5 Pułk Ułanów Zasławskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
5 Pułk Ułanów Zasławskich
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 5 puł.
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1917

Rozformowanie

1939 (1944)

Tradycje
Święto

23 września[a]

Nadanie sztandaru

2 sierpnia 1919

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Stanisław Sochaczewski

Ostatni

ppłk Jerzy Edward Anders

Działania zbrojne
I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Nowogródkiem (18 IV 1919)
bitwa pod Koszowatą (24 V 1920)
bitwa pod Klekotowem (3 VIII 1920)
bitwa pod Chodorowem (19 VIII–9 IX 1920)
bitwa pod Knihyniczami (5 IX 1920)
bitwa pod Zasławiem (23 IX 1920)
II wojna światowa
kampania wrześniowa
bitwa pod Kockiem (2–6 X 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Bielawińce
Mińsk Mazowiecki
Ostrołęka

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

1 Brygada Jazdy
VIII Brygada Jazdy
XII Brygada Kawalerii
Podlaska Brygada Kawalerii

Defilada pułku
Poczet sztandarowy pułku, Święto Żołnierza, rok 1933

5 Pułk Ułanów Zasławskich (5 puł) – oddział kawalerii polskich formacji wojskowych w Rosji i Wojska Polskiego II RP.

Pułk nawiązywał do tradycji 5 pułk ułanów utworzonego w 1830 i walczącego w powstaniu listopadowym. Do 1939 pułk stacjonował w garnizonie Ostrołęka. Natomiast kadra szwadronu zapasowego stacjonowała początkowo w Garwolinie.

Święto pułkowe – 23 września, w rocznicę szarży pod Zasławiem w 1920[2].

Formowanie[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec listopada 1917 z Polaków służących w dwóch rosyjskich dywizjach kawalerii (9. i kombinowanej), działających na froncie rumuńskim, w Besarabii, zorganizowany został „Polski Kawaleryjski Dywizjon przy 8-ej armii”. Dywizjon formował się we wsi Bielawińce na podstawie rozkazu Dowództwa 8 Armii wydanego 26 listopada 1917. Dowódcą i organizatorem oddziału został ppłk Stanisław Sochaczewski. Dywizjon został podporządkowany dowódcy II Korpusu Polskiego w Rosji. Do 14 grudnia 1917 zorganizowano trzy szwadrony liniowe, pluton łączności, pluton karabinów maszynowych, kolumnę taborową i trzydziałową baterię artylerii konnej[3][4].

1 stycznia 1918 do dywizjonu dotarła informacja o rozkazie Dowództwa 8 Armii w sprawie przeformowania dywizjonu w „pułk jazdy polskiej przy 8-ej armii”. 4. szwadron, wyłączony z rosyjskiej 7 Dywizji Kawalerii, formował się w Sorokach pod dowództwem por. Jerzego Kobylańskiego[5]. 12 maja 1918, po bitwie pod Kaniowem, jednostka została rozformowana, a oficerowie osadzeni w Twierdzy Brzeskiej.

Sformowanie 5 pułku ułanów

13 listopada 1918 do Warszawy przybyli oficerowie pułku zwolnieni z niewoli niemieckiej. 14 listopada 1918, na podstawie rozkazu L. 15 szefa Sztabu Generalnego, podpułkownik Sochaczewski rozpoczął formowanie 5 pułku ułanów. Na miejsce postoju wyznaczono koszary w Mińsku Mazowieckim, w których stacjonował szwadron instrukcyjny Polskiej Siły Zbrojnej. W skład pułku włączono szwadron ułanów z Łukowa. Biuro werbunkowe pułku mieściło się w hotelu „Uniwersal” przy ulicy Marszałkowskiej 105 w Warszawie[6].

Obsada personalna pułku w 1920[7]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca pułku płk Mikołaj Koiszewski
ppłk Stanisław Sochaczewski
Zastępca dowódcy pułku mjr Konstanty Dzieduszycki
Adiutant pułku ppor. Józef Stapf
Lekarz ppor. podlek. Tadeusz Walkowski
Lekarz wet. mjr lek. wet. Jan Józef Wróblewski
Lekarz wet. ppor. wet. Wacław Henryk Duval
Dowódca I dywizjonu ppłk Konstanty Obiedziński
mjr Mieczysław Szemiot
Dowódca II dywizjonu mjr Mieczysław Szemiot
rtm. Edward Baranowicz
Dowódca 1 szwadronu por. Franciszek Rodziewicz
Dowódca plutonu ppor. Kazimierz Rudowski
Dowódca 2 szwadronu por./rtm. Stanisław Udymowski (16 IX)
por. Józef Krzemieniecki
Dowódca plutonu pchor. Zygmunt Strubel
Dowódca 3 szwadronu rtm. Władysław Doliński
rtm. Leon Strzelecki
Dowódca plutonu pchor./ppor. Tadeusz Nowiński
Dowódca plutonu pchor./ppor. Bronisław Korpalski
Dowódca 4 szwadronu por. Kazimierz Perro
ppor. Jerzy Wacław Florkowski
Dowódca szwadronu km por. Stefan Dukaj
Dowódca szwadronu technicznego por. Mieczysław Lubiński
Oficer pułku por. Franciszek Podhorski († 5 IX)
Oficer pułku ppor. Płażyński
Oficer pułku pchor. Witold Ertman
Oficer pułku pchor. Tadeusz Grabowski
Oficer pułku pchor. Andrzej Łoś
Oficer pułku pchor. Leon Udymowski

