Maciej Mielżyński (powstaniec śląski)

Maciej Mielżyński
„Nowina-Doliwa”
	; Maciej Mielżyński
	podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	13 października 1869 ; Chobienice
Data i miejsce śmierci	9 stycznia 1944 ; Wiedeń
	Przebieg służby
Lata służby	1894–1898, 1914–1921
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego,; Wojsko Polskie
Jednostki	5 Pułk Ułanów Zasławskich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; III powstanie śląskie
Późniejsza praca	poseł do Reichstagu
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maciej Ignacy Mielżyński, ps. „Nowina-Doliwa” (ur. 13 października 1869 w Chobienicach, zm. 9 stycznia 1944 w Wiedniu) – hrabia herbu Nowina^[1], podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, polski działacz narodowy w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku. Naczelny wódz III powstania śląskiego, współzałożyciel Stronnictwa Polskiego na Górnym Śląsku.

Życiorys

Jego ojciec, hr. Karol Ignacy Mielżyński, był ziemianinem z Chobienic w powiecie wolsztyńskim, w Wielkopolsce. Matka Emilia pochodziła z rodu hrabiów Bnińskich. Młodszym bratem Macieja był Ignacy Mielżyński. Jego rodzina należała do najbogatszych w Wielkopolsce. Ukończył szkołę średnią w Lesznie, potem studiował prawo i malarstwo w Monachium. Odbył służbę wojskową w armii niemieckiej w latach 1894–1898, a następnie w latach 1898–1914 odbywał praktyki rolnicze w Będlewie i Dakowach Mokrych. W latach 1903–1914 był posłem do Reichstagu. W okresie 1904–1910 był prezesem Klubu Wioślarskiego z roku 1904 w Poznaniu^[2].

Maciej Mielżyński 21 grudnia 1913 w Dakowach Mokrych zastrzelił zdradzającą go żonę Felicję z Potockich^[3]^[4] oraz jej siostrzeńca i kochanka – hr. Alfreda Miączyńskiego^[5]^[6]. Niesnaski w małżeństwie trwały od 1902, oboje dłuższy czas żyli osobno z uwagi na zdrady żony^[7]. W trakcie pozornej poprawy sytuacji Mielżyński odkrył odwiedzającego żonę Miączyńskiego i zabił kochanków^[7]. W lutym 1914 przed sądem przysięgłych stwierdzono, że popełnił czyn w stanie największego rozdrażnienia i działał w szale^[7]. Werdyktem ławy przysięgłych było to zabójstwo w afekcie, w związku z czym Mielżyński został uniewinniony i natychmiast zwolniony^[7]. Mimo tego stosowany był wobec niego w Wielkopolsce bojkot towarzyski.

W 1909 posiadał wsie rycerskie: Chobienice, Godziszewo, Grońsko i Nieborze w powiecie babimojskim rejencji poznańskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim^[8].

W 1909 zaczął interesować się sprawami górnośląskimi, politycznie związał się z endecją. Kupił też wydawnictwo Karola Miarki seniora w Mikołowie. I wojnę światową spędził w szeregach armii niemieckiej. W 1920 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu majora. W styczniu 1921 został oddelegowany na Górny Śląsk (już jako podpułkownik kawalerii). Początkowo zastępca dowódcy, a od kwietnia 1921 dowódca tajnej organizacji wojskowej Dowództwo Obrony Plebiscytu (DOP). W chwili wybuchu III powstania śląskiego DOP został przekształcony w Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych, a Mielżyński decyzją Wojciecha Korfantego, dyktatora III powstania śląskiego stanął na czele wojsk powstańczych^[9]. 31 maja 1921 został odwołany z zajmowanego stanowiska i zastąpiony przez K.Zentkellera, pod koniec 1921 przeniesiony w stan spoczynku.

W 1924 był oficerem pospolitego ruszenia kawalerii 5 pułku ułanów w Ostrołęce, w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1927 objął majątek ziemski Gołębiewko pod Tczewem na Pomorzu Gdańskim, gdzie przebywał do 1939.

Długoletni prezes Zjednoczonych Związków Powstańczych i Wojackich, honorowy członek Związku Powstańców Śląskich.

