Okręty podwodne typu Protefs
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Stocznia | |
| Zbudowane |
4 |
| Użytkownicy | |
| Typ poprzedzający | |
| Typ następny | |
| Służba w latach |
1929-1947 |
| Stracone |
3 |
| Uzbrojenie: | |
| 10 torped, 1 działo kal. 100 mm, 1 działko plot. kal. 40 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe |
|
| Załoga |
41 oficerów i marynarzy |
| Wyporność: | |
| • na powierzchni |
750 ton |
| • w zanurzeniu |
960 ton |
| Zanurzenie testowe |
85 m |
| Długość |
68,6 m |
| Szerokość |
5,73 m |
| Zanurzenie |
4,18 m |
| Napęd: | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1420 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1200 KM 2 śruby | |
| Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg: | |
| • na powierzchni |
powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w. |
Okręty podwodne typu Protefs – greckie okręty podwodne z okresu międzywojennego i II wojny światowej. W latach 1927–1930 w stoczniach Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes oraz Chantiers Navals Français w Caen zbudowano cztery okręty tego typu, które weszły do służby w Polemiko Naftiko w latach 1929–1930. Wszystkie jednostki uczestniczyły w wojnie grecko-włoskiej z lat 1940–41 (w jej trakcie utracono „Protefsa”), a po inwazji Niemiec na Grecję w 1941 roku pozostałe okręty operowały u boku Royal Navy na Morzu Śródziemnym. „Glafkos” został zatopiony na Malcie 4 kwietnia 1942 roku w wyniku ataku niemieckich i włoskich samolotów, zaś „Triton” został zatopiony 16 listopada 1942 roku na Morzu Egejskim przez niemiecki ścigacz okrętów podwodnych UJ-2102. Jedynie „Nirefs” przetrwał działania wojenne i został skreślony z listy floty w 1947 roku.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]Okręty podwodne typu Protefs[a] zostały zamówione przez rząd Grecji w 1925 roku[5]. Projekt okrętów, autorstwa inż. Jeana Simonota[5][1], był bardzo zbliżony do francuskiego typu Sirène i stanowił powiększoną wersję typu Katsonis[5][1]. Oprócz większych wymiarów i wyporności, wszystkie wyrzutnie torped umieszczono w kadłubie sztywnym[1][2].
Spośród czterech okrętów typu Protefs trzy zbudowane zostały w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes, a jeden wybudowała stocznia Chantiers Navals Français w Caen[2][3]. Stępki okrętów położono w 1927 roku[5], zostały zwodowane w latach 1927–1928[1][4], a do służby w Polemiko Naftiko przyjęto je w latach 1929–1930[5]. Jednostki otrzymały nazwy nawiązujące do bóstw morskich z mitologii greckiej oraz numery burtowe Y-3 – Y-6[5][6]. Koszt budowy pojedynczego okrętu wyniósł 119 000 £[3][6].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy | Wodowanie | Wejście do służby |
|---|---|---|---|---|
| „Protefs” (Y-3) | Loire | 1927 | 24 października 1927 | 31 sierpnia 1929 |
| „Nirefs” (Y-4) | grudzień 1927 | 1 marca 1930 | ||
| „Triton” (Y-5) | 4 kwietnia 1928 | 1 marca 1930 | ||
| „Glafkos” (Y-6) | CNF | 1928 | 1 grudnia 1930 |
Dane taktyczno–techniczne
[edytuj | edytuj kod]Jednostki typu Protefs były dużymi okrętami podwodnymi o konstrukcji dwukadłubowej[1]. Długość całkowita wynosiła 68,6 metra, szerokość 5,73 metra i zanurzenie 4,18 metra[5][1]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 750 ton, a w zanurzeniu 960 ton[1][2][b]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa dwusuwowe silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 1420 koni mechanicznych (KM)[1][2]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1200 KM[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 9,5 węzła w zanurzeniu[1][2]. Zasięg wynosił 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą[5][7][c]. Zbiorniki paliwa mieściły 105 ton oleju napędowego[5][1]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 85 m[5].
