Konstal 105Na
 Skład wagonów 105Na w Zabrzu | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1979–1992 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
13 500 mm |
| Szerokość |
2400 mm |
| Wysokość |
3060 mm |
| Masa |
17 000 kg |
| Rozstaw wózków |
1435 mm |
| Rozstaw osi w wózkach |
1900 mm |
| Moc silników |
4 × 41,5 kW |
| Typ silników |
LTa-220 |
| Prędkość maksymalna |
72 km/h |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
20 |
| Liczba miejsc ogółem |
125 |
| Wysokość podłogi |
890 mm |
Portal  Transport szynowy
| |
Konstal 105Na – tramwaj wytwarzany w latach 1979–1992 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Według stanu z 2011 był to najczęściej eksploatowany tramwaj w Polsce[1]. Pierwsze egzemplarze wąskotorowe oznaczono typem 105NaW, a następne 805Na.
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
105Na to jednoczłonowy, jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo drzwi.
Stanowi on rozwinięcie konstrukcyjne tramwaju 105N w stosunku do którego zmieniono lokalizację elementów wyposażenia elektrycznego, które przeniesiono spod schodów do szafki na tylnej ścianie kabiny motorniczego, wprowadzono wydzieloną kabinę motorniczego oraz usunięto niewielkie szybki pod szybą czołową i bocznymi szybami przednimi[a][2]. Z punktu widzenia eksploatacji, najważniejszą wprowadzoną zmianą było wprowadzenie przełączania silników. Podczas rozruchu 4 silniki były połączone szeregowo, podczas pracy normalnej w szereg połączone były 2 silniki (co zmniejszyło zużycie energii elektrycznej) oraz nowy typ wózków jezdnych[3]. Zmieniono także gniazda sterowania wielokrotnego i umożliwiono połączenie w skład nawet trzech wagonów.
W trakcie eksploatacji wozy 105Na poddawane były rozmaitym modyfikacjom i modernizacjom (m.in. modyfikacje układu elektrycznego, nowe czoła z tworzywa, zmiana mechanizmu otwierania drzwi, a nawet przebudowa na tramwaj dwukierunkowy jak w poznańskim 105NaDK). Przeprowadzano także modernizacje wagonów 105N do typu 105Na.
Instalacja elektryczna[edytuj | edytuj kod]
Napięcie stałe z sieci trakcyjnej 600 V zasila silniki trakcyjne pojazdu, jest też przetwarzane w przetwornicy napięcia na napięcie stałe 40 V zasilając akumulatory i większość urządzeń elektrycznych wyposażenia, takich jak: tablice kierunkowe, hamulce szczękowe i szynowe, maszyny drzwiowe. W początkowych modelach stosowano przetwornicę elektromechaniczną składającą się z silnika prądu stałego i prądnicy prądu stałego sprzężonych wałem. W nowszych konstrukcjach (wersje: 105Ng, 105N1k, 105N2k, 105Nz i 105Mz) stosowano elektroniczną przetwornicę napięcia zwaną przetwornicą statyczną[4][5]. Podczas remontów i modernizacji starszych modeli wymieniano przetwornicę wirującą na statyczną[6].
Do zasilania niektórych urządzeń, takich jak lampki sygnalizacyjne, oświetlenie zewnętrzne, oświetlenie drzwiowe, kasowniki, sterowniki kasowników, sterowniki informacji trasowej, dzwonki itd., stosuje się napięcie 24 V uzyskiwane z przekształtnika tranzystorowego zasilanego napięciem 40 V[6].
Wersje i modernizacje[edytuj | edytuj kod]
Wersja normalnotorowa 105Na wyprodukowana została w liczbie 1443 sztuk, zaś wąskotorowa 805Na w liczbie 691 egzemplarzy. Tramwaje 105Na i 805Na były bazą dla produkcji szeregu odmian, m.in.[7][8]:
| Zdjęcie | Typ | Modernizacja | Lata produkcji/ modernizacji |
Eksploatacja |
|---|---|---|---|---|
|
Konstal 105NT | rozruch tyrystorowy | 1984[9] | konurbacja górnośląska, Kraków, Poznań, Warszawa |
 |
Konstal 105Nb | nowa aparatura elektryczna, nowe drzwi i wózki; z powodu awaryjności przebudowane na 805Nb i dostarczone do Grudziądza | 1992–1993[10] | Warszawa |
|
Konstal 105Ng | troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna | 1993[11] | Warszawa |
|
Konstal 105Ne | nowy pulpit i szafa bezpiecznikowa | 1993–1994[12] | Warszawa |
,_Szczecin.png)
|
Konstal 105Np | wersja 105Ne z przetwornicą statyczną | 1994[13] | Szczecin |
|
Konstal 105Nb/e | modyfikacja 105Ne polegająca na usunięciu klap rewizyjnych maszyn drzwiowych | 1994[14] | Warszawa |
|
Konstal 105Nf | nowy pulpit, układ smarowania kół, pantograf połówkowy | 1994–1996[15] | Warszawa |
|
