Order Zulfaghara
 Awers Orderu Zulfaghara (Cesarstwo Iranu) | |
 Awers Orderu Zulfaghara (Islamska Republika Iranu) | |
_Ribbon_Bar_-_Imperial_Iran.svg){kind=small} Baretka I i II klasy Orderu Zulfaghara (Cesarstwo Iranu) | |
 Baretka Orderu Zulfaghara (Islamska Republika Iranu) | |
| Ustanowiono |
1925 |
|---|---|
| Wycofano |
1979 |
| Kruszec |
złoto, srebro, brąz lub nikiel |
| Powyżej | |
| Równorzędne | |
| Poniżej | |
Order Zulfaghara, Order Miecza Alego (pers. Nešān-e Zu’l-faqār نشان ذوالفقار) – najwyższe wojskowe odznaczenie irańskie, ustanowione 10 kwietnia 1925 przez szacha Rezę z dynastii Pahlawi, nawiązujące swoją nazwą do jednego z najstarszych symboli islamu – Zulfikara, miecza należącego do Alego ibn Abi Taliba, zięcia i przybranego syna proroka Mahometa. Przyznawany był wyłącznie w przypadku wojen toczonych z zagranicznymi państwami. Nagradzani nim mogli być irańscy oficerowie, podoficerowie i żołnierze w oparciu o szczegółowy regulamin odznaczenia. Po obaleniu dynastii Pahlawich przez irańską rewolucję islamską w 1979, został zlikwidowany przez nowy rząd proklamowany przez ajatollaha Chomejniego. W latach 90. XX wieku ustanowiono nowy wojskowy Medal Zulfaghara będący jednak innym odznaczeniem[1][2][3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W Iranie nie istniały klasyczne ordery w europejskim rozumieniu tego słowa (tj. jako tradycja oparta na dziejach struktur rycerskich lub arystokratycznych, w której obrzędowość wskazywała na organizację orderu), a jedynie odznaczenia w formie medali lub dekoracji, takich jak odznaka i akcesoria (gwiazda, wstęga itp.)[4].
W 1856 szach Persji Naser ad-Din Szah Kadżar ustanowił nowe odznaczenie, pod nazwą Order Portretu Przywódcy Wiernych (Nešān-e Temtāl-e Amīr-al-Mo’menīn), na pamiątkę udanego oblężenia i odzyskania afgańskiego miasta Heratu w 1856 podczas wojny brytyjsko-perskiej, będącej częścią rywalizacji pomiędzy Cesarstwem Rosyjskim a Imperium Brytyjskim o panowanie nad Azją Środkową, zwanej Wielką Grą[1][4]. Został zniesiony po śmierci Mozaffara ad-Din Szaha Kadżara w 1905[5], a 11 sierpnia 1922 roku przywrócony przez Ahmada Szaha, ostatniego szacha z dynastii Kadżarów[6].
W dwa lata później (19 kwietnia 1924), zgodnie z życzeniem nowego ministra wojny Rezy Chana Sardara Sepaha, który przeprowadził zamach stanu obalając poprzedni rząd, szach Ahmad utworzył Order Sepaha (Nešān-e Sepah), który przeznaczony był dla żołnierzy, którzy podczas wojen wewnętrznych wyróżnili się odwagą i męstwem w bitwie lub wyjątkowym bohaterstwem. Składał się z trzech stopni złotych i trzech stopni srebrnych przeznaczonych dla oficerów, a także jednego stopnia brązowego dla podoficerów i szeregowych[1][3][4][7].
Reza Szah Pahlawi po kolejnej zmianie nazwiska i objęciu władzy jako nowy król (po usunięciu z tronu poprzedniego szacha i wygnaniu go z kraju), ustanowił 10 kwietnia 1925 Order Zulfaghara (Nešān-e Zu’l-faqār), który chociaż był zmodyfikowaną wersją odznaczeń z 1856 i 1922, w przeciwieństwie do nich nie miał charakteru pamiątkowego ani jednorazowej nagrody. Był odznaczeniem posiadającym dokładnie sprecyzowane w specjalnym regulaminie zasady nadawania, a jego otrzymanie wiązało się z dodatkowymi przywilejami finansowymi, dziedziczonymi przez rodzinę odznaczonego w przypadku jego śmierci. Nagradzani nim mogli być wyłącznie irańscy wojskowi za akty wyjątkowej odwagi, obrażenia otrzymane podczas walki lub pośmiertnie, jeśli zgon nastąpił podczas służby wojskowej dla szacha. W przeciwieństwie do Orderu Sepaha, Order Zulfaghara mógł być przyznawany wyłącznie w przypadku wojen toczonych z zagranicznymi państwami[1][7].
Zasady nadawania[edytuj | edytuj kod]
Odznaczeniem nagradzano żołnierzy, którzy podczas działań wojennych prowadzonych przeciwko innym państwom na lądzie, morzu lub w powietrzu, wyróżnili się niezwykłymi czynami lub niespotykaną odwagą, oraz oficerom, których dowodzenie przyniosło bardzo dobre wyniki. Nagradzano za następujące czyny dowódcze[1][2]:
- przechwycenie lub zniszczenie najważniejszego sektora wrogiej armii,
- zmuszenie przeciwnika do odwrotu lub zajęcia gorszej pozycji na polu walki,
- taktyczne przełamanie linii nieprzyjaciela oraz zniszczenie jego armii.
