Konstal 105Na

Konstal 105Na
Skład wagonów 105Na w Zabrzu
Dane ogólne
Producent	Konstal
Lata produkcji	1979–1992
Miejsce produkcji	Chorzów
Dane techniczne
Liczba członów	1
Długość	13 500 mm
Szerokość	2400 mm
Wysokość	3060 mm
Masa	17 000 kg
Rozstaw wózków	1435 mm
Rozstaw osi w wózkach	1900 mm
Liczba i moc silników	4 × 41,5 kW
Prędkość maksymalna	72 km/h
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	20
Liczba miejsc ogółem	125
Wysokość podłogi	890 mm
Portal Transport szynowy

Konstal 105Na – tramwaj wytwarzany w latach 1979–1992 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Według stanu z 2011 był to najliczniej eksploatowany tramwaj w Polsce. Pierwsze egzemplarze wąskotorowe oznaczono typem 105NaW, a następne 805Na.

Konstrukcja

105Na to jednoczłonowy, jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo drzwi.

Stanowi on rozwinięcie konstrukcyjne tramwaju 105N w stosunku do którego zmieniono lokalizację elementów wyposażenia elektrycznego, które przeniesiono spod schodów do szafki na tylnej ścianie kabiny motorniczego, wprowadzono wydzieloną kabinę motorniczego oraz usunięto niewielkie szybki pod szybą czołową i bocznymi szybami przednimi. Z punktu widzenia eksploatacji, najważniejszą wprowadzoną zmianą było wprowadzenie przełączania silników. Podczas rozruchu 4 silniki były połączone szeregowo, podczas pracy normalnej w szereg połączone były 2 silniki (co zmniejszyło zużycie energii elektrycznej) oraz nowy typ wózków jezdnych. Zmieniono także gniazda sterowania wielokrotnego i umożliwiono połączenie w skład nawet trzech wagonów.

W trakcie eksploatacji wozy 105Na poddawane były rozmaitym modyfikacjom i modernizacjom (m.in. modyfikacje układu elektrycznego, nowe czoła z tworzywa, zmiana mechanizmu otwierania drzwi, a nawet przebudowa na tramwaj dwukierunkowy jak w poznańskim 105NaDK). Przeprowadzano także modernizacje wagonów 105N do typu 105Na.

Instalacja elektryczna

Napięcie stałe z sieci trakcyjnej 600 V zasila silniki trakcyjne pojazdu, jest też przetwarzane w przetwornicy napięcia na napięcie stałe 40 V zasilając akumulatory i większość urządzeń elektrycznych wyposażenia, takich jak: tablice kierunkowe, hamulce szczękowe i szynowe, maszyny drzwiowe. W początkowych modelach stosowano przetwornicę elektromechaniczną składającą się z silnika prądu stałego i prądnicy prądu stałego sprzężonych wałem. W nowszych konstrukcjach (wersje: 105Ng, 105N1k, 105N2k, 105Nz i 105Mz) stosowano elektroniczną przetwornicę napięcia zwaną przetwornicą statyczną. Podczas remontów i modernizacji starszych modeli wymieniano przetwornicę wirową na statyczną.

Do zasilania niektórych urządzeń, takich jak lampki sygnalizacyjne, oświetlenie zewnętrzne, oświetlenie drzwiowe, kasowniki, sterowniki kasowników, sterowniki informacji trasowej, dzwonki itd., stosuje się napięcie 24 V uzyskiwane z przekształtnika tranzystorowego przekształcającego napięcie 40 V na 24 V.

Wersje i modernizacje

Wersja normalnotorowa 105Na wyprodukowana została w liczbie 1443 sztuk, zaś wąskotorowa 805Na w liczbie 691 egzemplarzy. Tramwaje 105Na i 805Na były bazą dla produkcji szeregu odmian, m.in.:

Zdjęcie	Typ	Modernizacja	Lata modernizacji	Eksploatacja
	Konstal 105NT	rozruch tyrystorowy	1984	konurbacja górnośląska, Kraków, Poznań
	Konstal 105Nb	nowa aparatura elektryczna, nowe drzwi i wózki; z powodu awaryjności przebudowane na 805Nb i dostarczone do Grudziądza	1992–1993	Warszawa
	Konstal 105Ng	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna	1993	Warszawa
	Konstal 105Ne	nowy pulpit i szafa bezpiecznikowa	1993–1994	Warszawa
	Konstal 105Np	wersja 105Ne z przetwornicą statyczną	1994	Szczecin
	Konstal 105Nb/e	modyfikacja 105Ne polegająca na usunięciu klap rewizyjnych maszyn drzwiowych	1994	Warszawa
	Konstal 105Nf	nowy pulpit, układ smarowania kół, pantograf połówkowy	1994–1996	Warszawa
	HCP 115N	tramwaj powstały z połączenia dwóch wagonów 105Na członem niskopodłogowym	1995	Poznań
	Konstal 105N2k	troje drzwi odskokowych, rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna	1995–2001	Warszawa
	Konstal 105Nm	wersja 105Nf z przetwornicą statyczną	1996–1997	Warszawa
	Konstal 105Nz	rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna, troje drzwi odskokowych	1997	Warszawa
	Konstal 105N2k/2000	nowe czoło i tył wozu, osłony wózków, nowy pulpit motorniczego	2000–2001	Szczecin, Warszawa
	Konstal 105Ng/S	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowa aparatura	2000–2001	Szczecin
	Protram 105NWr	troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowe wnętrze i aparatura	2005–2010	Wrocław
	Moderus Alfa	zakres modernizacji różni się w zależności od wersji	2006–	konurbacja górnośląska, Szczecin, Poznań
	Protram 405N	tramwaj powstały z połączenia trzech wagonów 105Na dwoma członami niskopodłogowymi	2011–2012	Kraków

Eksploatacja

Tramwaje były eksploatowane w ruchu liniowym przez wszystkie polskie miasta z komunikacją tramwajową z wyjątkiem Olsztyna i w wielu miastach stanowią najliczniejszą grupę taboru. Pierwszym miastem, które wycofały wagony z ruchu liniowego był Gorzów Wielkopolski. Od 2 stycznia 2014 wagony serii 105Na nie kursowały liniowo w tym mieście, ostatecznie wagony skreślono ze stanu w 2017 i skasowano na przełomie 2017 i 2018, pozostawiając jeden wagon z przeznaczeniem na historyczny, jeden skład dwuwagonowy jako szkoleniowy oraz jeden wagon imprezowy. Najczęściej wagony łączone są w składy podwójne. W Bydgoszczy, Łodzi, Pabianicach, Częstochowie (od 01.04.2011 do 30.04.2016), Elblągu, Metropolii Górnośląskiej, Gdańsku (od 29.01.2010), Grudziądzu, Toruniu i Warszawie wagony kursują także pojedynczo. Ze względu na brak możliwości hamowania pojedynczym wagonem w przypadku usterki w Krakowie nie spotyka się już pojedynczych wagonów zwanych „solówkami”, ponieważ stwarzały one zagrożenie. Składy potrójne 105Na kursują jedynie w Gdańsku na jednej brygadzie szczytowej linii 8 (od 24 maja 2017). W Warszawie kursowały one na niektórych kursach linii 31. Ich eksploatację zakończono 19 sierpnia 2016 W Krakowie ich eksploatację zakończono tydzień później – 26 sierpnia. W okresie święta Wszystkich Świętych trójskłady kursowały w Szczecinie, Krakowie i Łodzi. 1 stycznia 1992 w Poznaniu, a 22 lutego 2010 w Gdańsku została zakończona eksploatacja zestawów potrójnych (lecz 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie wprowadzono do ruchu taki skład). W czasie remontu torowiska we Wrocławiu jeździły wahadłowe składy 105Na (wagony były złączone tyłami). Analogiczne rozwiązanie zastosowano w Łodzi podczas remontu Trasy WZ. Podejmowano także próby uruchomienia na czas remontu jednego z wiaduktów takich składów w Warszawie. Z powodu małego zainteresowania przyszłą linią nie wprowadzono ich do ruchu liniowego. 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie spięto skład trójwagonowy (1349+1350+1346), który kursuje w dni powszednie na linii nr 8 (Stogi Plaża – Jelitkowo) oraz w wakacyjne soboty i niedziele. 24 stycznia 2019 spięto kolejny skład trójwagonowy tzw. „trzysetę” (nazwa pochodzi od wagonu prowadzącego w składzie 1300+1299+1309) i od tego dnia możliwe są dwa składy trójwagonowe na linii 8. 28 maja 2019 „trzysetę” przemalowano w barwy historyczne z czasu PRL-u.

Liczba eksploatowanych w Polsce wagonów typów 105Na i 805Na (24 marca 2019):

Państwo	Miasto	Artykuł	Przewoźnik	Typ	Lata dostaw	Liczba sztuk	Modernizacje
Polska	Bydgoszcz	Tramwaje w Bydgoszczy	MZK Bydgoszcz	805Na	1980–1990	98	2 (PESA)
	Częstochowa	Tramwaje w Częstochowie	MPK Częstochowa	105Na	1975–1990	32
	Elbląg	Tramwaje w Elblągu	Tramwaje Elbląskie	805Na	1980–1990	12	2
	Gdańsk	Tramwaje w Gdańsku	Gdańskie Autobusy i Tramwaje	105Na 105N	1975–1990	26 2 (techniczne)	7 (Protram) 2	22 (MPK Łódź) 2 (ZKM Gdańsk)
	Gorzów Wielkopolski	Tramwaje w Gorzowie Wielkopolskim	MZK Gorzów Wielkopolski	105Na	1975–1988	3 (historyczny, imprezowy oraz 2 szkoleniowe)
	Konurbacja górnośląska	Tramwaje w konurbacji górnośląskiej	Tramwaje Śląskie	105Na	1979–?	89	107
	Grudziądz	Tramwaje w Grudziądzu	MZK Grudziądz	805Na	1980–1988	8	6
	Kraków	Tramwaje w Krakowie	MPK Kraków	105Na	1979–1992	68
	Łódź	Tramwaje w Łodzi	MPK Łódź	805Na	1977–1990	150	236
	Poznań	Tramwaje w Poznaniu	MPK Poznań	105Na	1979–1990	61	40 (Modertrans)
	Szczecin	Tramwaje w Szczecinie	Tramwaje Szczecińskie	105Na	1981–1992	2	46
	Toruń	Tramwaje w Toruniu	MZK Toruń	805Na	1980–1990	27	18
	Warszawa	Tramwaje w Warszawie	Tramwaje Warszawskie	105Na	lata 80. i 90.	167	221
	Wrocław	Tramwaje we Wrocławiu	MPK Wrocław	105Na	1975–1991	35	168 (Protram)
Suma						790	846

Galeria

• 

  Konstal 105Na w Częstochowie

• 

  Konstal 105Na w Krakowie

• 

  Konstal 105Na w Poznaniu

• 

  Konstal 805Na w Toruniu

• 

  Pulpit motorniczego

• 

  Tradycyjne wnętrze wagonu 105Na
  (ZKM Gdańsk)

Zobacz też

• Lista tramwajów produkowanych w Polsce

Linki zewnętrzne

• Szczegółowy opis tramwaju 105Na i pokrewnych typów
• Zdjęcia i opisy tramwajów polskich i zagranicznych
• Zdjęcia i opisy taboru Tramwajów Warszawskich (model 105Na)