Pułk w walce o granice[edytuj | edytuj kod]

24 maja 1920 maszerujące na pozycje wyjściowe 135 Brygada Strzelców i pułk kawalerii Kotowskiego z grupy Jakira napotkały pod Koszowatą polski 5 pułk ułanów, wspierany przez 2 baterię 3 dywizjonu artylerii konnej[8][9]. Sowiecka piechota zaatakowała od czoła, a kawaleria próbowała oskrzydlić ułanów i zamknąć im drogę odwrotu. Walki trwały siedem godzin.

2 szwadron porucznika Stanisława Udymowskiego odparł wszystkie ataki, a w krytycznej sytuacji 3 szwadron porucznika Władysława Dolińskiego szarżą ocalił cofające się działa 2/3 dywizjonu artylerii konnej. Dopiero nocą szwadrony, razem z towarzyszącą im baterią, wycofały się. Do kolumny nie zdążył dołączyć 4 szwadron, który obsadzał wieś Stawiszcze. Szwadron ocalał dzięki pomocy Ukraińców, którzy przeprowadzili ułanów bezdrożami, omijając oddziały sowieckie[8][10].

 Osobny artykuł: bitwa pod Koszowatą.

Mapy walk pułku[edytuj | edytuj kod]

Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[11][12]
plut. Tomasz Bielecki nr 3338 ś.p. ppor. Kazimierz Bogucki ułan Piotr Czuba
mjr Konstanty Dzieduszycki plut. Stanisław Furmańczyk ppor. Jerzy Florkowski
wachm. Franciszek Grzegorczyk wachm. Lucjan Hamerszmidt kpr. Julian Henel
plut. Stanisław Jakubowski nr 3197 kpr. Aleksander Jordański ś.p. kpr. Kazimierz Karaś
plut. German Kempski nr 3334 ppor. Alfred Klausal ppor. Bronisław Korpalski
plut. Jan Lelontko wachm. Edmund Miterski ś.p. Włodzimierz Młodzianowski
st. wachm. Marian Morawski ppor. Tadeusz Nowiński ś.p. por. Franciszek Podhorski
ś.p. wachm. Stanisław Pilch plut. Stanisław Ratajczyk por. Franciszek Rodziewicz
por. Józef Stapf ppor. Zygmunt Strubel rtm. Leon Strzelecki
plut. Władysław Sobieszczak ppłk Stanisław Sochaczewski st. ułan Bazyli Siwiński
ppor. Stanisław I Solecki ś.p. ułan Mieczysław Olszamowski ś.p. rtm. Władysław Turski
ś.p. rtm. Stanisław Udymowski ś.p. st. ułan Stefan Walewski wachm. Władysław Wągrocki
ś.p. plut. Bolesław Węsak st. ułan Bolesław Zagórski nr 3379

