Moderus Beta (nowy tramwaj)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Moderus Beta MF 02 AC)
Moderus Beta
Ilustracja
Moderus Beta w Poznaniu
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Polska

Producent

Modertrans Poznań

Miejsce produkcji

Biskupice

Premiera

2011

Lata produkcji

od 2011

Dane techniczne
Liczba członów

3

Długość

28 250 mm

Szerokość

2350 mm

Wysokość

3350 mm

Prędkość maksymalna

70 km/h

Wnętrze
Niskopodłogowość

25%

Multimedia w Wikimedia Commons

Moderus Beta – jedno- lub trójczłonowe, jednoprzestrzenne, jedno- lub dwukierunkowe, częściowo niskopodłogowe tramwaje produkowane przez przedsiębiorstwo Modertrans Poznań. Są one eksploatowane w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Elblągu i Grudziądzu. Wyprodukowano łącznie 162 sztuki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze Bety dla MPK Poznań[edytuj | edytuj kod]

31 grudnia 2005 MPK Poznań, które dotychczas modernizowało tramwaje we własnym zakresie, utworzyło na bazie Zakładu Napraw Autobusów w Biskupicach spółkę córkę – Modertrans Poznań. Jednocześnie rozszerzono zakres działalności spółki o modernizację tramwajów. W początkowym okresie głównym odbiorcą modernizowanych tramwajów było MPK Poznań[1], które w latach 2006–2010 otrzymało 68 zmodernizowanych 105Na – Moderusów Alfa[1][2].

W 2009 roku MPK Poznań zamówiło w swojej spółce córce 4 tramwaje (z opcją na 3 kolejne) oparte na konstrukcji Moderusów Alfa, jednakże w wariancie trójczłonowym, jednoprzestrzennym. Zamówiono tramwaje jednostronne, jednokierunkowe, składające się z 2 członów wysokopodłogowych opartych na dwóch wózkach każdy oraz zawieszonego pomiędzy nimi i połączonego niepodpartymi przegubami członu środkowego, posiadającego obszar niskiej podłogi[3]. Początkowo planowano, że Moderusy Beta powstaną w ramach modernizacji tramwajów 105Na[4][5], jednakże później plany uległy zmianie i zbudowano całkowicie nowy pojazd, który jedynie był wzorowany na modelu 105Na[6]. Ostatecznie zamówienie rozszerzono do 24 egzemplarzy[7].

Kolejne zamówienia[edytuj | edytuj kod]

Testy bez zamówienia[edytuj | edytuj kod]

Testy poznańskiej Bety w Łodzi

8 maja 2012 do Łodzi została przewieziona jedna z poznańskich bet MF 02 AC, która na miejscu otrzymała wąskotorowe wózki pochodzące z innego tramwaju. 10 maja ta jednostka została zaprezentowana i odbyły się pierwsze jazdy próbne, a dzień później rozpoczęto testy tramwaju w ruchu liniowym. Tramwaj testowany był na liniach: 7, 9A, 11, 12 i 16A, na niektórych trasach odbyły się jedynie nocne testy bez pasażerów. Powodem testów było to, że MPK – Łódź zastanawiało się nad modernizowaniem swoich pojazdów wykorzystując doświadczenia Modertransu. 6 czerwca tramwaj wrócił do Poznania[25].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze niskopodłogowego członu
Wnętrze wysokopodłogowego członu

Moderus Beta to tramwaj jedno- bądź trójczłonowy.

W wersji trójczłonowej środkowy człon jest niskopodłogowy, a drzwi są odskokowe otwierane na zewnątrz[26]. Jego długość wynosi 28,25 m, szerokość 2,35 m, a wysokość 3,35. Tramwaj może poruszać się z maksymalną prędkością 70 km/h[27].

Beta MF jest wyposażona w energooszczędną aparaturę z silnikami prądu przemiennego, która ułatwia odzysk i przekazywanie energii do sieci trakcyjnej[26].

Wersja szczecińska różni się od poznańskiej podwójnymi rzędami siedzeń w członach skrajnych, dodatkowymi siedzeniami w członie niskopodłogowym i systemem informacji pasażerskiej. Ponadto w członie niskopodłogowym została zamontowana wysuwana platforma ułatwiająca wjazd wózków dziecięcych i inwalidzkich[28].

Liczba członów Typ Miejsca
siedzące 		Właściwości
1 MF 09 AC 26+2 [18][19]
MF 10 AC przewóz osób na wózkach klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB  [29][30]
MF 11 AC BD przewóz osób na wózkach pojazd dwukierunkowy klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB  [29][31]
3 MF 02 AC 30+9 przewóz osób na wózkach  [7]
MF 15 AC 62 przewóz osób na wózkach automaty biletowe  [28][32]
MF 16 AC BD 46 przewóz osób na wózkach pojazd dwukierunkowy  [11][33]
MF 19 AC 40 przewóz osób na wózkach klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej automaty biletowe ładowarki USB  [12][13][34]
MF 20 AC przewóz osób na wózkach klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB przewóz rowerów  [14][35]
MF 22 AC BD pojazd dwukierunkowy klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB  [15][35]
MF 24 AC [20]
MF 29 AC BD 40+6 przewóz osób na wózkach klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej ładowarki USB przewóz rowerów pojazd dwukierunkowy  [36][37]
MF 28 AC przewóz osób na wózkach klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej automaty biletowe  [24][38]
przewóz osób na wózkach  – możliwość przewozu osób na wózkach   klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej  – klimatyzacja przestrzeni pasażerskiej
pojazd dwukierunkowy  – tramwaj dwukierunkowy   automaty biletowe  – biletomaty   ładowarki USB  – ładowarki USB   przewóz rowerów  – stojaki na rowery

Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]

Państwo Lokalizacja Przewoźnik Typ Czas eksploatacji Liczba
 Polska Poznań MPK Poznań MF02AC od 2011 24 [39][40]
MF20AC od 2016 20 [35][41]
MF22AC BD od 2017 10 [35][42][43]
Szczecin Tramwaje Szczecińskie MF15AC od 2014 2 [9][28][44]
MF25AC od 2018 2 [45]
MF29AC BD od 2021 6 [36][46][47][48][49]
GZM Tramwaje Śląskie MF16AC BD od 2015 12 [11][50][51]
MF10AC od 2020 13 [30][52]
MF11AC BD od 2020 2 [31][53][52]
Wrocław MPK Wrocław MF19AC od 2015 22 [12][13][54][55]
MF24AC od 2018 40 [20][56][55][57]
Elbląg Tramwaje Elbląskie MF09AC od 2020 5 [23][58][59]
Grudziądz MZK Grudziądz MF28AC od 2022 4 [60][61][38]
Łączna liczba: 162

Poznań[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 02 AC

12 marca 2011 roku do zajezdni przy ulicy Fortecznej dotarł pierwszy z 24 zamówionych tramwajów[62][7]. 28 kwietnia uzyskał świadectwo homologacji[7], zaś 17 maja 2011 zadebiutował w ruchu liniowym na linii nr 13[63]. W 2011 roku dostarczono łącznie 9 sztuk[39][64][65], w 2012 roku 5 sztuk[66], w 2013 roku kolejnych 5[67][68], a w 2014 roku 3 egzemplarze[69][70]. 31 grudnia 2015 dostarczono ostatnią, 24. sztukę[40].

W styczniu 2016 przewoźnik zamówił 20 kolejnych Bet z opcją rozszerzenia o 10 dodatkowych sztuk. Tramwaje te od wcześniej zamówionych mają różnić się wyposażeniem wnętrza[14]. 1 września został odebrany pierwszy egzemplarz[35].

W kwietniu 2016 przewoźnik zamówił następne 10 Bet, tym razem w wersji dwukierunkowej[15]. 11 stycznia 2017 pierwszy egzemplarz dwukierunkowy zadebiutował na linii nr 1[42].

Szczecin[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 15 AC
Moderus Beta MF 25 AC
Moderus Beta MF 29 AC

11 marca 2013 Modertrans podpisał z Tramwajami Szczecińskimi umowę na dostawę elementów i podzespołów do jednego Moderusa Beta[8]. 9 maja 2014 w godzinach porannych zostało dostarczone pudło wagonu wraz z wózkami do zakładów naprawczych przy ul. Klonowica, gdzie tramwaj był składany przez pracowników Tramwajów Szczecińskich[32], a w drugiej połowie sierpnia tramwaj był gotowy i rozpoczął testy[71]. 27 sierpnia wagon samodzielnie przejechał z warsztatów, gdzie był składany, do zajezdni Pogodno[72]. 4 września 2014 odbyła się prezentacja nowego tramwaju[73]. Tego samego dnia podpisano umowę na dostawę elementów i podzespołów do drugiego wagonu, który również został złożony w Tramwajach Szczecińskich[9]. 9 października wagon o numerze 601 rozpoczął kursy na linii nr 3 Las Arkoński – Pomorzany[74]. 24 października do Szczecina dostarczono pudło drugiego Moderusa[75], 19 stycznia 2015 rozpoczął on kursy z pasażerami na linii nr 1, a na przełomie lutego i marca skierowano go do obsługi linii nr 3[44]. Oba tramwaje trafiły do zajezdni Pogodno[76].

W grudniu 2017 TS podpisały z Modertransem umowę na dostawę elementów do własnego montażu 2 kolejnych tramwajów z możliwością rozszerzenia zamówienia o jeszcze 2 egzemplarze[21]. Pudło pierwszego tramwaju dostarczono do Szczecina 20 marca 2018[77], a we wrześniu oba tramwaje z tego zamówienia były już w ruchu[45].

Pod koniec sierpnia 2020 roku Modertrans zwyciężył w przetargu na dostawę części do montażu dwóch tramwajów z opcją na dodatkowe dwa komplety podzespołów[78]. Tramwaje miały zostać zmontowane w warsztatach Tramwajów Szczecińskich, lecz z powodu pandemii COVID-19 prace zostały wykonane przez personel ze Szczecina na terenie hal producenta[46]. Pierwszy tramwaj dostarczono do szczecińskiej zajezdni Pogodno 14 grudnia 2020[36][46], a w połowie stycznia 2021 tramwaj rozpoczął kursy z pasażerami[79]. We wrześniu 2021 Tramwaje Szczecińskie zdecydowały się skorzystać z opcji na 2 dodatkowe składy[80]. Trzecia beta z tego zamówienia (czyli pierwsza z opcji) dotarła do Szczecina 28 grudnia 2021[81], a 1 lutego 2022 obydwa tramwaje były na stanie zajezdni Pogodno[48]. W kwietniu 2023 podpisano umowę na dostawę elementów do własnego montażu 2 kolejnych dwukierunkowych bet[82]. Natomiast w maju po raz pierwszy zaczęto wykorzystywać dwukierunkowość bet - modernizacja torowiska na placu Zwycięstwa wymusiła obsługę linii nr 8 w rejonie placu wahadłowo po jednym z torów i kończenie biegu tramwajów przy Bramie Portowej[83]. 6 października 2023 dostarczono pierwszą z dodatkowych bet[84], a 21 października wyjechała na linię nr 10[85]. W listopadzie dostarczono drugą dodatkową betę i tym samym zakończono zamówienie[49].

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 16 AC BD
Moderus Beta MF 11 AC BD

27 listopada 2014 Modertrans podpisał ze spółką Tramwaje Śląskie umowę na dostawę 12 sztuk dwukierunkowych Moderusów Beta[10]. Pierwszy tramwaj został dostarczony pod koniec sierpnia 2015 do zajezdni Stroszek[86]. 19 września podczas dni otwartych Tramwajów Śląskich, tramwaje otrzymały imię Skarbek, które został wybrane we wcześniejszym głosowaniu pasażerów[87]. 7 listopada 2015 dwa tramwaje rozpoczęły obsługę linii nr 5 łączącej Bytom z Zabrzem[50]. Dostawy zakończono w połowie listopada[51]. 5 tramwajów przydzielono do zajezdni Będzin, a pozostałe 7 do zajezdni Stroszek[50]. 7 stycznia 2016 wszystkie 5 będzińskich bet skierowano do obsługi linii nr 21 Sosnowiec – Dąbrowa Górnicza Huta Katowice[88]. W połowie 2016 roku bytomskie bety obsługiwały linie 5, 7 i 19[33].

8 marca 2018 Modertrans podpisał ze spółką Tramwaje Śląskie umowę na dostawę 10 sztuk (8 sztuk jednokierunkowych i 2 sztuk dwukierunkowych) jednoczłonowych tramwajów. Stylistyką nadwozia tramwaje te są oparte na tramwajach Moderus Gamma. W ramach zamówienia przewidziano prawo opcji na 5 dodatkowych tramwajów jednokierunkowych[29], z którego przewoźnik skorzystał[52]. W lutym 2020 pierwszy tramwaj jednokierunkowy był gotowy[89] i rozpoczął jazdy homologacyjne w Poznaniu, po zakończeniu których tramwaj został w nocy z 15 na 16 marca przetransportowany do zajezdni w Katowicach[90]. W ostatnich dniach marca tramwaj uzyskał świadectwo homologacji[91], a 16 kwietnia rozpoczęły się jazdy testowe po miastach konurbacji[30]. 22 kwietnia do zajezdni Franowo w Poznaniu przetransportowano pierwszy tramwaj dwukierunkowy, gdzie między 23 kwietnia a 1 maja był poddawany testom homologacyjnym[31].

20 czerwca 2020 tramwaje jednokierunkowe zadebiutowały w ruchu liniowym, trafiły one na linię 0, wraz z wyjazdami i zjazdami do zajezdni Stroszek jako linia 19[92]. 9 lipca 2020 tramwaje dwukierunkowe rozpoczęły kursy z pasażerami na wznowionej linii 38[53][93]. Od tego dnia wszystkie śląskie tramwaje z rodziny krótkich Moderusów identyfikowane są imieniem Kasia. 1 sierpnia 2020 wagony MF 10 AC rozpoczęły regularne kursy na linii 19. 10 sierpnia 2020 roku wagony MF 10 AC rozpoczęły kursowanie na linii 11.[94] Dostawę wagonów zakończono z końcem września[52].

Wrocław[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 19 AC

7 lipca 2015 Modertrans podpisał z MPK Wrocław umowę na dostawę 6 tramwajów do końca 2015 roku z opcją na kolejnych 16 do końca 2017 roku[12]. Zostały one zakupione z myślą zastąpienia najstarszych wagonów typu 105Na[95].

11 grudnia 2015 dostarczono pierwszy tramwaj[13], w nocy z 13 na 14 grudnia kolejne trzy wozy[96], a 16 grudnia zakończono dostawy pojazdów. Tramwaje zostały przydzielone do zajezdni przy ul. Kamiennej[97] i kilka dni później rozpoczęły jazdy testowe po mieście[98], które po jednym dniu zostały przerwane[34]. 30 grudnia rozpoczęto eksploatację liniową dwóch bet. W dniu debiutu obsługiwały one linię nr 17[54].

W połowie 2016 wrocławskie MPK skorzystało z prawa opcji na 3 egzemplarze, a pod koniec roku na kolejnych 13[16][17]. Pierwszy z dodatkowych tramwajów dostarczono w połowie stycznia 2017[99]. Dostawy zakończono pod koniec roku[100][55].

3 czerwca 2017 w wyniku awarii drzwi pasażerka wypadła z tramwaju podczas jazdy[101].

Moderus Beta MF 24 AC

13 października 2017 MPK zamówiło kolejnych 40 bet w ramach oddzielnego zamówienia[20]. W nocy z 18 na 19 lutego 2018 dostarczono pierwszy egzemplarz z tego zamówienia[56]. Do końca roku dostarczonych zostało łącznie 30 bet z tego zamówienia[55]. 31 października 2019 dostarczono ostatnią betę z tego zamówienia[57].

Elbląg[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 09 AC

W czerwcu 2017 podpisana została umowa na dostawę 3 jednoczłonowych tramwajów Beta MF 09 AC dla Elbląga[18][19], 17 stycznia 2019 na czwarty taki sam tramwaj[102], a w styczniu 2020 na piąty[23]. Na początku listopada gotowy był pierwszy egzemplarz i został on przetransportowany do Łodzi celem wykonania niezbędnych badań poprzedzających uzyskanie świadectwa homologacji[103]. W nocy z 19 na 20 stycznia do Elbląga dotarły 2 pierwsze tramwaje[58]. 29 stycznia w Elblągu były 4 tramwaje, z których 2 były już odebrane[104]. Ostatni (piąty) tramwaj dostarczono w kwietniu 2021[59].

Grudziądz[edytuj | edytuj kod]

Moderus Beta MF 28 AC

25 marca 2021 podpisana została umowa na dostawę 4 Bet MF 28 AC dla MZK Grudziądz[24]. Pierwszy z nowych tramwajów na początku maja 2022 trafił do Łodzi celem wykonania testów[105], w nocy z 30 na 31 maja 2022 dostarczono go do Grudziądza[60], a 10 czerwca odbyła się jego oficjalna prezentacja[106]. Na początku września pierwszy z tramwajów zadebiutował w ruchu liniowym, a 2 kolejne były już w Grudziądzu[107].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Modertrans – nowy gracz na rynku taboru tramwajowego. infotram.pl, 2008-04-08. [dostęp 2014-03-18].
  2. ↑ Moderus Alfa HF 04, 07, 09. W: Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 85. ISBN 978-83-920784-6-3.
  3. ↑ Moderus Beta MF 02. W: Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 85. ISBN 978-83-920784-6-3.
  4. ↑ Katarzyna Fertsch: MPK – Poznań zamówi moderusy beta. Polska Głos Wielkopolski, 2009-09-17. [dostęp 2011-05-18].
  5. ↑ Poznań: Moderusy z niską podłogą. infotram.pl za Gazeta Wyborcza – Poznań, 1 września 2009. [dostęp 2011-05-18].
  6. ↑ Poznań: Moderus Beta dla MPK. infotram.pl, 2011-03-25. [dostęp 2015-07-11].
  7. ↑ a b c d Moderus Beta MF 02 AC dla MPK Poznań. infotram.pl, 2011-05-17. [dostęp 2014-07-16].
  8. ↑ a b Umowa na dostawę Moderusa Beta do samodzilenego montażu podpisana. infotram.pl, 2014-03-11. [dostęp 2014-08-22].
  9. ↑ a b c Umowa na drugiego Moderusa Beta podpisana. infotram.pl, 2014-09-05. [dostęp 2014-09-05].
  10. ↑ a b Zadanie nr 68. tram-silesia.pl. [dostęp 2015-05-17].
  11. ↑ a b c Pierwszy śląski Moderus Beta w fazie badań. kurier-kolejowy.pl, 2015-08-04. [dostęp 2015-08-04].
  12. ↑ a b c d Witold Urbanowicz: Moderusy dla Wrocławia. MPK zawarł umowę z Modertransem. transport-publiczny.pl, 2015-07-07. [dostęp 2015-07-07].
  13. ↑ a b c d Pierwszy tramwaj Moderus już we Wrocławiu [ZDJĘCIA, WIDEO] | www.wroclaw.pl [online], www.wroclaw.pl [dostęp 2015-12-11].
  14. ↑ a b c Umowa z Modertransem podpisana. infotram.pl, 2016-01-18. [dostęp 2016-01-18].
  15. ↑ a b c Modertrans z umową na dostawę dwukierunkowych tramwajów dla MPK. infotram.pl, 2016-04-07. [dostęp 2016-04-10].
  16. ↑ a b InfoTram: MPK Wrocław kupuje kolejne Moderusy. infotram.pl, 2016-06-10. [dostęp 2016-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-10)].
  17. ↑ a b c MPK Wrocław kupuje kolejne Moderusy – 13 sztuk. infotram.pl, 2016-12-15. [dostęp 2016-12-19].
  18. ↑ a b c d Umowa na tramwaje dla Elbląga podpisana. infotram.pl, 2017-06-22. [dostęp 2017-07-27]. (pol.).
  19. ↑ a b c d Modertrans Poznań: Moderus Beta MF 09 AC. elblag.eu, 2017-11-17. [dostęp 2017-11-17]. (pol.).
  20. ↑ a b c d MPK Wrocław zawarł umowę z Modertransem na 40 tramwajów. transport-publiczny.pl, 2017-10-19. [dostęp 2017-10-22]. (pol.).
  21. ↑ a b Tramwaje Szczecińskie podpisały umowę z Modertransem. infotram.pl, 2017-12-23. [dostęp 2017-12-23].
  22. ↑ Tramwaje Śląskie S.A. » Umowa podpisana – nowe tramwaje przyjadą z Poznania [online] [dostęp 2020-08-09] (pol.).
  23. ↑ a b c Elbląg z umową na piąty tramwaj Modertransu. Przyjedzie w 2021 r.. transport-publiczny.pl, 2020-01-09. [dostęp 2020-01-21]. (pol.).
  24. ↑ a b c Cztery nowe tramwaje pojadą do Grudziądza. Umowa podpisana [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).
  25. ↑ T. Jerczyński. Moderus Beta MF 02 AC na testach w Łodzi. „Świat Kolei”. 7/2012, s. 8. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  26. ↑ a b Od przyszłego tygodnia będzie woził Poznaniaków. MPK Poznań, 2011-05-11. [dostęp 2011-05-18].
  27. ↑ Karol Wach: Moderus Beta MF 02 AC dla MPK Poznań. infotram.pl, 2011-05-17. [dostęp 2011-05-18].
  28. ↑ a b c 198, 199, 200.... modertrans.pl, 2014-11-13. [dostęp 2014-12-05]. (pol.).
  29. ↑ a b c Tramwaje Śląskie podpisały umowę z Modertransem na krótkie tramwaje [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  30. ↑ a b c Krótki Moderus Tramwajów Śląskich na mieście. Dwa kolejne gotowe [online], infotram.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  31. ↑ a b c Dwukierunkowy Moderus dla Tramwajów Śląskich przeszedł testy homologacyjne [zdjęcia] [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  32. ↑ a b Tramwaj-składak przyjechał do Szczecina. kurier-kolejowy.pl, 2014-05-13. [dostęp 2014-05-13].
  33. ↑ a b Tramwaje Śląskie S.A. » Wagony liniowe. tram-silesia.pl, 2016-07-31. [dostęp 2016-11-30].
  34. ↑ a b Wrocławskie Moderusy zostały w zajezdni. infotram.pl, 2015-12-28. [dostęp 2015-12-28].
  35. ↑ a b c d e Modertrans: Już są! Tramwaje dla Poznania. modertrans.pl, 2016-09-28. [dostęp 2016-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-01)]. (pol.).
  36. ↑ a b c Nowy tramwaj dwukierunkowy już w Szczecinie [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-12-19] (pol.).
  37. ↑ Nowy tramwaj już w Szczecinie [online], Wiadomości Szczecin, 14 grudnia 2020 [dostęp 2021-07-28] (pol.).
  38. ↑ a b MODERTRANS POZNAŃ Sp. z o.o. [online] [dostęp 2024-01-05].
  39. ↑ a b Rynek pojazdów szynowych dla miejskich przewozów pasażerskich w II kwartale 2011 roku. infotram.pl, 2011-07-19. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  40. ↑ a b T. Gieżyński. Nowe wagony w Poznaniu. „Świat Kolei”. 3/2016, s. 9. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  41. ↑ Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu: Stan taboru tramwajowego (stan na 01.01.2018 r.). mpk.poznan.pl, 2018-01-01. [dostęp 2018-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)]. (pol.).
  42. ↑ a b Redakcja: Poznań: Pierwszy dwukierunkowy Moderus Beta na trasie. transport-publiczny.pl, 2017-01-11. [dostęp 2017-01-11]. (pol.).
  43. ↑ Nowe Moderusy dla Poznania za unijne pieniądze. infotram.pl, 2017-06-28. [dostęp 2017-08-17].
  44. ↑ a b P. Pieńkowski. Kolejne modernizacje szczecińskich tramwajów. „Świat Kolei”. 4/2015, s. 8. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  45. ↑ a b Dwa nowe tramwaje na szczecińskich torowiskach. infotram.pl, 2018-09-24. [dostęp 2018-09-27].
  46. ↑ a b c Andrzej Kraśnicki jr., Piękny to on nie jest. Pierwszy tramwaj dwukierunkowy już w Szczecinie. Ma być ich więcej [online], szczecin.wyborcza.pl [dostęp 2020-12-19].
  47. ↑ Trzecia dwukierunkowa Beta już w Szczecinie [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).
  48. ↑ a b Dwie szczecińskie Bety wejdą do służby już w marcu tego roku? [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).
  49. ↑ a b Tramwaje Szczecińskie mają już wszystkie “składaki” [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-11-09] (pol.).
  50. ↑ a b c Pierwsze „Skarbki” wyjeżdżają na tory Aglomeracji Górnośląskiej. kurier-kolejowy.pl, 2015-11-07. [dostęp 2015-11-09].
  51. ↑ a b Finisz prac inwestycyjnych. „Silesia Tram News”. 12/2015, s. 4-5. Chorzów: Agencja Mediów Lokalnych mediaL. ISSN 2299-2790. 
  52. ↑ a b c d Modertrans dostarczył wszystkie tramwaje w ramach opcji dla Tramwajów Śląskich [online], Transport Publiczny/ZDG TOR, 30 września 2020 [dostęp 2020-09-30] (pol.).
  53. ↑ a b Bytom: Wraca linia tramwajowa nr 38 – już z nowymi Moderusami [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-07-10] (pol.).
  54. ↑ a b InfoTram: Dwa wrocławskie Moderusy wyjechały na trasę. infotram.pl, 2015-12-30. [dostęp 2015-12-30].
  55. ↑ a b c d Dostawy Moderusów dla Wrocławia planowo. Jeszcze 10. infotram.pl, 2019-01-14. [dostęp 2019-01-14].
  56. ↑ a b Pierwszy nowy Moderus we Wrocławiu. infotram.pl, 2018-02-19. [dostęp 2018-02-19].
  57. ↑ a b Komplet Moderusów Beta we Wrocławiu. Gamma wraca do Poznania [online], infotram.pl [dostęp 2020-05-06] (pol.).
  58. ↑ a b Dwa Moderusy już w Elblągu, kolejne jeszcze w tym tygodniu. infotram.pl, 2020-01-20. [dostęp 2020-01-21].
  59. ↑ a b Elbląg z kompletem krótkich Moderusów [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-04-22] (pol.).
  60. ↑ a b Pierwszy nowy tramwaj dotarł do Grudziądza [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).
  61. ↑ Grudziądz. Nowe tramwaje Moderus-Beta mają swoich patronów [online], www.eska.pl [dostęp 2023-03-11].
  62. ↑ KaT: Pierwszy nowy Moderus Beta już w Poznaniu!. epoznan.pl, 2011-03-14. [dostęp 2015-07-10].
  63. ↑ Moderus Beta wyjechał na trasę. mpk.poznan.pl, 2011-05-17. [dostęp 2011-05-18].
  64. ↑ Rynek pojazdów szynowych dla miejskich przewozów pasażerskich w III kwartale 2011 roku. infotram.pl, 2011-11-14. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  65. ↑ Rynek pojazdów szynowych dla miejskich przewozów pasażerskich w 2011 roku. infotram.pl, 2012-01-31. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  66. ↑ Dostawy miejskich pojazdów szynowych w 2012 roku - PESA ponownie liderem. infotram.pl, 2013-02-22. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  67. ↑ Nowe miejskie pojazdy szynowe w II kwartale 2013 roku. infotram.pl, 2013-07-30. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  68. ↑ Nowe miejskie pojazdy szynowe w 2013 roku. infotram.pl, 2014-01-22. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  69. ↑ Nowe miejskie pojazdy szynowe w III kwartale 2014 roku. infotram.pl, 2014-11-14. [dostęp 2014-11-16]. (pol.).
  70. ↑ MPK Poznań - Tabor tramwajowy. mpk.poznan.pl, 2014-12-18. [dostęp 2015-07-11].
  71. ↑ Aktualności > Szczecin > Testują składaka betę. 24kurier.pl, 2014-08-22. [dostęp 2014-08-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-26)].
  72. ↑ Pierwszy szczeciński Moderus Beta gotowy. infotram.pl, 2014-09-05. [dostęp 2014-08-28].
  73. ↑ Marek Jaszczyński: Premiera szczecińskiego tramwaju. Powstanie drugi moderus beta. gs24.pl, 2014-09-04. [dostęp 2014-09-08]. (pol.).
  74. ↑ Szczecin: Moderus Beta rozpoczyna regularne kursy. kurier-kolejowy.pl, 2014-10-09. [dostęp 2014-10-09].
  75. ↑ Do Szczecin dotarł drugi Moderus Beta. infotram.pl, 2014-10-28. [dostęp 2014-10-29]. (pol.).
  76. ↑ Szczecin ma najnowocześniejszą zajezdnię tramwajową w Polsce. kurier-kolejowy.pl, 2015-11-16. [dostęp 2015-11-16]. (pol.).
  77. ↑ Kolejny Moderus Beta w Szczecinie. infotram.pl, 2018-03-21. [dostęp 2018-04-01].
  78. ↑ Tramwaje Szczecińskie kupią dwukierunkowe tramwaje od Modertransu [online], Portal Kolejowy NaKolei.pl, 27 sierpnia 2020 [dostęp 2020-12-19] (pol.).
  79. ↑ Karol Wach, Pierwszy dwukierunkowy szczeciński tramwaj już na trasie [online], TransInfo [dostęp 2021-02-02] (pol.).
