Lubieszów (Ukraina)
Państwo | |
---|---|
Obwód | |
Rejon | |
Data założenia |
1484 |
Powierzchnia |
3,39 km² |
Wysokość |
151 m n.p.m. |
Populacja (2022) • liczba ludności |
|
Nr kierunkowy |
+380 3362 |
Kod pocztowy |
44200 |
Tablice rejestracyjne |
AC |
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego | |
Położenie na mapie Ukrainy | |
51°45′47″N 25°29′57″E/51,763056 25,499167 |
Lubieszów (ukr. Любешів, Lubesziw) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, siedziba administracyjna rejonu lubieszowskiego. Leży na historycznym Polesiu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W połowie XVII wieku była tu wieś spalona przez Tatarów w 1653 roku. Większego znaczenia miejscowość nabrała w II poł. XVII wieku, gdy marszałek wielki litewski Jan Karol Dolski herbu Kościesza zbudował tu miasteczko Nowy Dolsk (nazwa się nie przyjęła) wraz z pałacem i ogrodem. Dolski założył tu w 1684 roku klasztor zakonu pijarów, którzy w otworzyli tu w 1693 roku kolegium słynące z wysokiego poziomu nauczania. W 1706 roku miasteczko zniszczyły poważnie wojska szwedzkie. Odbudował je Michał Serwacy Wiśniowiecki, który zbudował w nim nowy pałac. W 1768 roku kasztelan bracławski Jan Antoni Czarnecki zbudował w Lubieszowie klasztor kapucynów. W kolegium pijarów uczył się w latach 1753–1756 Tadeusz Kościuszko, jego brat Józef Kościuszko, filozof Daniel Kazimierz Narbutt, botanik Stanisław Bonifacy Jundziłł.
Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie lubieszowskim w powiecie pińskim województwa brzeskolitewskiego[2].
Po rozbiorach Lubieszów wchodził w skład powiatu pińskiego, guberni mińskiej. W 1832 roku w ramach represji po powstaniu listopadowym władze rosyjskie zamknęły oba klasztory. Kościół pijarów stał się świątynią parafialną, a katolicki kościół kapucynów zamieniono na cerkiew prawosławną. W 1834 roku zamknięto też szkołę pijarów.
W latach 1915–1916 miasteczko zniszczono podczas działań wojennych między Austriakami i Rosjanami. Za II RP istniała wiejska gmina Lubieszów. W latach 1934–1939 ponownie działała tu szkoła pijarów[3].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w kwietniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. W październiku 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni by SD z Brześcia, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja[4].
5 sierpnia 1942 roku w Lubieszowie został rozstrzelany przez Niemców za pomoc udzielaną Żydom o. Aleksander (Józef) Zając z zakonu pijarów[5].
5 kwietnia 1943 roku został uprowadzony, torturowany i zgładzony przez policjantów ukraińskich ks. Józef Szostak, który powracał na plebanię we wsi Hołoby Małe ze spowiedzi wielkanocnej w Lubieszowie[6]. Wraz z nim zamordowano br. Piotra Mojsijonka, pijara[7].
We wrześniu 1943 roku UPA zaatakowało miasteczko, jednak atak odparli partyzanci radzieccy, którzy ewakuowali mieszkańców czasowo w bezpieczne miejsce. Kolejny nastąpił w dniu 9 listopada 1943 roku i w jego efekcie oddział UPA wymordował 283 bezbronnych Polaków zamieszkujących Lubieszów i pobliską Rejmontówkę[8]. Część spalono żywcem[9]. Spalono wtedy także dwie zakonnice ze Zgromadzenia Córek Najczystszego Serca Najświętszej Maryi Panny (sercanki bezhabitowe), którymi były siostra Jadwiga Alojza Gano[10] i siostra Andrzeja Maria Osakowska[11]. W 70. rocznicę wydarzeń, na starym miejscowym cmentarzu odsłonięto pomnik upamiętniający to wydarzenie[12].
24 października 1943 roku w czasie odwiedzania mogił pomordowanych Polaków zginął na minie o. Jan Borell, Hiszpan z zakonu pijarów[13].
W 2013 liczyło 5731 mieszkańców[14].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kolegium Ojców Pijarów w Lubieszowie, gdzie jak napisano na tablicy kształcił swą wzniosła duszę i umysł Tadeusz Kościuszko[15][16][17]. Kolegium założono na planie czworoboku. Obok wznosił się barokowy kościół pijarów z 1742 roku, uszkodzony w czasie walk frontowych w 1944 r, wysadzony w powietrze w 1969 r, jego resztki rozebrała okoliczna ludność[18].