Pułk w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

Podlaska BK w 1938
Pułk w planie mobilizacyjnym „S” [13]
Nazwa pododdziału Miejsce mobilizacji Termin
dowódca pułku z drużyną Ostrołęka alarm
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
szwadron kawalerii nr 48 8
szwadron kawalerii nr 121 9
pluton ckm nr 48 8
pluton ckm nr 121 9
uzupełnienie do czasu „W” 5
dowódca brygady nr 12 alarm
kolumna taborowa nr 161 6
kolumna taborowa nr 165 7
szwadron marszowy 1/5 puł. 18
pluton marszowy nr 1/48 30
pluton marszowy nr 1/121 30
szwadron zapasowy alarm-15
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[14][b]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku płk Stefan Chomicz
I zastępca dowódcy ppłk Jerzy Edward Anders
adiutant por. Zygmunt Antoni Sokołowski[c]
naczelny lekarz medycyny kpt. dr Michał Wyhinnyj
starszy lekarz weterynarii mjr Czesław Wikiel
młodszy lekarz weterynarii por Aleksander Sielicki
oficer placu Ostrołęka rtm. adm. (kaw.) Tadeusz Laskowski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Bronisław Korpalski
oficer mobilizacyjny rtm. Julian Bąkowski
zastępca oficera mobilizacyjnego por. Ludwik Aleksander Turasiewicz
oficer administracyjno-materiałowy rtm. Janusz Jacyna-Onyszkiewicz
dowódca szwadronu gospodarczego por. Zygmunt Antoni Sokołowski
oficer gospodarczy kpt. int. Józef Franciszek Storożek
oficer żywnościowy rtm. adm.(kaw.) Leon Udymowski
dowódca plutonu łączności por. Aleksander Bonifacy Hryniewicz
dowódca plutonu kolarzy por. Wacław Gottwald
dowódca plutonu ppanc. por. Józef Władysław Wilowski
dowódca 1 szwadronu por. Jerzy Jan Roszkowski
dowódca plutonu por. Bronisław Sadlej
dowódca plutonu ppor. Zasław Hubert Henryk Krzywobłocki
dowódca 2 szwadronu rtm. Wiktor Jakubowski
dowódca plutonu ppor. Marian Michniewicz
dowódca plutonu ppor. Janusz Wacław Wolski
dowódca 3 szwadronu rtm. Ryszard Szempliński
dowódca plutonu por. Zbigniew Zielkiewicz
dowódca 4 szwadronu rtm. Kazimierz Wachniewski
dowódca plutonu ppor. Leszek Antoni Rozlau
dowódca szwadronu km p.o. por. Franciszek Szabunia
dowódca szwadronu zapasowego mjr Zygmunt Strubel
zastępca dowódcy wakat
odkomenderowany mjr Kazimierz Wyszosław Tomasik †1940 Charków
na kursie por. Adam Józef Dąbrowski
por. Wiesław Makowski
por. Grzegorz Płodowski
w szpitalu rtm. adm. (kaw.) Władysław Pawlikowski

Pułk w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]

Kampanię wrześniową pułk odbył w ramach Podlaskiej BK

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[16]
dowództwo
dowódca pułku płk Stefan Chomicz
zastępca dowódcy ppłk Jerzy Edward Anders
kwatermistrz mjr Bronisław Korpalski
bez funkcji mjr Zygmunt Strubel
adiutant por. Zygmunt Antoni Sokołowski
oficer ordynansowy ppor. rez. Jerzy Przywieczerski †20 VII 1942 KL Neuengamme
II oficer ordynansowy por. Wacław Gottwald
oficer broni ppor. rez. Andrzej Jeżewski
kierownik kancelarii wachm. Lucjan Menżyński
lekarz medycyny kpt. lek. dr Michał Wyhinnyj
lekarz weterynarii por. lek. wet. Aleksander Sielicki
kapelan ks. Czesław Łapiński
szwadron gospodarczy
dowódca szwadronu gospodarczego por. rez. Aleksander Dzieduszycki
oficer żywnościowy ppor. rez. Tadeusz Zawidzki
płatnik kpt. int. Józef Franciszek Storożek
skarbnik chor. Mieczysław Konowalski
szef szwadronu wachm. Antoni Dygas
1 szwadron
dowódca 1 szwadronu por. Jerzy Jan Roszkowski
dowódca I plutonu ppor. Zasław Hubert Henryk Krzywobłocki (5 IX ranny)
dowódca II plutonu chor. Jerzy Ulatowski
dowódca III plutonu ppor. rez. Edward Sochaczewski
szef szwadronu wachm. Stanisław Dziewirski
2 szwadron
dowódca 2 szwadronu rtm. Zbigniew Piotrowski
dowódca I plutonu por. rez. Wiktor Plater-Zyberk (9 IX ranny)
dowódca II plutonu ppor. Marian Michniewicz
dowódca III plutonu ppor. rez. Stefan Radomiński
szef szwadronu wachm. Kazimierz Gwiazda
3 szwadron
dowódca 3 szwadronu rtm. Ryszard Szempliński
dowódca I plutonu por. Zbigniew Zielkiewicz
dowódca II plutonu por. Wiesław Makowski (9 IX ranny)
dowódca III plutonu ppor. rez. Kazimierz Rzewuski
szef szwadronu wachm. Paweł Semeniuk
4 szwadron
dowódca 4 szwadronu rtm. Kazimierz Wachniewski
dowódca I plutonu por. rez. Tadeusz Mierzyński (5 X ranny)
dowódca II plutonu por. rez. Karol Malanowicz †2 X 1939
dowódca III plutonu ppor. Janusz Wolski
szef szwadronu wachm. Władysław Wołosz
szwadron ckm
dowódca szwadronu ckm por. Janusz Jacyna-Onyszkiewicz
dowódca I plutonu por. Grzegorz Płodowski
dowódca II plutonu por. rez. Leon Głowacki
dowódca III plutonu ppor. rez. Tadeusz Sowiński
pododdziały specjalne
dowódca plutonu łączności por. Aleksander Bonifacy Hryniewicz
dowódca plutonu przeciwpancernego por. Józef Władysław Wilowski
dowódca plutonu kolarzy ppor. rez. Czesław Ahrends

Mapy walk pułku w 1939[edytuj | edytuj kod]

Symbole pułkowe[edytuj | edytuj kod]

Sztandar
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Sztandar ufundowany został przez Koło Opieki 5 Pułku Ułanów i 3 sierpnia 1919 wręczył go pułkowi gen. Trzaska-Durski na placu Saskim w Warszawie[17]. Płat sztandaru znajduje się obecnie w Arsenale oo. Paulinów w Częstochowie[18].