Podział odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Lata 1925–1949[edytuj | edytuj kod]
Początkowo odznaczenie dzieliło się na dwie klasy:
- I klasa – Order Zulfaghara (Nešān-e Zu’l-faqār) – order przeznaczony dla oficerów; dzielił się na cztery stopnie[1][2]:
- I stopień – odznaka wieszana na wstędze z kokardą wiązanej wokół szyi; duża gwiazda orderowa i noszona na lewej piersi; dodatkowa odznaka w kolorze czerwonym
- II stopień – odznaka wieszana na wstędze wiązanej wokół szyi; mała gwiazda orderowa noszona na lewej piersi o średnicy 5 cm
- III stopień – odznaka wieszana na wstędze wiązanej wokół szyi
- IV stopień – odznaka noszona na wstążce wśród innych medali na piersi, zazwyczaj na lewej kieszeni munduru
- II klasa – Medal Zulfaghara (Medāl-e Zu’l-faqār) – medal nadawany podoficerom i szeregowcom, którego godło było nieco mniejsze niż w II klasie, wieszane było na wstążce umocowanej do lewej kieszeni munduru, na pierwszym miejscu przed innymi medalami; podzielony był na 2 stopnie[1][2][8]:
Lata 1949–1979[edytuj | edytuj kod]
Po nieudanym zamachu na szacha Mohammada Rezę Pahlawiego w lutym 1949, stworzył on dodatkową, najważniejszą klasę specjalną, przy zostawieniu pozostałych klas i stopni w dotychczasowej formie[1][2][8][3]:
- I klasa specjalna – Wielka Wstęga Zulfaghara (Hamāyel-e Zu’l-faqār) – noszona wyłącznie przez szacha; jej insygnia składały się z dużej gwiazdy orderowej noszonej na lewej piersi (ustępująca pierwszeństwa gwieździe Orderu Pahlawich) oraz odznaki powieszonej na wstędze zwisającej z prawego ramienia do lewego boku
- I klasa
- I stopień – odznaka na wstędze szyjnej, czerwona odznaka i gwiazda
- II stopień – odznaka na wstędze szyjnej i gwiazda
- III stopień – odznaka na wstędze szyjnej
- IV stopień – odznaka na wstążce
- II klasa
- I stopień – medal brązowy na wstążce
- II stopień – medal niklowy na wstążce
Przywileje odznaczonych[edytuj | edytuj kod]
Odznaczonym przysługiwało dożywotnie prawo do noszenia munduru i oznak wojskowych. Mieli też prawo do dodatków finansowych, które w przypadku ich śmierci otrzymywali ich spadkobiercy przez okres pięciu lat[1][2]:
- odznaczeni I stopniem I klasy: dwunastokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni II stopniem I klasy: sześciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni III stopniem I klasy: sześciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni IV stopniem I klasy: trzykrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni ponownie I stopniem II klasy: dziewięciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni ponownie II stopniem II klasy: siedmiokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni I stopniem II klasy: pięciokrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego,
- odznaczeni II stopniem II klasy: trzykrotność rocznego wynagrodzenia zasadniczego.
Wygląd insygniów[edytuj | edytuj kod]
Odznaki[edytuj | edytuj kod]
Godło odznaki składało się z pięcioramiennej gwiazdy, z umieszczonym wewnątrz okręgiem z wizerunkiem siedzącego Alego, pod gwiazdą umieszczono dwa skrzyżowane Zulfikary, a przestrzeń między nimi i ramionami gwiazdy wypełniały promienie. Odznaka była wykonana ze złota we wszystkich stopniach. W okresie późniejszym wnętrza pięciu promieni emaliowano na biało, a wewnątrz dysku umieszczono ilustrację popiersia Imama Alego. W I klasie specjalnej cała odznaka emaliowana była na jasną zieleń, z pozostawieniem złotych krawędzi wszystkich jej elementów składowych. Dodatkowa odznaka I klasy miała krawędzie elementów składowych malowane na czerwono[1][2][6].
Gwiazdy orderowe[edytuj | edytuj kod]
Gwiazda orderowa miała kształt ośmiopunktowej, wykonanej ze srebra gwiazdy, składającej się z 16 krótkich, 16 średnich i 8 długich promieni, które w przypadku I klasy specjalnej i I stopnia I klasy wysadzane były 4-, 5- lub 6-cioma diamentami w zależności od długości promienia. W II stopniu I klasy promienie były srebrne, bez diamentów. Wewnątrz umieszczony emaliowany dysk z wizerunkiem siedzącego na ziemi Alego, na tle błękitnego nieba, dysk obramowany był ciemnozielonym okręgiem ze złotymi krawędziami[2].