- Kościół kapucynów pw. śś. Cyryla i Metodego z 1768 r. w stylu barokowym i układzie trójnawowej bazyliki
- Klasztor kapucynów z 1768 r., barokowy, po wojnie komisariat milicji. Całość otacza barokowe ogrodzenie z bramą
- brama pałacowa z 1 poł. XVIII wieku prowadząca dawniej do pałacu Wiśniowieckich i Czarneckich. Za bramą rozciąga się park pałacowy
- cmentarz polski z krzyżem Straży Mogił Polskich z 1996 roku
-
Brama pałacowa
-
Kościół kapucynów
-
Klasztor pijarów
-
Pomnik upamiętniający Polaków pomordowanych przez UPA w 1943 na cmentarzu polskim
-
Nagrobek z XIX w. na cmentarzu polskim
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W. Husarski, Kościół oo. pijarów w Lubieszowie, [w:] „Południe”, 1922, nr 4, s. 24-35
- Wiktor Chomicz, Pod opieką Świętych Cyryla i Metodego, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 2 (63) z marca-kwietnia 2005 r., s. 31-32
- Wiktor Chomicz, Jest to potrzebne nie martwym, to jest potrzebne żywym, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 4 (65) z lipca-sierpnia 2005 r., s. 37
- Bp Antoni Dydycz OFM Cap., Z dziejów kapucyńskiego klasztoru w Lubieszowie, [w:] „Europa Orientalis. Polska i jej wschodni sąsiedzi od średniowiecza po współczesność”, Toruń 1996, s. 301-313.
- Zbigniew Małyszycki, Jeszcze o kościele i klasztorze Ojców Kapucynów w Lubieszowie, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 4 (65) z lipca-sierpnia 2005 r., s. 38-39
- Antoni Małyszycki, Tragedia Lubieszowa, [w:] „ŁAD katolikom na Wschodzie” nr 3/94 z marca 1994 r., s. I.
- A. Moszyński, Kronika kollegium lubieszowskiego, Kraków 1876
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 117.
- ↑ Teodozij Prysiażnyj , Udział pijarów w rozwoju nauki i kultury na Ukrainie w XVII-XIX w., „Analecta 4/2 (8)”, 1995, s. 94, ISSN 1509-0957 .
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1410 .
- ↑ JÓZEF ZAJĄC — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ JÓZEF SZOSTAK — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ Zbrodnia Wołyńska , br. Mojsiejonek/Mojsijonek Piotr SChP [online], Zbrodnia Wołyńska [dostęp 2023-08-23] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej , Prokurator OKŚZpNP w Szczecinie umorzył śledztwo w sprawie zabójstwa co najmniej 283 mieszkańców osady Kolonia Rejmontówka i miejscowości Lubieszów (woj. poleskie) 9.11.1943 r. [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2019-08-13] (pol.).
- ↑ Jacek Kiełpiński, Oni tu przyszli. Wspomnienia Marianny Piątek z domu Wojdan, świadka mordu w Lubieszowie na Polesiu, gdzie dwustu Polaków spalono żywcem, Warszawa 2018
- ↑ JADWIGA GANO — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-08-23] .
- ↑ S. A. Michna, Siostry zakonne – ofiary zbrodni nacjonalistów ukraińskich na terenie metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1939–1947, Warszawa 2010, s. 53–56.
- ↑ Grzegorz Rąkowski, "Wołyń", wyd. Rewasz, s.77
- ↑ Męczennik Wołynia [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-08-23] (pol.).
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Гімназія піярів. 1938 / Поштова листівка. Видана 1938 р. // Персональний сайт Petro Krawczuka » Фотоальбом » Любешів.
- ↑ Grzegorz Rąkowski. Wołyń (do serii "Przewodnik po Ukrainie Zachodniej"). Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2005 - 464 S. // S. 78
- ↑ Ołeksij Brenczuk. Szkoła pijarów // Polsko-ukraiński dwutygodnik Monitor Wołyński, 27 stycznia 2011
- ↑ m, Lubieszów – miasteczko nad Stochodem [online], Monitor Wolynski [dostęp 2023-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Lubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 412 .
- Dolsk (Nowy), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 103 .
- Dolsk. wolhynia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-18)].
- Zdjęcia
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona