Maruna nadmorska

Maruna nadmorska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	maruna
Gatunek	maruna nadmorska
	Nazwa systematyczna
	Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch; Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2. 1026 (1845)
Synonimy
	Chamaemelum inodorum var. maritimum (L.) Rchb.; Matricaria inodora var. maritima (L.) Wahlenb.; Matricaria inodora var. maritima (L.) Lest.-Garl.; Matricaria inodora proles maritima (L.) Rouy, G.Rouy & J.Foucaud; Matricaria inodora subsp. maritima (L.) Bonnier & Layens, Tabl. Syn. Pl. Vasc. France: ? (1894); Matricaria maritima L.;
	Chamaemelum inodorum var. maritimum (L.) Rchb.; Matricaria inodora var. maritima (L.) Wahlenb.; Matricaria inodora var. maritima (L.) Lest.-Garl.; Matricaria inodora proles maritima (L.) Rouy, G.Rouy & J.Foucaud; Matricaria inodora subsp. maritima (L.) Bonnier & Layens, Tabl. Syn. Pl. Vasc. France: ? (1894); Matricaria maritima L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maruna nadmorska (Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch) – gatunek z rodziny astrowatych. W zależności od ujęcia systematycznego wąsko ujmowany jako gatunek związany z siedliskami nadmorskimi w Europie Zachodniej, Północnej i Grenlandii. Alternatywnie, w szerokim ujęciu włączany jest tu także podgatunek inodorum, który powoduje, że gatunek w takim ujęciu jest wówczas szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie oraz północnej i środkowej Azji^[4]^[5]. W Polsce występuje prawdopodobnie w obu ujęciach, przy czym pospolity jest podgatunek inodorum^[6]^[7], wyodrębniany też jako odrębny gatunek – maruna bezwonna T. inodorum^[5]^[7].

Systematyka

W szerokim ujęciu gatunek obejmuje obok podgatunku nominalnego (subsp. maritimum) m.in. także podgatunek bezwonny (subsp. inodorum (L.) Appleq.) i takie ujęcie jest mocno obecne w polskiej literaturze^[6]. Przeciw łączeniu tych taksonów w ramach jednego gatunku przemawia występowanie istotnich różnic w odniesieniu do takich cech jak: forma życiowa (T. inodorum to rośliny roczne, T. maritimum to głównie rośliny dwuletnie i byliny); różnice w budowie (pierwszy ma pędy wzniesione, odcinki liści wąskie, niemięsiste, żeberka na owocach oddalone; drugi ma pędy płożące, liście mięsiste, żebra gęste); u obu taksonów znane są populacje di- i tetraploidalne; oba taksony tworzą mieszańce, ale przynajmniej częściowo są one sterylne; oba różnią się preferencjami siedliskowymi. W efekcie taksony te wyróżniane są w randze odrębnych gatunków w licznych florach i bazach taksonomicznych^[8]^[4]^[9].

W wąskim ujęciu systematycznym w ramach gatunku wyróżniane są cztery podgatunki^[4]:

Tripleurospermum maritimum subsp. maritimum
Tripleurospermum maritimum subsp. boreale (Hartm.) A.Pedersen
Tripleurospermum maritimum subsp. nigriceps P.D.Sell
Tripleurospermum maritimum subsp. vinicaule P.D.Sell

W szerokim ujęciu zaliczane są tu także podgatunki^[5]^[10]^[4]:

Tripleurospermum maritimum subsp. inodorum (L.) Appleq. – maruna nadmorska bezwonna (synonim T. inodorum (L.) Sch.Bip.)
Tripleurospermum maritimum subsp. phaeocephalum (Ruprecht) Hämet-Ahti (synonim T. hookeri Sch.Bip.)

Zasięg geograficzny

W wąskim ujęciu gatunek występuje na Azorach i Grenlandii oraz w krajach Europy Zachodniej i Północnej (od Portugalii i Hiszpanii) po kraje skandynawskie i bałtyckie^[4]. Jako introdukowany obecny jest w Ameryce Północnej, zarówno wzdłuż wschodniego, jak i zachodniego wybrzeża^[4]. Obecność tego wąsko ujmowanego taksonu w Polsce jest problematyczna – niektórzy autorzy wymieniają go jako rzadkiego na wybrzeżu na piaskach nadmorskich i solniskach^[7], inni informują tylko o obecności form przejściowych (mieszańców?) m. maruną nadmorską i bezwonną^[6].