HCP 115N | tramwaj powstały z połączenia dwóch wagonów 105Na członem niskopodłogowym | 1995[16] | Poznań |
|
Konstal 105N2k | troje drzwi odskokowych, rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna | 1995–2001[17] | Warszawa |
|
Konstal 105Nm | wersja 105Nf z przetwornicą statyczną | 1996–1997[18] | Warszawa |
|
Konstal 105Nz | rozruch tyrystorowy, przetwornica statyczna, troje drzwi odskokowych | 1997[19] | Warszawa |
|
Konstal 105N2k/2000 | nowe czoło i tył wozu, osłony wózków, nowy pulpit motorniczego | 2000–2001[20] | Szczecin, Warszawa |
|
Konstal 105Ng/S | troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowa aparatura | 2000–2001[21] | Szczecin |
|
Konstal 805Nm | troje drzwi odskokowych, nowy wygląd wozu, nowe rejestratory | 2003 | Bydgoszcz |
|
Protram 105NWr | troje drzwi odskokowych, przetwornica statyczna, nowe wnętrze i aparatura | 2005–2010 | Wrocław |
|
Moderus Alfa | zakres modernizacji różni się w zależności od wersji | 2006– | konurbacja górnośląska, Szczecin, Poznań |
|
Konstal 805NaND | modernizacji uległy: elektryczność, pantograf, kabina motorniczego, fotele, skrajne ściany (nowy design). | 2004-2014 | Łódź,
Toruń, konurbacja górnośląska, Gdańsk |
|
Protram 405N | tramwaj powstały z połączenia trzech wagonów 105Na dwoma członami niskopodłogowymi[22] | 2011–2012[23] | Kraków |
|
Konstal 805Na-MM | troje drzwi odskokowych, nowa ściana czołowa i tylna, zmodernizowane wnętrze | 2011–2012[23] | Grudziądz |
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Tramwaje były eksploatowane w ruchu liniowym przez wszystkie polskie miasta z komunikacją tramwajową, z wyjątkiem Olsztyna, i w wielu miastach stanowią najliczniejszą grupę taboru. Pierwszym miastem, które wycofało wagony typu 105Na z ruchu liniowego, był Gorzów Wielkopolski – od 2 stycznia 2014 wagony serii 105Na nie kursowały liniowo, ostatecznie skreślono je ze stanu w 2017, a następnie na przełomie lat 2017 i 2018 skasowano; pozostawiono jeden wagon z przeznaczeniem na historyczny, jeden wagon jako szkoleniowy oraz jeden wagon z przeznaczeniem na różne imprezy[24].
Najczęściej wagony łączone są w składy podwójne. W Bydgoszczy, Łodzi, Pabianicach, Częstochowie (od 1 kwietnia 2011 do 30 kwietnia 2016), Elblągu, Metropolii Górnośląskiej, Gdańsku (od 29 stycznia 2010), Grudziądzu, Toruniu i Warszawie wagony kursują także pojedynczo. W Krakowie natomiast uznano, że brak możliwości hamowania pojedynczym wagonem w przypadku usterki stanowi zagrożenie i nie spotyka się tu już pojedynczych wagonów (zwanych tu „solówkami”).
Składy potrójne 105Na kursowały jedynie w Gdańsku na jednej brygadzie szczytowej linii 8 (od 24 maja 2017). W Warszawie trójskłady kursowały na niektórych kursach linii 31, lecz ich eksploatację zakończono 19 sierpnia 2016 r. W Krakowie ich eksploatację zakończono tydzień później – 26 sierpnia, ale składy te przywrócono do ruchu 31 sierpnia 2020 z uwagi na pandemię COVID-19. W okresie święta Wszystkich Świętych trójskłady kursowały w Szczecinie[25], Krakowie i Łodzi. 1 stycznia 1992 w Poznaniu, a 22 lutego 2010 w Gdańsku została zakończona eksploatacja zestawów potrójnych[26], lecz 24 maja 2017 w Gdańsku ponownie wprowadzono do ruchu taki skład.
Podczas różnych remontów torowisk we Wrocławiu (ul. Grabiszyńska, ul. Kosmonautów) jeździły wahadłowe składy 105Na – wagony były złączone tyłami, dostępny był tylko jeden z wagonów. Analogiczne rozwiązanie zastosowano w Łodzi podczas remontu Trasy WZ. Podejmowano także próby uruchomienia na czas remontu jednego z wiaduktów takich składów w Warszawie. Z powodu małego zainteresowania przyszłą linią nie wprowadzono ich do ruchu liniowego.
24 maja 2017 w Gdańsku ponownie spięto skład trójwagonowy (#1349+#1350+#1346), który kursował w dni powszednie na linii nr 8 (Stogi Plaża – Jelitkowo) oraz w wakacyjne soboty i niedziele. 24 stycznia 2019 spięto kolejny skład trójwagonowy tzw. „trzysetę” (nazwa pochodzi od wagonu prowadzącego w składzie: #1300+#1299+#1309) i od tego dnia możliwe było spotkanie dwóch składów trójwagonowych na linii 8. 28 maja 2019 „trzysetę” przemalowano w barwy historyczne z czasu PRL-u. Ostatecznie skład ten został wycofany z eksploatacji dnia 5 marca 2021, kończąc zarazem eksploatację wagonów 105Na w Gdańsku.
