Maksim Bahdanowicz

Maksim Bahdanowicz

Data i miejsce urodzenia	9 lipca 1891 Mińsk
Data i miejsce śmierci	25 maja 1917 Jałta
Zawód, zajęcie	pisarz, tłumacz

Maksim Bahdanowicz (biał. Максі́м Ада́мавіч Багдано́віч, pol. Maksym Bogdanowicz) (ur. 9 lipca 1891 w Mińsku, zm. 25 maja 1917 w Jałcie) – białoruski poeta, prozaik, krytyk literacki, historyk, tłumacz literatury niemieckiej i francuskiej. Swe prace pisał po białorusku, rosyjsku i ukraińsku.

Życiorys

Maksim Bahdanowicz, zdjęcie z lat ok. 1910-11

Maksim Bahdanowicz urodził się w rodzinie etnografa, Adama Bahdanowicza. Po śmierci matki, w 1896 roku wraz z ojcem i rodzeństwem przeniósł się do Niżniego Nowogrodu, gdzie wychował się poza środowiskiem białoruskim. W latach 1902–1908 uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum w Niżnim Nowogrodzie. W roku 1908 wraz z rodziną przeniósł się do Jarosławia, w którym ukończył liceum prawnicze. Pomimo iż uzyskał rosyjskie wykształcenie, poeta był świadom swego pochodzenia i interesował się wszystkim co białoruskie. Wedle świadectw ojca, Maksim Bahdanowicz zaczął pisać wiersze po białorusku w wieku 10 lat.

Jako 16-latek, w 1907 r. Bahdanowicz zadebiutował w białoruskim piśmie „Nasza Niwa” wydawanym w Wilnie, publikując utwór poetycki "Muzyka". W 1913 wydrukowany został jego zbiór poezji "Wianok".

Rok po śmierci brata Wadima w 1909 r. poeta po raz pierwszy odwiedził Jałtę. Wyjazd ten związany był z chorobą Bahdanowicza – gruźlicą. Na rok przed śmiercią w 1916 roku poeta zamieszkał w Mińsku, gdzie podjął pracę w administracji publicznej (jako członek gubernialnej komisji żywnościowej). Tworzył nie tylko własne dzieła, tłumaczył na język białoruski m.in. Heinego, Schillera, Horacego i Verlaine’a.

Po raz drugi i zarazem ostatni, w marcu 1917 roku, Bahdanowicz wyjechał do Jałty, gdzie spędził swe ostatnie dni. 25 maja 1917 r. poeta zmarł w wieku 26 lat na gruźlicę, która wcześniej zabrała jego matkę i brata.

Twórczość

Wprowadził do poezji białoruskiej sonet. W twórczość Bahdanowicza pojawiają się motywy biblijne np. w powieści Apokryf oraz w Łabędziu – straceńcu (1916 r.). Sporą część swej poezji poeta poświęca motywowi folklorystycznemu. Do wierszy o folklorze zalicza się: Wodnika, Nad jeziorem, Rusałkę, Leszego, Jezioro, Króla węży oraz cykl Wiersze na modłę białoruską.

Bahdanowicz należy do grona poetów, dla których wolność i niepodległość są bardzo ważne. Poeta nie mógł pogodzić się z sytuacją, w jakiej znalazła się jego ojczyzna, co odzwierciedlają wiersze Kraju ojczysty! Wyklęty przez Boga... i Narodzie, Białoruski Narodzie!. Nieobcy Bahdanowiczowi był także motyw kobiety, na co dowodem są cykle poetyckie Madonny, oraz Miłość i mogiła. Z kolei wiersz Wieczór składa się na cykl wierszy poświęconych motywowi nocy, wieczoru i ciemności. Prawdopodobnie ze względu na swoją chorobę poeta często poruszał temat śmierci m.in. w wierszach: Beznadziejność, Tak wiele w naszym życiu jest dróg..., Dziadek itd.

W poezji Bahdanowicza przeplatają się ze sobą wątki romantyczne z modernistycznymi i realistycznymi, a wiersze obfitują różnorodnością tematyki. Poeta pisał także prozę, podejmował wątki historyczne, filozoficzne i etyczne. Zajmował się także pracami krytycznoliterackimi oraz podejmował się tłumaczeń z j. franc., niem., łaciny i greki.

Pokłosie

W 1982 r. w Grodnie otwarte zostało muzeum Bahdanowicza, mieszczące się w domu, w którym mieszkał w latach 1892–1896. Zaś rok 1991 został ogłoszony przez UNESCO rokiem Maksima Bahdanowicza.

Publikacje

Muzeum poświęcone poecie w Mińsku.

• Музыка (Muzyka, 1907)
• Из песен белорусского мужика (1909)
• Дождь в поле и холод (1909)
• В деревне (1909-1912)
• Двинемся, братья, скорей! (1910)
• Слуцкие ткачихи (1912)
• Пан и мужик (1912)
• Вянок (Wianok, 1913)
• Пагоня (Pogoń, 1913) – jeden z nieoficjalnych patriotycznych hymnów Białorusi
• Межи (1914)
• Эмигрантская песня (1914)
• Страцім-лебедзь (1916)
• Karotkaja historyja biełaruskaj pismianności da XVI stalećcia
• Nowy period u historyji biełaruskaj literatury

Polskie przekłady

• Maksim Bahdanowicz, Poezje wybrane, tł. Tadeusz Chróścielewski i in., oprac. Jan Huszcza, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1973

Bibliografia

• Dzieje literatury europejskiej, pod red. Władysława Floryna. PWN, Warszawa 1989.
• Huszcza J., Antologia literatury białoruskiej, Ossolineum, 1978.
• Nowa encyklopedia powszechna, PWN tom 1, Warszawa 1997.
• Poźniak T., Antologia literatury białoruskiej od XIX do początku XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
• Roszkowski W., Kofman J. (red.), „Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku”, Warszawa 2005, ISBN 83-7399-084-4.
• Stubińska Z., Poezja Maksima Bahdanowicza w polskich przekładach, [w:] W kręgu kultury białoruskiej, WSP Olsztyn 1994.

Linki zewnętrzne

• Maksim Bahdanowicz – wybór przekładów prac poety na język polski
• https://web.archive.org/web/20081121001723/http://litaratura.belarushosting.org/bagdanovich/index.php
• Максим Богданович (1891–1917) – zbiór przekładów wierszy na język ukraiński [online] [dostęp 2008-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-05]  (ukr.).
• Maksim Bahdanowicz – dzieła w bibliotece Polona