  80. ↑ Tramwaje Szczecińskie dokupią dwukierunkowe tramwaje-składaki [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  81. ↑ Trzecia dwukierunkowa Beta już w Szczecinie [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  82. ↑ Szczecin podpisał umowę na tramwaje-składaki [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-11-05] (pol.).
  83. ↑ Tramwaje Szczecińskie w końcu wykorzystują dwukierunkowość Bet [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-11-05] (pol.).
  84. ↑ Karol Wach, Przedostatnia Beta w Szczecinie [online], TransInfo, 9 października 2023 [dostęp 2023-10-09] (pol.).
  85. ↑ Nowy "składak" już na ulicach Szczecina [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-11-05] (pol.).
  86. ↑ Pierwszy Moderus Beta już w zajezdni w Bytomiu. transport-publiczny.pl, 2015-08-28. [dostęp 2015-09-10].
  87. ↑ Moderus Beta czyli Skarbek. infotram.pl, 2015-09-20. [dostęp 2015-09-22].
  88. ↑ Od poniedziałku Moderusy na linii 21 (aktualizacja). infotram.pl, 2016-01-07. [dostęp 2016-01-09].
  89. ↑ Nowy Moderus dla Tramwajów Śląskich gotowy [zdjęcia] [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  90. ↑ Tramwaje Śląskie z nowym Moderusem. Odbiory wstrzymane [online] [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  91. ↑ Moderusy dla Tramwajów Śląskich z homologacją. Dostawy w terminie [online], infotram.pl [dostęp 2020-06-07] (pol.).
  92. ↑ Tramwaje Śląskie S.A. » Nowy tramwaj wyrusza na linię [online] [dostęp 2020-07-10] (pol.).
  93. ↑ Tramwaje Śląskie S.A. » Nowy Moderus zadebiutował na linii nr 38 [online] [dostęp 2020-07-10] (pol.).
  94. ↑ Linia 11, Tramwaj - Trasa linii [online], rj.metropoliaztm.pl [dostęp 2020-08-11].
  95. ↑ Jutro wrocławskie Moderusy ruszają na linię. infotram.pl, 2015-12-29. [dostęp 2015-12-29].
  96. ↑ Kolejne Moderusy dotarły do Wrocławia. infotram.pl, 2015-12-14. [dostęp 2015-12-14].
  97. ↑ Wszystkie Moderusy już we Wrocławiu. infotram.pl, 2015-12-16. [dostęp 2015-12-16].
  98. ↑ Jakub Dybalski: Wrocław. Wszystkie Moderusy w zajezdni. Pierwszy już na torach. transport-publiczny.pl, 2015-12-21. [dostęp 2015-12-21].
  99. ↑ Pierwszy opcjonalny Moderus już we Wrocławiu. infotram.pl, 2017-01-18. [dostęp 2017-01-19].
  100. ↑ Najstarsze tramwaje znikają z torowisk Wroclawia. kurier-kolejowy.pl, 2017-11-16. [dostęp 2017-11-16]. (pol.).
  101. ↑ Awaria Moderusa przyczyną wypadku we Wrocławiu. infotram.pl, 2017-06-12. [dostęp 2017-06-27].
  102. ↑ MPK Wrocław zawarł umowę z Modertransem na 40 tramwajów. transport-publiczny.pl, 2019-01-23. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).
  103. ↑ Pierwszy krótki Moderus Beta dla Elbląga gotowy. Dotarł do Łodzi [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2019-11-07] (pol.).
  104. ↑ Dwa elbląskie Moderusy odebrane. infotram.pl, 2020-01-29. [dostęp 2020-02-02].
  105. ↑ Pierwszy nowy tramwaj dla Grudziądza przejdzie testy w Łodzi [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).
  106. ↑ Grudziądz oficjalnie zaprezentował pierwszego Moderusa Betę [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  107. ↑ Grudziądz. Nowa Beta wozi już pasażerów [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-13] (pol.).
Tramwaje produkowane przez Modertrans Poznań
Modernizacje
Produkcja
Rekonstrukcja

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moderus_Beta_(nowy_tramwaj)&oldid=72414979”