W czasie II wojny światowej mieszkał najpierw w Warszawie (1939–1940), a od 1940 w Wiedniu, pod nadzorem gestapo. Tam też zmarł w 1944 i został pochowany. Jego syn, Karol Maciej Mielżyński (1906–1994), artysta malarz, zamieszkał po wojnie w Kłodzku, zmarł w Poznaniu.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Krzyż Walecznych
Złoty Krzyż Zasługi (20 grudnia 1927)^[10]
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi

Twórczość

Wspomnienia i przyczynki do historji III-go powstania górnośląskiego. Mikołów: nakładem autora, 1931.

Przypisy

↑ Maciej Ignacy P hr. Mielżyński h. Nowina. [dostęp 2024-04-06].
↑ 25 lecie Klubu Wioślarskiego z r. 1904 w Poznaniu, „Sport Wodny” wydanie specjalne, R. 1929 Nr 21, s. 1, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2019-03-13].
↑ Felicja Potocka, córka hr. Bolesława Eligiusza Potockiego z Potoka h. Pilawa, (1829- 1898) z Będlewa i Józefy z Mycielskich h. Dołęga (1839-1917)
↑ Felicja Potocka z Potoka h. Pilawa. [dostęp 2024-04-06].
↑ Alfred Miączyński, syna Władysława Miączyńskiego i Heleny z Potockich – siostry przyrodniej Felicji
↑ Tragedya rodzinna. „Nowości Illustrowane”. Nr 1, s. 3, 3 stycznia 1914.
↑ ^a ^b ^c ^d Uwolnienie hr. Mielżyńskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2, 28 lutego 1914.
↑ Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzglednieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca, Poznań 1909, s. 6.
↑ RyżewskiR. Wacław RyżewskiR., Trzecie powstanie śląskie 1921 : geneza i przebieg działań bojowych,, 1977 .
↑ M.P. z 1927 r. nr 296, poz. 818 „za zasługi dla sprawy przyłączenia Górnego Śląska do Państwa Polskiego oraz na polu przysposobienia wojskowego”.

Bibliografia

Tragedya rodzinna. „Nowości Illustrowane”. 1, s. 3, 3 stycznia 1914.
Uwolnienie hr. Mielżyńskiego. „Nowości Illustrowane”. 9, s. 1–2, 28 lutego 1914.
Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 552, 635.
Maciej Mielżyński: Wspomnienia i przyczynki do historji III-go powstania górnośląskiego. Mikołów: nakładem autora, 1931.
Franciszek Szymiczek, Maciej Mielżyński, [w:] Śląski słownik biograficzny, tom I (pod redakcją Jana Kantyki i Władysława Zielińskiego), Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1977.
Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 79–80. ISBN 83-60353-11-5.

[1] Maciej Ignacy P hr. Mielżyński h. Nowina. [dostęp 2024-04-06].

[2] 25 lecie Klubu Wioślarskiego z r. 1904 w Poznaniu, „Sport Wodny” wydanie specjalne, R. 1929 Nr 21, s. 1, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2019-03-13].

[3] Felicja Potocka, córka hr. Bolesława Eligiusza Potockiego z Potoka h. Pilawa, (1829- 1898) z Będlewa i Józefy z Mycielskich h. Dołęga (1839-1917)

[4] Felicja Potocka z Potoka h. Pilawa. [dostęp 2024-04-06].

[5] Alfred Miączyński, syna Władysława Miączyńskiego i Heleny z Potockich – siostry przyrodniej Felicji

[6] Tragedya rodzinna. „Nowości Illustrowane”. Nr 1, s. 3, 3 stycznia 1914.

[NI9-7] Uwolnienie hr. Mielżyńskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2, 28 lutego 1914.

[8] Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzglednieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca, Poznań 1909, s. 6.

[9] RyżewskiR. Wacław RyżewskiR., Trzecie powstanie śląskie 1921 : geneza i przebieg działań bojowych,, 1977 .

[10] M.P. z 1927 r. nr 296, poz. 818 „za zasługi dla sprawy przyłączenia Górnego Śląska do Państwa Polskiego oraz na polu przysposobienia wojskowego”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]