Most w Łażanach
 Most w Łażanach na zdjęciu z 1900 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Podstawowe dane | |
| Przeszkoda | |
| Szerokość: • całkowita |
|
| Wysokość |
2,80 |
| Liczba przęseł |
1 |
| Rozpiętość przęseł |
12,55 |
| Data budowy |
1796 r. |
| Data zburzenia |
1945 r. |
| Projektant | |
Położenie na mapie Żarowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | |
Położenie na mapie gminy Żarów  | |
 50°57′10,8″N 16°29′34,8″E/50,953000 16,493000
| |
Most w Łażanach – nieistniejący już most stanowiący przeprawę nad rzeką Strzegomką, położony w Łażanach (niem. Laasan), pierwszy most żeliwny w kontynentalnej Europie.
Zbudowany most był konstrukcją szkieletową[1], jednoprzęsłową, łukową[2], o rozpiętości 12,55 m, 2,80 m wysokości, 5,70 m szerokości[3] i nośności 6 ton[2], łączoną na śruby[4], miał pięć łuków o długości 15 m w rozstawie 1,35 m, a łączna masa wynosiła 40 t[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowę mostu zlecił właściciel dóbr łażańskich Nicolaus August Wilhelm von Burghaus, który po uregulowaniu koryta Strzegomki potrzebował udrożnić drogę węglową z wałbrzyskich kopalń do portu w Malczycach. Nie zdecydował się jednak na most drewniany ani kamienny, a zainspirowawszy się mostem żeliwnym w Coalbrookdale, w 1793 r. złożył zamówienie w Hucie Małapanew w Ozimku[2].
Projekt i nadzór nad jego wykonaniem i montażem otrzymał inż. John Baildon, a jesienią 1795 r. konstrukcja mostu została przetransportowana nad Strzegomkę i oddana do użytku 30 lipca 1796 r.[2], po 10 tygodniach montażu[1]. Koszty jego budowy wyniosły 13 tys. talarów, a z obu stron mostu umieszczono pozłacane tablice informujące o osobie inwestora[3].
W latach 30. i 40. XX w. Generalny Konserwator Zabytków Prowincji Dolnośląskiej proponował, by most przenieść do Wrocławia i ustawić w pobliżu Parku Szczytnickiego, nad rzeczką Czarna Woda, zaś burmistrz Strzegomia proponował pozostawienie mostu w rejonie miasta, ale na drogach do Międzyrzecza lub Czech[3].
Most w Łażanach został zniszczony najpóźniej 13 lutego 1945 r., gdy wysadzili go niemieccy saperzy, przygotowujący obronę regionu przed ofensywą Armii Czerwonej[2]. Niezależnie od tego radzieckie dowództwo powstrzymało ofensywę na tym kierunku, koncentrując się na zdobyciu Wrocławia i ofensywie berlińskiej[5].
W 1995 r. pracownicy Zakładu Mostów Politechniki Wrocławskiej i Szczecińskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego wyciągnęli z rzeki resztki mostu o wadze około 3 t, a w 2003 r. wydobyto kolejnych 5 t – część z nich wyeksponowano w kampusie Politechniki Wrocławskiej[2], część trafiła na złom[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c 220 rocznica budowy mostu żelaznego na Strzegomce [online], Fundacja Inicjatywa B [dostęp 2021-08-01] (pol.).
- ↑ a b c d e f Beata Maciejewska, Bajka o Żelaznym Moście. Wielka Brytania była pierwsza, ale Dolny Śląsk drugi [online], wroclaw.wyborcza.pl, 30 lipca 2021 [dostęp 2021-08-01].
- ↑ a b c Żelazny most, Łażany - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2021-08-01].
- ↑ a b Huta Małapanew w Ozimku - Most z 1827 roku [online], www.malanowicz.eu [dostęp 2021-08-01].
- ↑ Mity i fakty dotyczące zniszczenia żelaznego mostu pod Łażanami w 1945 roku [online], www.izba.centrum.zarow.pl [dostęp 2021-08-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Die Brücke bei Laasan/Niederschlesien [dawne ryciny i fotografie przedstawiające most]