Odznaka pamiątkowa

Minister spraw wojskowych rozkazem L. 2666.21 B.P. z 7 maja 1923 zatwierdził odznakę pamiątkową 5 pułku ułanów[19]. Odznaka o wymiarach 39x39 mm ma kształt równoramiennego krzyża, którego ramiona i środek tarczy pokryte są karmazynową emalią. Na środku krzyża godło wz. 1919, okolone srebrnym wieńcem laurowym. Od wieńca odchodzą cztery proporczyki karmazynowo - chabrowe z białym kątem. Na ramionach krzyża wpisano daty „1831” i „1917”. Odznaka oficerska - czteroczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Wykonawcą odznak był Wincenty Wabia-Wabiński z Warszawy[20].

Barwy
Proporczyk Opis[21]
1924 – proporczyk z białym kątem posiadał skrzydła w barwach karmazynowej i niebieskiej[22]
1928 – proporczyk z białym kątem posiadał skrzydła w barwach wiśniowej i chabrowej[23]
proporczyk dowództwa w 1939
proporczyk 1 szwadronu w 1939
proporczyk 2 szwadronu w 1939
proporczyk 3 szwadronu w 1939
proporczyk 4 szwadronu w 1939
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939

proporczyk plutonu łączności w 1939

Inne Opis
Na czapce rogatywceotok wiśniowy[24]
Szasery ciemnogranatowe, lampasy wiśniowe, wypustka wiśniowa[25]
„Łapka” (do 1921[d]) – karmazynowa[e]
Żurawiejki
Kto zegarki w polu zbiera?
To jest piąty pułk Hallera
Wycierają wszystkie kąty
To ułanów jest pułk piąty
W krwawej szarży pod Zasławiem
Pułk zasłużył się Warszawie
Krwawo podły wróg odczuje
Gdy Zasławczyk nań szarżuje
Tępi chamów jak cholera
Pułk ułanów od Hallera
A kto hadów poniewiera
To jest piąty pułk Hallera

Zasławscy ułani[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 5 Pułku Ułanów Zasławskich.
Dowódcy pułku
Dowódcy pułku AK
  • mjr Aleksander Bednarczyk ps. „Adam” (1944-1945)
Zastępcy dowódcy pułku

Żołnierze 5 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[33] oraz Muzeum Katyńskie[34][f][g].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Certowicz Jan ppłk lek. w st. sp. żołnierz zawodowy Katyń
Janicki Marian porucznik rezerwy mierniczy I klasy Katyń
Serwatowicz Tadeusz[37] porucznik rezerwy rolnik PZUW Charków

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Na pamiątkę bitwy pod Zasławiem[1].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[15].
  3. Por. Zygmunt Antoni Sokołowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  4. W 1921 przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  5. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[26].
  6. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[35].
  7. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[36].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 15.
  2. Bój pod Zasławiem 1925 ↓, s. 39.
  3. Nowiński 1929 ↓, s. 5-6.
  4. Kukawski 2012 ↓, s. 5.
  5. Nowiński 1929 ↓, s. 7.
  6. Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. s. 71.. „Kurier Warszawski” nr 319 z 18 listopada 1918, s. 8.
  7. Tuliński 2020 ↓, s. 960.
  8. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 202.
  9. Nowiński 1929 ↓, s. 25.
  10. Nowiński 1929 ↓, s. 26.
  11. Nowiński 1929 ↓, s. 44.
  12. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 407-424.
  13. Wojciechowski 2010 ↓, s. 6.
  14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 691–692.
  15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  16. Kukawski 2012 ↓, s. 44-45.
  17. Satora 1990 ↓, s. 192.
  18. Satora 1990 ↓, s. 25.
  19. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 34 z 11 września 1923, obwieszczenia.
  20. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 17-172.
  21. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  22. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920, poz.636
  23. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz.268
  24. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928, poz.66
  25. Smaczny 1989 ↓, s. 376.
  26. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925, s. 29.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925, s. 30.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 86.
  30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 96.
  31. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929, s. 91.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 236.
  33. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  34. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  35. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  36. Wyrwa 2015 ↓.
  37. Księgi Cmentarne – wpis 7237.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]