Kołchoz

Sianokosy w mołdawskim kołchozie (rejon Orgiejów) w 1941 roku

Kołchoźnik jako jedna z figur pomnika Tarasa Szewczenki w Charkowie na Ukrainie

Kołchoz (ros. колхоз) – formalnie rolnicza spółdzielnia produkcyjna, rodzaj przedsiębiorstwa rolniczego charakterystycznego dla byłego ZSRR.

Słowo kołchoz jest skrótem od nazwy kollektywnoje choziajstwo (коллективное хозяйство), które w języku rosyjskim oznacza gospodarstwo kolektywne.

Kołchozy powstawały w wyniku zwykle przymusowego przejęcia ziemi od indywidualnych rolników na rzecz państwa, w ramach kolektywizacji rolnictwa. W odróżnieniu od sowchozów uprawiana ziemia należała formalnie wciąż do rolników tworzących spółdzielnię, ale była przekazana w bezterminowe użytkowanie wspólnocie spółdzielczej. Od tradycyjnych spółdzielni funkcjonujących w innych krajach kołchozy różnią się tym, że wspólnota nie ma prawa się rozwiązać i żaden jej członek nie ma prawa z uczestnictwa w niej zrezygnować. Po wprowadzeniu w ZSRR obowiązku posiadania dokumentów osobistych (paszport wewnętrzny) w 1932 roku aż do 1976 nie wydawano ich chłopom, co uniemożliwiało lub utrudniało im odejście z kołchozu (chłop mógł tylko wyjechać czasowo na podstawie tymczasowych dokumentów, które były ważne tylko w wyszczególnionych miejscach i dniach).

Członkowie kołchozu są zatem sprowadzeni praktycznie do roli pracowników etatowych, którzy dostają miesięczne wynagrodzenie za pracę i mają prawo do domu mieszkalnego oraz do uprawiania działki przydomowej. Kołchozy wciąż istnieją na Białorusi.

Typowe nazwy

Popularną w ZSRR była nazwa Kołchoz im. Lenina^{[potrzebny przypis]}. Oto informacje o kilku takich kołchozach:

• Kołchoz im. Lenina w Grebniowie w obwodzie riazańskim. Założony w 1930, istnieje do dziś.
• Rybacki kołchoz im. Lenina w Kraju Chabarowskim.
• Rybacki kołchoz im. Lenina w Kraju Kamczackim, posiada 24 statki.

Alaksandr Łukaszenka był w latach 1985-1987 sekretarzem partii w kołchozie im. Lenina w rejonie szkłowskim. Na Białorusi istnieje 10 kołchozów im. Lenina.

Kołchozy w krajach socjalistycznych

• Rolnicza spółdzielnia produkcyjna (RSP) – Polska
• Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG), także ogrodnicze Gärtnerische Produktionsgenossenschaft (GPG) – NRD
• Jednotné zemědělské družstvo, Jednotné roľnícke družstvo – Czechosłowacja
• Termelőszövetkezet – Węgry
• Kooperativa bujqësore – Albania
• TKZS (ТКЗС) – Bułgaria

Zobacz też

• sowchoz
• Ziemia (film 1930)
• Bogata narzeczona
• Górą dziewczęta
• Wesoły jarmark
• Robotnik i kołchoźnica
• Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR)
• Kibuc

Linki zewnętrzne

• O kołchozach w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.