Otrocz
50°49′07″N 22°34′21″E/50,818611 22,572500
| wieś | |
 Kościół w Otroczu, dawna cerkiew | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
23-305[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LJA |
| SIMC |
0789306[5] |
Położenie na mapie gminy Chrzanów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu janowskiego  | |
| 50°49′07″N 22°34′21″E/50,818611 22,572500[1]
| |
Otrocz – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Chrzanów[5][6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0789312 | Dalekowice | część wsi |
| 0789329 | Górka | część wsi |
| 0789335 | Kolonia Otrocz | część wsi |
Wieś szlachecka Otrocze położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 568 mieszkańców[8] i była drugą co do wielkości miejscowością gminy Chrzanów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W 1556 r. Stanisław Tęczyński powierzył wójtostwo i tym samym organizację wsi Chomie Leniowiczowi[9]. Elementem osadniczym byli Rusini. Przed 1563 r. powstała parafia prawosławna. Kolejnymi właścicielami byli Olelkowicze-Słuccy i Radziwiłłowie. Od tych ostatnich w 1604 r. odkupił Otrocz kanclerz Jan Zamojski i włączył do swojej ordynacji. W wyniku unii brzeskiej w 1596 r. istniejącą parafię prawosławną zamieniono na katolicką obrządku greckiego. W I połowie XVII w. było w Otroczu 24 półłanki ziemi uprawnej, 9 zagród z rolami, 5 komornic, tkacz oraz kuźnica ordynacka. Miejscowym unitom ordynat zamojski ufundował w 1767 r. cerkiew. Pod koniec XVIII w. we wsi istniały trzy karczmy. Na początku XIX w. we wsi było 119 domów i 661 mieszkańców, z czego tylko 7 osób obrządku łacińskiego. Włościanie oprócz uprawy roli zajmowali się pszczelarstwem i wyrobem dziegciu. Podczas powstania styczniowego, 6 stycznia 1863 r., wojsko carskie zaatakowało tutaj oddział Marcina Lelewela-Borelowskiego. Decyzją carską zniesiono w 1875 r. unię kościelną, w wyniku czego unici otroccy musieli przejść na prawosławie. Większość pozostała przy tym wyznaniu mimo wydania ukazu tolerancyjnego w 1905 r. W okresie I wojny światowej duża część rodzin ewakuowała się do Rosji wraz z wycofującymi się wojskami. Powrócili oni po zakończeniu działań wojennych. W 1919 r. budynek cerkwi w Otroczu został zrewindykowany na rzecz Kościoła katolickiego, dzięki czemu erygowano parafię łacińską. Prawosławni, którzy przez cały okres międzywojenny domagali się jego zwrotu, miejsce kultu ulokowali początkowo w prywatnym budynku, a później zbudowali kaplicę, siedzibę etatowej parafii liczącej w 1923 1360 wiernych[10]. W 1921 r. Otrocz liczył 157 domów i 940 mieszkańców, z czego 299 katolików, 613 prawosławnych i 28 mozaistów. Za Polaków uważały się 343 osoby, za Rusinów (Ukraińców) 309, 17 za Żydów, zaś 271 osób podało narodowość białoruską. Miejscowa ludność posługiwała się lokalną gwarą, mieszkanką języka polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, określaną przez nich samych jako język ruski. Znali również język polski[11]. Otrocz był jedyną w powiecie janowskim miejscowością zamieszkiwaną przez Ukraińców[12].
W okresie dwudziestolecia międzywojennego powstało kółko rolnicze i Koło Młodzieży Wiejskiej Siew.
Po wybuchu II wojny światowej Niemcy, początkowo sprzyjający Ukraińcom, oddali we władanie prawosławnych kościół. Za pomoc jeńcom rosyjskim okupanci spacyfikowali wieś 14 października 1942 r, zabijając 21 osób (w tym ks. A. Padzińskiego). W okresie całej wojny śmierć z ręki niemieckich okupantów i sowieckiego NKWD poniosło 58 osób. W marcu 1944 r. w Otroczu i okolicznych wsiach zatrzymała się dywizja partyzantki ukraińskiej oraz oddziały BCh i AL. Została ona zaatakowana przez Niemców, którzy ponieśli duże straty. W latach 1945–1946 prawosławnych mieszkańców Otrocza przesiedlono na Ukrainę. Po wielu perypetiach trafili oni na tereny Wołynia, w okolice Łucka i Włodzimierza do utworzonych tam kołchozów. W Polsce pozostało jednak 7 rodzin. Z biegiem czasu uległy one polonizacji i przeszły na katolicyzm. Opuszczone gospodarstwa objęli mieszkańcy z okolicznych wsi – Chrzanowa i Zdziłowic.
W 1945 r. powstała straż pożarna, w 1963 r. nastąpiła elektryfikacja, w 1972 r. założono wodociąg, następnie przeprowadzono telefonizację i wybudowano nową szkołę.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 95866
- ↑ Wieś Otrocz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 910 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Inwentarz wsi Lipy i innych wsi z terenu O[rdynacji] Z[amojskiej]. Szukaj w archiwach. s. 9. [dostęp 2024-06-20].
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 56, 59, 61, 65. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 103. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ J. Jachymek, Oblicze społeczno-polityczne wsi lubelskiej 1930-1939, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975, s. 19.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Orłowski R.: Położenie i walka klasowa chłopów w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII wieku, Lublin 1963, str. 27.
- Tarnawski A.: Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego (1572-1605), Lwów 1935, str. 23.
- Florek M.: Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. Województwo tarnobrzeskie, Warszawa 1995, str. 110-111.
- Mańkowski Z.: Między Wisłą a Bugiem 1939-1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa, Lublin 1978, str. 363.
- Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, str. 41,49, 276.
- Inglot S.: Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, str. 78.
- Stworzyński M.: Opisanie historyczno-jeograficzne ordynacji zamojskiej z 1834 r., 29, 95v-97.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, str. 36.
- Opis Gmin Powiatu Janowskiego, Janów Lubelski 1933 r., (Muzeum Regionalne w Kraśniku).
- Bartyś J.: Sukiennictwo w ordynacji zamojskiej w I połowie XIX wieku, Przegląd Historyczny 1958, str. 187.
- Mandziuk M.: Przesiedlenia ludności ukraińskiej z terenu województwa lubelskiego w latach 1944-1947, Lublin 1983 r., str. 39, 45-46, 55, 59.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Otrocz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 762.