Przejdź do zawartości

Mauzoleum królewny Anny Wazówny

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mauzoleum królewny Anny Wazówny
Ilustracja
Widok ogólny
Autor

nieznany

Data powstania

1636 lub 1637

Wymiary

ok. 10 m wysokości

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Toruń

Lokalizacja

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Multimedia w Wikimedia Commons
Sarkofag Anny Wazówny

Mauzoleum królewny Anny Wazówny – mauzoleum znajdujące się w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Jest w nim pochowana Anna Wazówna, szwedzka królewna i siostra króla Zygmunta III Wazy.

Okoliczności pochowania Anny Wazówny w Toruniu[edytuj | edytuj kod]

Anna Wazówna przybyła do Polski w 1587 roku, po wybraniu jej brata na króla. Do 1598 roku spędzała czas pomiędzy Polską a Szwecją, po detronizacji Zygmunta z tronu Szwecji resztę życia spędziła w Polsce[1]. Była wyznania ewangelickiego, w przeciwieństwie do jej brata, przynależącego do kościoła katolickiego. Zmarła w 1625 roku w Brodnicy. Zygmunt III Waza pragnął pochować ją na Wawelu, jednak nie uzyskał zgody ze strony Rzymu. Anna Wazówna nie mogła zostać pochowana w Brodnicy, gdzie starostwo dążyła do usunięcia ewangelików z miasta. Ciało Anny Wazówny przez 11 lat pozostawało niepochowane. Kwestię pochówki przełożono również z powodu wybuchu wojny polsko-szwedzkiej[2]. Podczas oblężenia Brodnicy w 1629 roku wojska szwedzkie dokonały profanacji zwłok[3].

Pogrzeb Anny Wazówny odbył się dopiero 16 lipca 1636 roku. Został zorganizowany przez Władysława IV Wazę, syna Zygmunta. Ze względu na to, że w Brodnicy utrzymywało nietolerancyjną politykę wobec ewangelików, na miejsce pochówku król obrał kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, stanowiący wówczas jeden z ważniejszych świątyń ewangelickich w ziemi chełmińskiej. Zwłoki złożono w krypcie pod pospiesznie wzniesionym mauzoleum[4].

Historia mauzoleum[edytuj | edytuj kod]

Według Jana Tajchman mauzoleum wykonano w 1636 roku[5]. Jerzy Domasłowski sugeruje, że mauzoleum ukończono rok później, na co wskazuje inskrypcja znajdująca się na dwuskrzydłowej kracie pochodzącej z połowy XVIII wieku[6]. Projektant i wykonawca mauzoleum jest nieznany[7]. Kratę wykonał rzeźbiarz z Królewca Jan Ernest Debes, jednak autorstwo Debesa jest kwestionowane[8]. Złocona krata wmontowano po przejęciu kościoła przez bernardynów po tumulcie toruńskim z 1724 roku[9][10]. Miała ona podporządkować pomnik nowemu, katolickiemu ołtarzowi[9].

W 1825 roku dokonano naprawy uszkodzonych figur. Pod koniec XIX wieku arkadę zamknięto niską przegrodą. W latach 1900–1903 malborski rzeźbiarz Herman Still przeprowadził konserwację gzymsu i figur. Prace przeprowadzono dzięki dotacji rządu pruskiego i funduszom uzyskanym ze Szwecji[8]. W okresie międzywojennym mauzoleum oczyszczono[11]. Gruntowną konserwację mauzoleum przeprowadzono z przerwami w latach 1980–1995[5].

W 1994 roku otworzono kryptę grobową[8]. Dostrzeżono, że zwłoki Anny Wazówny pozostawiono w nieładzie i nie były one ułożone do trumny[12]. Przed ponownym pochówkiem przeprowadzono badania anatomiczne szkieletu. Drugi pogrzeb odbył się 15 października 1995 roku, z okazji zamknięcia obchodów 350. rocznicy Colloquium charitativum. Uroczystość miała charakter ekumeniczny i międzynarodowy[13].

