresie jej rozwoju i jej doskonaleniu w późniejszym okresie (logopedia ogólna), a także o usuwaniu różnego rodzaju wad i zaburzeń mowy (logopedia specjalna).
Opis dyscypliny[edytuj | edytuj kod]
Obecnie obowiązujące definicje logopedii mówią, że jest ona „nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniu wad wymowy oraz nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty”[1]. Obejmuje też oddziaływanie na psychikę w celu wytworzenia właściwego stosunku do wady mowy i zapobiegania ujemnemu jej wpływowi na kontakty interpersonalne oraz kształtowanie osobowości. Według Genowefy Demelowej logopedia zajmuje się etiologią i patogenezą zaburzeń mowy, ich rozpoznawaniem, zapobieganiem oraz usuwaniem. Interesuje się wychowaniem pod względem mowy, czuwaniem nad jej rozwojem i doskonaleniem oraz ewentualną poprawą, gdy odchyla się ona od normy[2].
Do zadań logopedii, według Ireny Styczek należą:
- kształtowanie prawidłowej mowy w przedszkolu i w szkole, czyli dbanie o jej prawidłowy i jak najlepszy rozwój pod względem fonetycznym, gramatycznym i leksykalnym,
- doskonalenie mowy już ukształtowanej,
- usuwanie wad mowy,
- nauczanie mowy (mówienia i rozumienia) w wypadku jej braku lub utraty,
- usuwanie zaburzeń głosu,
- usuwanie trudności w czytaniu i pisaniu.
Wśród autorów nie ma zgodności co do przedmiotu i zakresu badań logopedii, stąd aktualnie funkcjonują trzy koncepcje określające obszar tej nauki[3]:
- koncepcja medyczna, za którą opowiada się m.in. Stanisław Grabias, organizująca zakres przedmiotu badań logopedii do zaburzeń, profilaktyki i korekcji mowy,
- koncepcja pedagogiczna, rozszerzająca zakres przedmiotu badań logopedii o problemy kształtowania mowy u dzieci z upośledzonym słuchem i porozumiewania się głuchoniewidomych,
- koncepcja holistyczna, której zwolennikami są Leon Kaczmarek i Irena Styczek, traktuje logopedię jako samodzielną naukę zajmującą się wszystkimi aspektami mowy: embriologicznym, patologicznym, społecznym i artystycznym, integruje wyniki badań dyscyplin zajmujących się mową.
Można zatem wymienić następujące przedmioty badań logopedii[4]:
- prawidłowy proces nabywania kompetencji i rozwoju sprawności językowej oraz komunikacyjnej,
- zapobieganie nieprawidłowym zachowaniom językowym,
- pochodzenie i przyczyny powstających odstępstw od normy w rozwoju mowy,
- mechanizm powstawania tych odstępstw,
- ich związek z innymi zaburzeniami rozwojowymi,
- ich wpływ na psychikę i funkcjonowanie społeczne, korekta wad wymowy,
- reedukacja zaburzeń mowy, w przypadku utraty nabytych już umiejętności porozumiewania się,
- terapia zakłóceń i zaburzeń rozwoju mowy oraz zaburzeń mowy,
- oddziaływanie na psychikę pacjenta w celu umożliwienia mu prawidłowego funkcjonowania społecznego,
- zapobieganie wtórnym skutkom zaburzeń mowy.
W logopedii wyróżnia się następujące specjalności:
- logopedia teoretyczna – „jej zadaniem jest integrowanie i wskazywanie możliwości wykorzystania w praktyce wyników badań, a także wprowadzanie metod i narzędzi służących diagnozowaniu wszelkich zaburzeń mowy oraz opracowywanie programów oddziaływań profilaktycznych i terapeutycznych”[5]
- logopedia stosowana (praktyczna) – jej zadaniem jest rozwijanie kompetencji językowej i komunikacyjnej oraz zapobieganie nieprawidłowościom przebiegu tego procesu dzieli się ona na:
- logopedię ogólną, której zadaniem jest kształtowanie prawidłowej mowy i doskonalenie wymowy już ukształtowanej,
- logopedię specjalną, do której zadań należą usuwanie wad wymowy, nauczanie mowy (mówienia i rozumienia) w przypadku jej braku lub utraty, usuwanie zaburzeń głosu, usuwanie trudności w nauce czytania i pisania.
Niektórzy autorzy wyróżniają w logopedii ogólnej następujące specjalności:
- logopedię wychowawczą, mającą na celu zapobieganie patologii mowy i głosu,
- logopedię artystyczną, interesującą się ekspresja słowną: potoczną, publicystyczną i artystyczną,
Zaś w logopedii specjalnej:
- logopedię korekcyjną, zajmującą się usuwaniem zaburzeń mowy i głosu oraz trudnościami w nauce czytania i pisania, a także nauczaniem mowy dzieci z upośledzeniem umysłowym lub uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego,
- surdologopedię, zajmującą się kształtowaniem i rozwojem mowy osób wykazujących zaburzenia słuchu oraz postępowaniem z tymi osobami[6].
Realizacja zadań logopedii wymaga wiedzy z zakresu językoznawstwa, foniatrii, neurologii, audiologii, ortodoncji, anatomii, fizjologii, psychologii, pedagogiki.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Irena Styczek, wyd. 1981, s. 13
- ↑ Za: Grażyna Jastrzębowska, wyd. 2003, s. 323.
- ↑ Grażyna Jastrzębowska, wyd. 2003, s. 321.
- ↑ Grażyna Jastrzębowska, wyd. 2003, s. 323.
- ↑ Zakres zainteresowań i przedmiot badań logopedii – logopedia.net.pl: wady wymowy, jąkanie, terapia logopedyczna
- ↑ Grażyna Jastrzębowska, wyd. 2003, s. 324.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Logopedia – pytania i odpowiedzi : podręcznik akademicki. T. 1, Interdyscyplinarne podstawy logopedii, pod red. Tadeusza Gałkowskiego i Grażyny Jastrzębowskiej, Uniwersytet Opolski, Opole 2003.
- Logopedia – pytania i odpowiedzi : podręcznik akademicki. T. 2, Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, pod red. Tadeusza Gałkowskiego i Grażyny Jastrzębowskiej, Uniwersytet Opolski, Opole 2003.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Logopedia, [dostęp 2013-12-17].