Okręty wyposażone były w osiem wewnętrznych wyrzutni torped kalibru 550 mm: sześć na dziobie oraz dwie na rufie, z łącznym zapasem 10 torped[5][6][d]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kal. 100 mm L/40 Schneider, umieszczone na obrotowej platformie na przedzie kiosku, z zapasem amunicji wynoszącym 150 naboi oraz działko plot. kal. 40 mm L/39 Mark II[5][4].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 41 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie jednostki uczestniczyły w wojnie grecko-włoskiej z lat 1940–41[8][9]. 29 grudnia 1940 roku „Protefs” zatopił duży włoski transportowiec „Sardegna” (11 452 BRT), lecz wkrótce po udanym ataku został staranowany i zatopiony przez eskortujący statek torpedowiec „Antares”[8][10]. Po upadku Grecji w 1941 roku pozostałe okręty uciekły do Aleksandrii, którą osiągnęły 25 kwietnia[11]. Okręty operowały u boku Royal Navy w składzie 1. Flotylli Okrętów Podwodnych, stacjonując w Aleksandrii[2][12]. 4 kwietnia 1942 roku „Glafkos” został zatopiony na Malcie podczas zmasowanego bombardowania przez samoloty państw Osi[13][14]. 16 listopada 1942 roku między wyspami Eubea a Andros „Triton” został zatopiony przez niemiecki pomocniczy ścigacz okrętów podwodnych UJ-2102[15][16][e]. „Nirefs” jako jedyny z typu Protefs przetrwał działania wojenne, został skreślony z listy floty w maju 1947 roku[5][17][f] i złomowany w 1952 roku[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W większości anglojęzycznych opracowań typ nosi nazwę Proteus[1][2]. Określany jest też Glavkos[3][4] lub Glafkos[5][6].
- ↑ O. Parkes podaje, że wyporność wynosiła 700/930 ton[3]; według F.E. McMurtriego wyporność wynosiła 718/960 ton[6], Navypedia podaje wyporność standardową 730 ton i normalną 790/960 ton[5].
- ↑ Według P.E. Fontenoya zasięg okrętów na powierzchni wynosił 3500 Mm przy 10 węzłach[2].
- ↑ O. Parkes oraz Jane’s Fighting Ships of World War II podają, że okręty przenosiły 8 torped[3][4].
- ↑ P.E. Fontenoy podaje, że sprawcą zatopienia „Tritona” był UJ-3102[2], zaś według Navypedii zatopienie było wspólnym osiągnięciem UJ-2102 i niszczyciela „Hermes”[5].
- ↑ R. Gardiner i R. Chesneau oraz P.E. Fontenoy podają, że „Nirefs” został wycofany ze służby w 1945 roku[1][2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: 1980, s. 405.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 185.
- ↑ a b c d e Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: 1934, s. 245.
- ↑ a b c d Antony Preston (red.): Jane’s Fighting Ships of World War II. London: Studio Editions, 1989, s. 157.
- ↑ a b c d e Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: 1941, s. 241.
- ↑ Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999, s. 545.
- ↑ Guðmundur Helgason: RHS Proteus (Y 3). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: RHS Glavkos (Y 6). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: RHS Triton (Y 5). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- ↑ Guðmundur Helgason: RHS Nereus (Y 4). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- BRITISH NAVY IN THE MEDITERRANEAN, including Malta Convoys, Part 2 of 4 1941-42. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: GLAFKOS submarines (1929-1930). Navypedia. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: RHS Proteus (Y 3). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: RHS Nereus (Y 4). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: RHS Triton (Y 5). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: RHS Glavkos (Y 6). uboat.net. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, DECEMBER 1940 (Part 2 of 2) Sunday 15th - Tuesday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JANUARY 1941 (Part 1 of 2) Wednesday 1st – Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, April 1941 (Part 2 of 2) Tuesday 15th - Wednesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL-DECEMBER 1942. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Geoffrey B. Mason: HMS TORBAY (N 79) - T-class Submarine. Naval History Homepage. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- Antony Preston (red.): Jane’s Fighting Ships of World War II. London: Studio Editions, 1989. ISBN 1-85170-194-X. (ang.).
