Oleg Kaługin

Oleg (Daniłowicz) Kaługin, ros. Олег Данилович Кaлyгин (ur. 6 września 1934 w Leningradzie) – były generał major, przez długi czas szef operacji KGB w Stanach Zjednoczonych, później krytyk tej instytucji.

Urodzony w Leningradzie, syn oficera NKWD. Podczas uczęszczania na Uniwersytet Leningradzki został zwerbowany przez wywiad zagraniczny (Pierwszy Zarząd Główny Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego) w 1958 roku. Ukończył jako prymus Szkołę Języków Obcych, a następnie Wyższą Szkołę Wywiadu. Skierowany do sekcji amerykańskiej, znalazł się w USA w 1960 roku, jako stażysta pod przykrywką korespondenta radzieckiego radia. Zaprzyjaźnił się wówczas z Aleksandrem Jakowlewem, w latach pieriejstrojki jednym z głównych doradców Michaiła Gorbaczowa. W 1965 roku, pod przykrywką funkcji drugiego, następnie pierwszego sekretarza ambasady radzieckiej, objął stanowisko zastępcy rezydenta Pierwszego Zarządu Głównego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego w Nowym Jorku.

Po powrocie do Moskwy w 1972 roku, został szefem wydziału K (kontrwywiadu) Pierwszego Zarządu Głównego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego. Będąc zwolennikiem agresywnych działań zdobył zaufanie Jurija Andropowa i uzyskał w 1974 roku nominację do stopnia generała, najmłodszego wówczas w KGB. W 1980 roku, w rezultacie osobistego konfliktu z przewodniczącym KGB Władimirem Kriuczkowem, przesunięty do Leningradu na stanowisko zastępcy szefa obwodowego urzędu KGB.

Po rozpoczęciu pieriejstrojki rozpoczął otwartą krytykę kierownictwa resortu. Gdy trzy lata później zwrócił się publicznie do Gorbaczowa z apelem o generalną reformę władz bezpieczeństwa, został na jego polecenie pozbawiony stopnia, orderów i prawa do emerytury.

Sprawa ta przyniosła Kaługinowi rozgłos i zyskała poparcie środowisk demokratycznych, w tym samym roku wybrano go do Dumy. Podczas puczu sierpniowego, w 1991 roku, działał w najbliższym otoczeniu Borysa Jelcyna, współuczestnicząc w obronie Białego Domu (siedziby Rady Najwyższej). Po stłumieniu puczu odzyskał rangę i przywileje, został doradcą nowego szefa KGB Władimira Bakatina. Opowiadał się wielokrotnie za zwiększeniem politycznej kontroli nad działaniami wywiadu.

Po szeregu rozmów i wizyt w Stanach Zjednoczonych u dawnych przeciwników w amerykańskim środowisku wywiadowczym, w 1997 roku Kaługin ubiegał się o status stałego rezydenta w Stanach Zjednoczonych. Jego podanie ujawniło – i przeciwstawiało się jego przyjęciu – kilku emerytowanych oficerów amerykańskiego wywiadu. W publicznym wystąpieniu w Arlington w stanie Wirginia, po otrzymaniu nagrody czasopisma Sources Journal, Kaługin powiedział:

Ja nie uciekałem. Nie zdradziłem swojego kraju. Nigdy nie współpracowałem z inną agencją amerykańską ani innego kraju. Jestem obywatelem rosyjskim i próbuję żyć uczciwie i godnie.

Oleg Kaługin zajął się również pracą autorską, opublikował dwie książki o swej działalności:

• Burning Bridges (1992)
• The First Directorate (1994)

W Rosji w 1995 roku ukazały się jego pamiętniki pod tytułem Proszczaj Łubianka (Żegnaj Łubianko).

W czasie pobytu w USA Kaługin ujawnił tożsamość kilku agentów radzieckich oraz składał zeznania na ich procesach, za co w 2002 roku sąd w Rosji skazał go zaocznie na 15 lat więzienia, degradację i utratę orderów i odznaczeń.

W 1994 roku razem z Williamem Colby zaprojektował szpiegowską grę komputerową pt. Spycraft.