Opis mauzoleum[edytuj | edytuj kod]

Mauzoleum to niewielki budynek w formie półokrągłej kaplicy[14]. Zostało dobudowane do północnej ściany drugiego przęsła prezbiterium, w sąsiedztwie ołtarza[4]. Jest pokryte sklepieniem konchowym[15].

Do wnętrza mauzoleum prowadzi ozdobny portal o wysokości ok. 10 m[4][16]. Ma formę arkady o półkolistym łuku. Łuk podtrzymują masywne kolumny korynckie. Mają one gładkie trzony i są umieszczone na zewnątrz pilastry[15]. W przyłuczach arkady znajdują się ozdobne tkaniny. Wyżej znajduje się herb Wazów (snopek), po bokach herbu trzy korony szwedzkie i lew dynastii Folkungów. Na szczycie umieszczono trzy figury alegoryczne: Wdzięczność (po lewej stronie), Wiarę Chrześcijańską (po prawej stronie), Zwycięstwo (w centrum)[16].

Nie wiadomo, czy portal został zbudowany przed pogrzebem[15]. W relacjach pogrzebu nie pojawiają się żadne informacje o portalu, wobec czego (zdaniem Jerzego Domasłowskiego) figura Anny Wazówny powstała przed ukończeniem portalu[7].

Niemal proste wnętrze mauzoleum wypełnia nagrobek, wykonany z białego alabastru i wapnia dębnickiego oraz ozdobiony złoconymi ornamentami[15][17]. Nagrobek umieszczono na czarnym, dwuczęściowym cokole[15]. Po bokach cokołu umieszczono spływy wolutowe z alabastru, zdobione pękami owocowo-listnymi[15][18]. Pomiędzy wolutami znajduje się pusta przestrzeń, gdzie miała się znajdować długa inskrypcja w języku łacińskim. Sarkofag wznosi się na trzech parach lwich łap[15].

Na sarkofagu umieszczono rzeźbę przedstawiającą Annę Wazównę spoczywającą na ozdobnej pościeli[15]. Królewna ma złożone dłonie, ma na sobie długą suknię, zdobiony perłami płaszcz na ramionach i kryzę pod szyją[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 123.
  2. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 124.
  3. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 124–125.
  4. ↑ a b c Domasłowski 1998 ↓, s. 125.
  5. ↑ a b Tajchman 2005 ↓, s. 469.
  6. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 127–128.
  7. ↑ a b Domasłowski 1998 ↓, s. 127.
  8. ↑ a b c Domasłowski 1998 ↓, s. 128.
  9. ↑ a b Birecki 2005 ↓, s. 291.
  10. ↑ Salmonowicz 2011 ↓, s. 100.
  11. ↑ Tajchman 2005 ↓, s. 444.
  12. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 128–129.
  13. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 129.
  14. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 125–126.
  15. ↑ a b c d e f g h Domasłowski 1998 ↓, s. 126.
  16. ↑ a b Saar-Kozłowska 2018 ↓, s. 83.
  17. ↑ Saar-Kozłowska 2018 ↓, s. 80.
  18. ↑ Saar-Kozłowska 2018 ↓, s. 82.
  19. ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 126–127.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piotr Birecki: Wyposażenie wnętrza kościoła Mariackiego w Toruniu w okresie Reformacji. W: Katarzyna Kluczwajd (red.): Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14–16 kwietnia 2005 roku). Toruń: 2005. ISBN 83-7285-259-6.
  • Jerzy Domasłowski: Wyposażenie wnętrza. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
  • Alicja Saar-Kozłowska. Przekaz o królewnie Annie Wazównie wyrażony w jej pomniku grobowym. „Gdański Rocznik Ewangelicki”. 12, 2018. 
  • Stanisław Salmonowicz: Ewangelicy toruńscy w XVIII w. (1697–1793). W: Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Jarosław Kłaczkow (red.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
  • Jan Tajchman: Dostosowanie prezbiterium kościoła Mariackiego w Toruniu do liturgii posoborowej. W: Katarzyna Kluczwajd (red.): Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń 14–16 kwietnia 2005 roku). Toruń: 2005. ISBN 83-7285-259-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mauzoleum_królewny_Anny_Wazówny&oldid=73861503”