Mikołaj Róża Borzyszowski
 Róża | |
| Rodzina |
Borzyszo(e)wscy (Boryszewscy) |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Zawisza Róża z Borzyszowic, burgrabia krakowski |
| Żona |
NN[1] |
| Dzieci | |
Mikołaj Róża Borzyszowski (Boryszewski) z Borzyszowic (Borszowic) herbu Poraj (zm. 1477) – kuchmistrz nadworny króla, ochmistrz dworu królowej, kasztelan zawichojski i małogoski.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z rycerskiego rodu Porajów h. Róża[2] z sieradzkiego. Był najmłodszym synem Zawiszy Róży z Borzyszowic, burgrabiego krakowskiego. Braćmi jego byli: Zawisza, podkomorzy królowej Zofii i Marek, kuchmistrz królewski. Miał dwie siostry Siechnę i Annę, obie zostały zakonnicami. Borzyszowscy (Boryszewscy) są odgałęzieniem rodziny Bużeńskich[3] osiadłej w ziemi sieradzkiej nad Wartą. Na pocz. XV w. przenieśli się nad Nidę do Boryszowic (obecnie Borszowice) w powiecie jędrzejowskim.
Kariera[edytuj | edytuj kod]
- 1432 – po raz pierwszy pojawił się w źródłach historycznych na dworze Władysława Jagiełły jako kuchmistrz królewski (po bracie Marku).
- 1433 – był przy królu w Chęcinach.
- 1439 – podpisał akt konfederacji Spytka z Melsztyna[4].
- 1441–1443 – przebywał przy królu na Węgrzech[5], być może brał udział w bitwie pod Warną.
- 1448 – ponownie pojawił się w źródłach, był przy boku króla Kazimierza Jagiellończyka w Krakowie i w Parczewie, otrzymał wówczas od króla sołectwo w Zbydniowie, jako wynagrodzenie za wierną służbę.
- 1455 – otrzymał urząd ochmistrza dworu królowej Elżbiety Rakuskiej[6], na którym pozostał aż do śmierci.
- 1452 – Król Kazimierz Jagiellończyk użył Mikołaja Różę do trudnej i delikatnej misji: gdy po śmierci Świdrygiełły Litwini opanowali Łuck, co spotkało się z dużym niezadowoleniem w Koronie, Mikołaj Róża z rozkazu królewskiego, miał powstrzymać szlachtę od zbrojnej interwencji przeciw Litwie.
- 1459 – Król zapisał Mikołajowi Róży 200 grzywien na wsiach Zamch i Obsza w powiecie biłgorajskim
- 1460 – otrzymał w dzierżawę królewską wieś Siennicę w powiecie krasnostawski[7],
- 1462 – był świadkiem w Brześciu Litewskim aktu inkorporacji ziemi bełskiej do Korony. Otrzymał kasztelanię zawichojską, z której w 1464 przeszedł na małogoską[8], by w 1466 wrócić znowu na zawichojską. Tytuł kasztelana wiązał się z dużym prestiżem i umożliwiał zasiadanie w senacie.
W 1467 roku przebywał w Nowym Korczynie, a w 1469 we Lwowie. Oprócz rodzinnych Borszowic Mikołaj Róża posiadał w powiecie jędrzejowskim część Imielna, Jasionnę, Lśin, Źurawie Błoto (obecnie Wólka), a w powiecie pińczowskim Stępocice i Dziewięczyce (nabyte częściami). Od Kazimierza Jagiellończyka otrzymał prawo pobierania cła w Stępocicach, wieś Depułtycze Ruskie (gm. Krzywiczki). Miał też dom w Krakowie przy ul. Grodzkiej. Podczas swej dworskiej kariery nie stworzył wielkiego latyfundium, przyczynił się natomiast do awansu społecznego swej rodziny, a przede wszystkim kariery syna Andrzeja, który w 1503 roku, po Fryderyku Jagiellończyku został prymasem Polski. Poza Andrzejem pozostawił jeszcze synów: Janusza zwanego Zawiszą, starostę chełmskiego i Mikołaja, łożnego królewskiego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ może któraś z Kurozwęckich, Por. PSB, t. 2, s. 359
- ↑ Według Długosza ród Porajów wywodził się z Czech i był spokrewniony z rodziną św. Wojciecha, libickimi Sławnikowicami. Według legendy rodowej protoplastą był Poraj, brat św. Wojciecha. Por. ks. Stanisław Kozierowski ze Skorzewa, Ród Porajów Różyców, Studja nad pierwotnem rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego. T. 11, Kraków 1930
- ↑ Bużeńscy – rodzina szlachecka h. Róża, której gniazdem było miasto Bużenin ( obecnie wieś Burzenin w ziemi sieradzkiej. Por. PSB, t. 3, s. 156
- ↑ zapewne natychmiast odstąpił Spytka, gdyż zachował nadal swój urząd i nie został usunięty z dworu
- ↑ 28 sierpnia 1441 przebywający w Budzie król Władysław Warneńczyk polecił biskupowi lubuskiemu, aby klucz kazimierski dóbr biskupich oddał w zarząd kuchmistrzowi królewskiemu Mikołajowi z Borszowic. Por. Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 10, dok. 1559
- ↑ Od dawnych czasów królowa w Polsce miała osobny dwór. Pierwsze miejsce na dworze królowej zajmował ochmistrz dworu, który przed królową berło zwykł nosić. Skarb króla ponosił koszty dworu królowej, stołu, szat, utrzymania fraucymeru i cugów. Por. Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska
- ↑ Kilka lat później w 1468 roku podczas fundacji parafii w Siennicy i budowy drewnianego kościoła, Mikołaj Róża tytułuje się dziedzicem wsi
- ↑ Daty wystawienia Mikołaja Róży na urzędzie kasztelana małogoskiego pokrywają się z okresem, kiedy z tymże tytułem wymieniony był Zbigniew Bąk z Bąkowej Góry
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Polski Słownik Biograficzny, t. 21, s. 107
- Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski T.10, dok. nr 1559 z roku 1441, dok. nr 1686 i 1695 z roku 1444