W szerokim ujęciu systematycznym obejmującym subsp. inodorum gatunek wskazywany jest jako rodzimy dla całej Europy oraz północnej i środkowej Azji, poza tym szeroko rozprzestrzeniony na świecie^[5]. Jako introdukowany obecny jest na obu kontynentach amerykańskich, we wschodniej Azji i Australii^[5]. W Polsce takson w szerokim ujęciu ma status archeofita (archaeophyta resistentia) – uznaje się, że pojawił się przed XV wiekiem i zasiedla tylko siedliska antropogeniczne^[11]. Gatunek w szerokim ujęciu jest bardzo pospolity na terenie całej Polski^[7].

Morfologia

Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.

Pokrój: Roślina o pędach osiągających od 15 do 80 cm długości, ale pokładających się, z reguły nie osiągająca większej wysokości niż 10–30 cm^[7]. Łodyga jest pojedyncza lub jest ich kilka, rozgałęziają się w dalszej (dystalnej) części, są nagie lub słabo owłosione^[10].

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście o długości 2–8 cm, 2–3 krotnie pierzastosieczne o odcinkach walcowatych, o szerokości do 1 mm, zakończonych tępo lub z kończykiem^[7]^[10].

Kwiaty: Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach łodyg lub tworzących kwiatostany złożone w postaci podbaldachów. W sumie na jednej roślinie tworzy się zwykle od kilku do ok. 50 koszyczków. Listki okrywy nierówne, od wąsko- do szerokotrójkątnych, w środkowej części ciemnozielone do brązowych, na brzegu z wąskim, błoniastym obrzeżeniem jasnobrązowym do czarnobrązowego^[10]. Dno koszyczka jest wypukłe do półkolistego, wewnątrz pełne^[7]. Brzeżne, białe kwiaty języczkowate to kwiaty żeńskie. W jednym koszyczku jest ich od kilkunastu do ponad 30. Ich korona osiąga od 1 do 2 cm długości. Wewnętrzne, żółte kwiaty rurkowate są obupłciowe, osiągają tylko 2,5 mm długości^[10].

Owoce: Podługowate, jasno- do czarnobrązowych niełupki. Żebra na owocu blisko siebie stulone, jeśli rozdzielają się to na mniej niż 1/4 długości. Między żebrami drobno szczecinkowate. Gruczołki żywiczne wydłużone (dwa razy lub bardziej długie niż szerokie)^[10].

Gatunki podobne: Maruna bezwonna, która od nadmorskiej różni się pędami wzniesionymi (mogą osiągać do 60 cm wysokości); liśćmi o odcinkach cienkich (do 0,5 mm szerokości), niemięsistych i długo zaostrzonych; listkami okrywy na brzegu i wierzchołku blado obrzeżonymi; owocami z żebrami wyraźnie oddalonymi (rozdzielonymi przynajmniej na 1/3 długości) oraz kolistymi gruczołami żywicznymi. Takson ten zasiedla siedliska ruderalne i jest pospolitym chwastem upraw^[7]^[8].

Biologia i ekologia

Informacja dotyczy gatunku w wąskim ujęciu. Zob. też: maruna bezwonna.

Rozwój: Bylina, rzadziej roślina dwuletnia^[10]. Hemikryptofit^[7].
Siedlisko: Miejsca odsłonięte na wybrzeżach nadmorskich^[8]; piaski nadmorskie i solniska^[7].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla klas Cakiletea maritimae^[12].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 18^[7].
Korelacje międzygatunkowe: Pasożytuje na nim grzybopoodobny lęgniowiec Peronospora radii wywołujący mączniaka rzekomego i żerują larwy muchówki Trupanea stellata^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2018-01-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J.Koch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tripleurospermum inodorum (L.) Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 481, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ ^a ^b ^c Luc Brouillet: Tripleurospermum Schultz-Bipontinus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-30].
↑ Tripleurospermum Sch.Bip.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-10-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tripleurospermum maritimum (Linnaeus) W. D. J. Koch. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-31].
↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Malcolm Storey: Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch (Sea Mayweed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[ipni-3] The International Plant Names Index. [dostęp 2018-01-23].

[powo-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J.Koch. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].

[inodorum-5] Tripleurospermum inodorum (L.) Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[rutkowski-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 481, ISBN 83-01-14342-8 .

[america-8] Luc Brouillet: Tripleurospermum Schultz-Bipontinus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-30].

[9] Tripleurospermum Sch.Bip.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-10-30].

[gat_america-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Tripleurospermum maritimum (Linnaeus) W. D. J. Koch. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-31].

[sudnik-11] Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[matuszkiewicz-12] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[bioinfo-13] Malcolm Storey: Tripleurospermum maritimum (L.) W.D.J. Koch (Sea Mayweed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]