Medale[edytuj | edytuj kod]
Wykonane były z jednolitego, okrągłego kawałku brązu lub niklu (w zależności od stopnia), zawieszonego na wstążce wiązanej na sposób francuski (jak np. w przypadku wstążki krzyża kawalerskiego Legii Honorowej), za pomocą niewielkiej zawieszki w kształcie kółeczka. Na awersie miały wizerunek pięcioramiennej gwiazdy, wewnątrz której znajdował się okrąg z napisem „ODWAGA”, pod którą umieszczono dwa skrzyżowane Zulfikary, a przestrzeń między nimi i ramionami gwiazdy wypełniały promienie. Na rewersie widniał symbol władców Iranu – lew i słońce (podobnie jak w Orderze Lwa i Słońca) oraz otaczające go liście palmowe lub dębowe ze skrzyżowanymi łodygami u dołu[1][2].
Wstęga, wstążki i baretki[edytuj | edytuj kod]
Wstęga orderowa I klasy specjalnej była szeroką szarfą uszytą z jedwabiu, składającą się z pięciu pasów w dwóch kolorach umieszczonych na przemian: czarny-biały-czarny-biały-czarny[3].
Wstążki I i II klasy również uszyto z pięciu pasków (każdy miał 5 mm szerokości), w dwóch kolorach umieszczonych na przemian, zastępując kolor biały niebieskim: czarny-niebieski-czarny-niebieski-czarny[2].
Baretka odznaczenia wszystkich stopni I i II klasy miała taką samą kolorystykę (czarny-niebieski-czarny-niebieski-czarny). W I stopniu I klasy posiadała dodatkowe okucie w kształcie zakrzywionego miecza o rozdwojonym ostrzu[2].
Odznaczenie w Republice Islamskiej[edytuj | edytuj kod]
Odznaczenie o tej samej nazwie, lecz odmiennym kształcie i strukturze (jednostopniowe) zostało ustanowione w Republice Islamskiej, jako najwyższa nagroda wojskowa Republiki. Do chwili obecnej (wrzesień 2020) odznaczenie nadano jedynie raz: Otrzymał je gen. Ghasem Solejmani w marcu 2019 roku[9].
Insygnia[edytuj | edytuj kod]
Oznakę stanowi ośmioramienna srebrna, pozłacana gwiazda z powtarzającym się słowem ذوالفقار (Zulfaghar). Pośrodku gwiazdy umieszczony jest kwadratowy turkus. Odznaczenie jest zawieszone na zielonej wstążce przy pomocy srebrnej prostokątnej zawieszki z rombem z godłem Republiki. Baretka jest zielono-biało-zielona, z godłem Republiki i skrzyżowanymi mieczami pośrodku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k دکتر باقر عاقلی (dr Bāqir ʻĀqilī): رضاشاه و قشون متحدالشکل (Reza Szah i ujednolicona armia). Wyd. 2. Teheran: Našr-i Namak, 2000, s. 140-141. ISBN 964-68-9505-0. (pers.).
- ↑ a b c d e f g h i j k نشان و مدال ذوالفقار. [w:] کاخ موزه سبز [on-line]. sadmu.com (SaadAbad Cultural & Historical Complex). [dostęp 2014-10-27]. (pers.).
- ↑ a b c d Christopher Buyers: The Order of Zulfikhar, the Sword of 'Ali. [w:] The Qajar and Pahlavi Dynasty orders & decorations [on-line]. 2002-08. [dostęp 2014-10-27]. (ang.).
- ↑ a b c Decorations. [w:] Encyclopædia Iranica [on-line]. iranicaonline.org. [dostęp 2014-10-21]. (ang.).
- ↑ Farhad Serhbodi, Christopher Buyers: Награды Персии и Ирана (Nagrody Persji i Iranu). «Уникум» NR 11/2002. [dostęp 2014-11-02]. (ros.).
- ↑ a b Order of Zolfaghar. [w:] Orders and medals of Shah Reza Pahlavi era 1925-1941 [on-line]. irancollection.alborzi.com. [dostęp 2014-10-28]. (ang.).
- ↑ a b Sepah order. [w:] Persian orders of Pahlavi era 1941-1979 [on-line]. irancollection.alborzi.com. [dostęp 2014-10-28]. (ang.).
- ↑ a b Zulfiqar Medal in Green Palace. [w:] کاخ موزه سبز [on-line]. sadmu.com (SaadAbad Cultural & Historical Complex). [dostęp 2014-10-27]. (ang.).
- ↑ General-Soleimani Receives Iran's Highest Medal of Honor, Teheran Times, 11 marca, 2019-03-11 [dostęp 2020-09-13]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Najwyższe odznaczenie wojskowe – Order Zulfaghara: Ilustracje. heraldic-spb.livejournal.com, 2013-02-09. [dostęp 2014-11-09]. (ros.).
| Rodzaj odznaczenia | |
|---|---|
| Elementy insygniów | |
| Formy zredukowane |
|
| Lista odznaczeń w | |
| Lista baretek w | |
| Prawo | |
| System odznaczeń w Polsce |