W lutym 2023 pierwsza partia (6) nieużywanych już przez Tramwaje Warszawskie wagonów została przekazana do ukraińskiego Konotopu, gdzie ma zostać dostosowana do toru o szerokości 1524 mm[27].
Liczba eksploatowanych w Polsce wagonów typów 105Na i 805Na (24 marca 2019)[potrzebny przypis]:
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Konstal 105Na w Częstochowie
Konstal 105Na w Krakowie
Konstal 105Na w Poznaniu
Konstal 805Na w Toruniu
Pulpit motorniczego
Tradycyjne wnętrze wagonu 105Na
(ZKM Gdańsk)
105Na w Warszawie
.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według konstruktora tramwaju, z niewielkich szybek na wysokości nóg motorniczego, poprawiających możliwość zauważenia małych obiektów przed tramwajem, zrezygnowano z powodu protestów kobiet motorniczych, prowadzących tramwaj w spódnicy. Henryk Ciosiński: Tramwaj typu 105N – i tak to się zaczęło!, „Świat Kolei” nr 5/2013, s. 50–51.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 216. ISBN 839207846-2.
- ↑ Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 69. ISBN 839207846-2.
- ↑ MKM 101: WAGONY TYPU 105Na. tramwar.pl. [dostęp 2019-12-09].
- ↑ mike_1994: Konstal 105Nz. Serwis KOMIS, 2007-03-05. [dostęp 2019-12-09].
- ↑ Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 73. ISBN 839207846-2.
- ↑ a b Transport szynowy. [dostęp 2009-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-17)].
- ↑ Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 69–78. ISBN 839207846-2.
- ↑ Encyklopedia. Serwis KOMIS. [dostęp 2019-12-09].
- ↑ Piotr Dutkiewicz, Tramwaje w Poznaniu, Poznań 2005, Kolpress ISBN 83-920784-1-1, s. 184.
- ↑ Tomasz Gieżyński. 30 lat seryjnej produkcji tramwajów generacji 105N. „Świat kolei”. 12/2004. s. 46–53.
- ↑ wagony typu 105Ng, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ wagony typu 105Ne, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ Serwis KOMIS, Encyklopedia: Konstal 105Np, Serwis KOMIS [dostęp 2020-04-24] (pol.).
- ↑ Tramwaje Warszawskie – wagony typu 105Nb/e, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ wagony typu 105Nf, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑
Marcin Jurczak. Krótka historia wagonu numer 400. To już jest koniec, nie ma już nic. „Przystanek”. 1/2012. s. 2–3. ISSN 1730-6388. (pol.).
- ↑ wagony typu 105N2k, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ wagony typu 105Nm, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ Tramwaje wysokopodłogowe. W: Arkadiusz Lubka Arkadiusz, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Poznań: Kolpress, 2011, s. 74. ISBN 839207846-2.
- ↑ wagony typu 105N2k/2000, tramwar.pl [dostęp 2020-04-24].
- ↑ Serwis KOMIS, Encyklopedia: TS 105Ng/2015, Serwis KOMIS [dostęp 2020-04-24] (pol.).
- ↑ MPK Kraków: Wagon 405N. mpk.krakow.pl. [dostęp 2015-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (pol.).
- ↑ a b Stanisław Jurga. Ponad 40-metrowy tramwaj przyjechał już do Krakowa. „Przewoźnik Krakowski”. 1 (43) 2012 styczeń-marzec, s. 8–10. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie. [dostęp 2015-10-19]. (pol.).
- ↑ mk: „Stopiątki” sprzedane. Trafią na złom. gorzowianin.com, 2017-12-21. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ Już za miesiąc „trójskłady”. Serwis KOMIS, 2005-10-31. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ Tramwaje w Gdańsku. gdanskietramwaje.psstm.prohost.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
- ↑ a b Warszawa. Kilkanaście warszawskich tramwajów trafi do Ukrainy. tvn24.pl, 2023-02-23. [dostęp 2023-02-23]. (pol.).
- ↑ Marcin Czapnik, Tabor: 105N i 105Na, Tramwaje Gdańskie, 18 czerwca 2011 [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Tramwaje Śląskie S.A. » Wagony liniowe, 1 lutego 2020 [dostęp 2020-08-03] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16] (pol.).
- ↑ TORUŃ, projekt-tramwajowy.torun.pl [dostęp 2021-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-06].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Szczegółowy opis tramwaju 105Na i pokrewnych typów. transportszynowy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-07)].
- Zdjęcia i opisy tramwajów polskich i zagranicznych. mlyniec.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-15)].
- Zdjęcia i opisy taboru Tramwajów Warszawskich (model 105Na)
| Tramwaje |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wagony metra |
| ||||||||||
| Lokomotywy kopalniane |
| ||||||||||
| Wagony towarowe |
|
