Nowe Sady (województwo podkarpackie)
wieś | |
Cerkiew obronna | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2020) |
381[2] |
Strefa numeracyjna |
16 |
Kod pocztowy |
37-743[3] |
Tablice rejestracyjne |
RPR |
SIMC |
0602472[4] |
Położenie na mapie gminy Fredropol | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego | |
49°38′04″N 22°44′32″E/49,634444 22,742222[1] |
Nowe Sady (do 1957 r. Hujsko[5], ukr. Військо, rus. Гуйско) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Fredropol[6][4].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.
Wieś położona nad Wiarem u podnóża wzgórz Kalwarii Pacławskiej.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0602489 | Młyny | część wsi |
0602495 | Siedliska | część wsi |
0602503 | Sokołów Dobromilski | część wsi |
0602510 | Zawiar | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1444 r., kiedy nazywała się Osko i należała do królewszczyzn starosty przemyskiego. W XV w. powstała tu parafia prawosławna, której istnienie in villa Wujsko potwierdził w 1665 Jan Kazimierz. Wieś należała do starostwa przemyskiego w drugiej połowie XVI wieku[7], położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[8]. W 1772 r. wieś przyłączono do austriackich dóbr rządowych. Do 1778 r., istniała tu warzelnia soli, czerpiąca solankę ze studni o głębokości ponad 100 m a w XIX w. funkcjonował browar. W latach 80., XVII w. w części wsi zwanej Falkenberg osadzono w ramach kolonizacji józefińskiej kolonistów niemieckich. W 1921 r. wieś liczyła 136 domów i 788 mieszkańców (765 wyznania gr-kat, 9 rz-kat, 14 mojż.).
Za II Rzeczypospolitej gmina jednostkowa w powiecie dobromilskim w woj. lwowskim. 1 sierpnia 1934 weszła w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Nowosiółki Dydyńskie, w granicach której Hujsko utworzyło gromadę[9].
Podczas II wojny światowej gromadę Hujsko włączono do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt krakowski, Landkreis Przemysl), gdzie zostało siedzibą nowo utworzonej gminy Hujsko (3846 mieszkańców). Gromada Hujsko (w gminie Hujsko) w 1943 roku liczyła 708 mieszkańców[10].
Po wojnie wieś włączona do ZSRR, gdzie weszła w skład rejonu dobromilskiego w obwodzie drohobyckim. W maju 1948, w związku z korektą granicy państwową między Polską a ZSRR, wieś włączono z powrotem do Polski[11]. Z Hujska wysiedlono łącznie 152 rodziny, a zasiedlono je 111 osobami (36 rodzin) z Polski[12][13]. Hujsko włączono do gminy Rybotycze w powiecie przemyskim w województwie rzeszowskim[14]. 1 lipca 1952 Hujsko stanowiło jedną z 13 gromad gminy Rybotycze[15].
27 czerwca 1957 nazwę wsi zmieniono na Nowe Sady, włączając do miejscowości sąsiedni Falkenberg[5].
Cerkiew
[edytuj | edytuj kod]Murowana cerkiew pw. św. Jerzego Męczennika zbudowana została prawdopodobnie w 1655, przebudowana w 1836, odnowiona w 1932.
Osobny artykuł:Fortyfikacje
[edytuj | edytuj kod]Cerkiew zbudowana jest na wzgórzu kończącym grzbiet biegnący od Pacławia. W IX-XI w. było tu wczesnośredniowieczne grodzisko, górujące nad płaską równiną Wiaru. Od strony wsi (zachód, północ i wschód) fortyfikacje mają ok. 10 m wysokości. Z północnego zachodu prowadzi na górę droga, która przechodzi wąwozem przez fortyfikację i wydostaje się na majdan (urbanistyka) w pobliżu prezbiterium obecnej cerkwi. Na północno-wschodnim narożniku bastionu stoi kamienny obelisk z krzyżem łacińskim, bez żadnych napisów. Od strony grzbietu (południe) majdan osłonięty jest wałem ziemnym o wysokości ok. 5 m i odcięty przekopem, w znacznej części zasypanym.
Cmentarz
[edytuj | edytuj kod]Południową część fortyfikacji zajmuje stary cmentarz. Nieużywany w latach 1947-1989 został w większości zdewastowany. Najlepiej zachował się betonowy grobowiec (w latach 80. przez rozbitą ścianę widać było trumny i kości) i kilka żeliwnych krzyży. W latach 90. XX w. część nagrobków została odrestaurowana. Charakterystycznym elementem cmentarza są drewniane płotki wokół grobów.
Młyn wodny
[edytuj | edytuj kod]Ciekawym zabytkiem jest również młyn wodny, który również od kilkudziesięciu lat dysponuje silnikiem na olej napędowy oraz turbiną 2 w polsce, który zapewnia zapas mocy w przypadku małego poziomu wody w Wiarze. Młyn wodny jest nieczynny od 1997 roku, obecnie trwają prace modernizacyjne, które prawdopodobnie zostaną zakończone za około 2 lata. Po ich ukończeniu młyn ma zostać uruchomiony.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89136
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 5 [dostęp 2022-01-22]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 826 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Zarządzenie nr 144 Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1957 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach rzeszowskim i warszawskim (M.P. z 1957 r. nr 51, poz. 322)
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ w świetle lustracji przeprowadzonej w latach 1564-1565, Mateusz Fac, Początki i kształtowanie się grodowego starostwa przemyskiego (z uwzględnieniem kompetencji starostów i majątku domeny monarszej pod ich zarządem do końca XVI wieku), w: Rocznik Historyczno - Archiwalny, T. XXI, Przemyśl 2010, s. 15.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 94.
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.
- ↑ APP, PUR Przemyśl, sygn. 9, Odpis Ogólnego Ostatecznego Protokołu przebiegu granicy państwowej między Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, k. 11–12.
- ↑ Zapałowski, A. (2016). Granica w ogniu: 35." Przemyska" Komenda Odcinka WOP w działaniach przeciw OUN i UPA w latach 1945-1948. Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 175.
- ↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Kłos – Podkarpackie – przewodnik, wyd. "Bosz" 2005
- Stanisław Kryciński – Przemyśl i Pogórze Przemyskie, wyd. "Rewasz" 1997
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Hujsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 205 .
- Hujsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 598 .