Ziemia sieradzka
 |
Ten artykuł od 2019-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| |||
| Państwa | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | |||
| Ważniejsze miasta | |||
Ziemia sieradzka (łac. Terra Siradiae, dawniej także Warcja lub Wiercza[1]) – region historyczny i geograficzny, a także jednostka terytorialna dawnej Polski. Leży między rzeką Wartą, a Pilicą.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ziemia sieradzka od czasów najdawniejszych była zamieszkiwana przez różne plemiona. W czasach przedpiastowskich mieszkali tu Wierzyczanie (lub też Wiercanie), będący najprawdopodobniej spokrewnieni z Wiślanami lub z południowymi Mazowszanami. Po upadku plemienia, jego ziemie stały się częścią składową państwa Polan, dla którego stanowiły ważny element w związku ze znajdującymi się tu szlakami handlowymi a także ze względu na tutejsze lasy.[1]
W latach 1305/1306 Władysław I Łokietek, jeszcze przed śmiercią czeskiego Wacława III, opanował wraz z Małopolską, Kujawami i cząstką Wielkopolski także dzielnice łęczycką i sieradzką, które weszły w skład zasadniczego zrębu odbudowywanego Państwa Polskiego. Od tego czasu dzielnice te zaczęły zmieniać swój charakter, co przejawiało się również w sposobie ich określania. Zaczyna zanikać dotychczasowa nazwa „księstwa”, a w to miejsce zaczyna się używać terminu „ziemia”.[1]
Początkowo terminów tych używano wymiennie. S. Zajączkowski przywołuje przykład przywilejów Łokietka z lat 1296 i 1308 dla klasztoru w Sulejowie, gdzie są wymienione wsie „in ducatu Syradie” (w Księstwie Sieradzkim). Jednakże w innych dokumentach, tak książęcych, jak i biskupich, z lat 1296, 1298, 1314 i 1331 występuje określenie „terra”. Staje się ono wkrótce częścią składowa tytulatury Łokietka, którego kancelaria jednak, nawet już po koronacji w 1320 r., w wydawanych dokumentach używała preambuły następującej treści: „Rex Poloniae, nec non terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Lanciciae, Cujaviae, Siradiaeque dux”. Stopniowe zanikanie określenia „księstwo” i coraz częstsze pojawianie się terminu „ziemia” wskazują na coraz większą integrację państwa, które dawne udzielne księstwa zaczęło traktować jako części składowe swego terytorium. W XV w. dawne księstwa dzielnicowe, nad którymi w imieniu króla władał wojewoda, nazwano województwami, natomiast mniejsze nazywano w dalszym ciągu ziemiami, np. dotyczyło to ziemi wieluńskiej, która ok. 1420 r. weszła w zależność od wojewody sieradzkiego.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ziemie te znalazły się na obszarze województwa łódzkiego i kieleckiego. 1 września 1939 roku, kiedy to rozpoczął się atak na Polskę przez III Rzesze, został zbombardowany nieodległy Wieluń oraz zajęty obszar pomiędzy granicą niemiecką, a rzeką Wartą. Ostatecznie ziemie te znalazły się częściowo w Generalnym Gubernatorstwie, a częściowo w zasięgu administracji III Rzeszy Niemieckiej.[1]
Obecnie większość historycznej Ziemi Sieradzkiej wchodzi w skład województwa łódzkiego, a niewielka jej część do województwa wielkopolskiego i śląskiego.
Miasta[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Miasto | Populacja | Powierzchnia | Dawny powiat[2] | Województwo |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. |  Piotrków Trybunalski |
72 250 | 67,24 km² | piotrkowski |  łódzkie
|
| 2. |  Radomsko |
45 353 | 51,43 km² | radomszczański | łódzkie
|
| 3. |  Sieradz |
41 390 | 51,22 km² | sieradzki | łódzkie
|
| 4. |  Tomaszów Mazowiecki[a] |
61 338 | 41,3 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 5. |  Koniecpol |
5 846 | 36,52 km² | radomszczański |  śląskie
|
| 6. |  Bełchatów |
56 419 | 34,64 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 7. |  Pabianice |
63 945 | 32,99 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 8. |  Sulejów |
6 130 | 26,26 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 9. |  Zduńska Wola |
41 288 | 24,58 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 10. |  Tuszyn |
7 237 | 23,25 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 11. |  Pajęczno |
6 651 | 20,23 km² | radomszczański | łódzkie
|
| 12. |  Szadek |
1 898 | 17,93 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 13. |  Rzgów |
3 382 | 16,80 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 14. |  Turek |
26 441 | 16,17 km² | sieradzki |  wielkopolskie
|
| 15. |  Łask |
16 925 | 15,33 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 16. |  Wolbórz |
2 301 | 15,18 km² | piotrkowski | łódzkie
|
| 17. |  Złoczew |
3 340 | 13,79 km² | sieradzki | łódzkie
|
| 18. |  Uniejów |
2 957 | 12,23 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 19. |  Kamieńsk |
2 703 | 11,99 km² | radomszczański | łódzkie
|
| 20. |  Warta |
3 208 | 10,85 km² | sieradzki | łódzkie
|
| 21. |  Zelów |
7 459 | 10,75 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 22. |  Przedbórz[b] |
3 458 | 6,13 km² | radomszczański | łódzkie
|
| 23. |  Lutomiersk |
1 578 | 5,20 km² | szadkowski | łódzkie
|
| 24. | _COA.svg){kind=small} Dobra |
1 352 | 1,84 km² | sieradzki | wielkopolskie
|
| 25. |  Błaszki |
2 047 | 1,62 km² | sieradzki | łódzkie
|
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Rynek w Sieradzu
Klasztor bernardynów w Warcie
Rynek w Warcie
Romańska fasada w opactwie
Kościół gotycki w Szadku
.jpg)
_by_Ron.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- prowincja łęczycka
- księstwo łęczyckie
- księstwo sieradzkie
- kasztelania sieradzka
- województwo sieradzkie w I Rzeczypospolitej
- województwo sieradzkie w latach 1975–1998
- województwo piotrkowskie w latach 1975–1998
- województwo łódzkie
- krainy historyczne w Polsce
- Sieradzka Brygada Obrony Narodowej
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Ziemia sieradzka – Wikipodróże, wolny przewodnik turystyczny, pl.wikivoyage.org [dostęp 2022-03-30] (pol.).
- ↑ a b Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Henryk Rutkowski (red.). T. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9. [dostęp 2022-01-19]. (pol.)
- ↑ Paweł Grabalski: Zamek królewski w Przedborzu (pol.). przedborz.com.pl, 2011-08-30. [dostęp 2021-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-11)].