Przejdź do zawartości

Maria Kownacka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Kownacka
Ilustracja
Kownacka z kukiełką szewczyka Dratewki
Data i miejsce urodzenia

11 września 1894
Słup, Cesarstwo Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

27 lutego 1982
Warszawa, PRL

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej Order Uśmiechu
Złota Odznaka ZNP
Nagrody

nagroda Prezesa Rady Ministrów, nagroda m. Warszawy, Orle Pióro

Maria Kownacka odbiera nagrodę "Orle Pióro"
Tablica pamiątkowa na budynku ul. Słowackiego 5/13 w Warszawie, w którym w latach 1931–1982 mieszkała Maria Kownacka
Grób Marii Kownackiej na cmentarzu Powązkowskim

Maria Ludwika Kownacka (ur. 11 września 1894 w Słupie, zm. 27 lutego 1982 w Warszawie) – polska pisarka, tłumaczka z języka rosyjskiego, autorka „Dziennika Dziecięcego” (pierwsze 5 numerów nosiło tytuł „Jawnutka“) redagowanego w czasie powstania warszawskiego, sztuk scenicznych i słuchowisk radiowych dla dzieci. Współpracowała z czasopismem „Płomyk”, na łamach którego debiutowała w 1919[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Córka Ludwiki z Lesznowskich i Jana Kownackiego przyszła na świat w dworze w Słupie[2] 11 września 1894. W wieku ośmiu lat została osierocona przez matkę (pochowaną na cmentarzu parafialnym w Suserzu). Ojciec, nie radząc sobie z wychowaniem pięciorga dzieci, oddaje Marię na wychowanie rodzinie w Krakowie, następnie Maria zamieszkuje u siostry Zofii na Suwalszczyźnie, a potem uczęszcza na pensję w Warszawie[3].

W roku 1912, m.in. z powodów finansowych, rozpoczęła pracę jako nauczycielka, nauczając m.in. w Dębowej Kłodzie k. Kutna. W latach I wojny światowej przebywała w dworku swojej siostry Janiny Holnickiej-Szulc w Krzywdzie organizując tam tajne nauczanie, także dla dorosłych. W 1915 dworek został spalony, a jego mieszkańcy przesiedleni do Mińska, gdzie spędzili 4 lata. Po powrocie do Krzywdy Maria kontynuowała działalność oświatową[3].

Przełomem w jej życiu okazał się rok 1919, kiedy pisarka nawiązała kontakt z Heleną Radwanową – redaktorką „Płomyka”, co sprawiło, iż Maria Kownacka zaczęła pisać artykuły do czasopism dla dzieci wydawanych przez Naszą Księgarnię. W 1929 pisarka przeprowadziła się do Warszawy na Żoliborz, na ulicę Słowackiego 5/13 m 74, gdzie obecnie znajduje się Izba Pamięci Marii Kownackiej, oddział Muzeum Książki Dziecięcej. Współpracowała z Teatrem Baj[4]. Przyjaźniła się z Marią Dąbrowską[3]. W 1939 nabyła plac pod dom letniskowy w Łomiankach przy ulicy Szpitalnej. W czasie wojny znów przebywała w Krzywdzie nauczając i pisząc (powstały tu m.in. Kajtkowe przygody).

Dopiero w 1958, po niesprzyjających czasach II wojny światowej i lat powojennych, na parceli w Łomiankach powstał domek letniskowy Plastusiowo, gdzie pisarka oddawała się swoim hobby – tkaniu gobelinów, wytwarzaniu miedzianej biżuterii, wyrobowi domowych przetworów, a także obserwacji ptaków, o których posiadała dużą wiedzę[a]. W tym domu powstały m.in. Na tropach węża Eskulapa i Za Żywopłotem[b].

Pisarka jest pochowana na Starych Powązkach w Warszawie, kwatera 6 rząd 1 grób 22[5]. Imię pisarki nosi ulica w krakowskiej Nowej Hucie[6] oraz szkoła podstawowa w Trębkach[7].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

z Marią Kowalewską:

z Janem Edwardem Kucharskim:

z Kazimierzem Garstką:

  • 1980 – Na tropach węża Eskulapa

z Zofią Malicką:

Nagrody i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jej znajomość z ornitologiem, prof. Janem Sokołowskim zaczęła się od listu, w którym zwróciła uwagę wybitnemu znawcy na błąd w opisie zachowania któregoś z małych ptaków.
  2. Dom podpalony został w nocy z 10/11 marca 1976, odbudowany w 1977 służył pisarce aż do śmierci.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kownacka Maria, w: Słownik literatury dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1964, s. 169.
  2. Dwór rodzinny Kownackich XIX w. Słup /zk (fotografia). [dostęp 2017-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-06)].
  3. a b c Siłaczka z Krzywdy. „Echo Katolickie”. 8 (1385), s. 25, 2022-02-24. Sielce: Siedlecka Oficyna Wydawnicza „Podlasie” Sp. z o.o.. ISSN 1898-9357. (pol.). 
  4. Maria Kownacka | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-08-29] (pol.).
  5. Cmentarz Stare Powązki: MARIA KOWNACKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-06].
  6. Alfabetyczny wykaz ulic miasta Krakowa. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-05-27]. (pol.).
  7. Szkoła Podstawowa im. Marii Kownackiej w Trębkach. sptrebki.pl. [dostęp 2023-05-31]. (pol.).
  8. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Wiskitkach. Życie i twórczość Marii Kownackiej. [dostęp 2016-06-01].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kownacka, Maria (1894-1982). [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. bn.org.pl. [dostęp 2012-06-26].
  • Aleksandra Michałowska: Jubileusz Plastusia - 80 lat z Plastusiem (1931–2011); aneks jubileuszowy. W: Maria Kownacka: Plastusiowy pamiętnik, Przygody Plastusia. Wrocław: Siedmioróg, 2011, s. I-XVI. ISBN 978-83-7568-751-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]