Kołchoz
Kołchoz (ros. колхоз) – rolnicza spółdzielnia produkcyjna, przedsiębiorstwo rolnicze charakterystyczne dla byłego ZSRR.
Kołchoz to skrót od nazwy kollektiwnoje choziajstwo (коллективное хозяйство), tzn. gospodarstwo kolektywne. W republikach związkowych ZSRR występowały lokalne odpowiedniki, np. kołhosp na Ukrainie radzieckiej.
Kołchozy były wynikiem kolektywizacji rolnictwa, przymusowego przejęcia ziemi rolników przez państwo. W odróżnieniu od sowchozów, ziemia należała do rolników tworzących spółdzielnię[potrzebny przypis], ale była przekazana w bezterminowe użytkowanie wspólnocie. W przeciwieństwie do tradycyjnych spółdzielni, kołchozy nie mogły się rozwiązać i żaden kołchoźnik nie mógł porzucić wspólnoty[potrzebny przypis]. Po wprowadzeniu w ZSRR obowiązkowych dokumentów osobistych (paszport wewnętrzny) w 1932 roku aż do 1976 nie wydawano ich chłopom, co utrudniało im odejście do miast. Chłop mógł tylko wyjechać czasowo na podstawie tymczasowych dokumentów, które były ważne tylko w wyszczególnionych miejscach i dniach.
Kołchoźnicy dostawali wynagrodzenie miesięczne za pracę, mieli prawo do domu mieszkalnego i uprawy działki przydomowej.
W odróżnieniu od sowchozu, zarządca kołchozu był wybierany przez zebranie członków, które podejmowało także ważniejsze decyzje, jednak w praktyce było to formalnością i oba rodzaje gospodarstw niewiele się różniły[1]. Kołchozy były mniejsze i na ogół bardziej wszechstronne, sowchozy zwykle specjalizowały się w jednym typie produkcji[1]. W praktyce gospodarka rolna oparta na sowchozach i kołchozach była niewydolna, działała w oderwaniu od racjonalności ekonomicznej[1]. Ceny zbytu płodów rolnych i wytworów produkcji zwierzęcej, ceny zakupu maszyn i surowców do produkcji, były planowane państwowo. Zakłady, które dostarczały maszyny i surowce oraz większość jednostek skupu produktów były państwowe[1]. Tylko niewielka część produktów mogła być sprzedawana miejscowo po cenach umownych[1]. Stałe pensje wprowadzone w kołchozach od lat 1960. były w niewielkim stopniu zależne od pracy[1]. Brakowało bodźców ekonomicznych do racjonalizacji działalności rolnej, motywacja kołchoźników była niska przez brak wpływu pracy na jakość wyników[1]. Produkcja rolna wymagała dotacji państwa, ceny gotowych produktów dla ludności pozostawały stosunkowo niskie[1]. Kryzys szczególnie ujawnił się w latach 1980. i podczas zmian lat 1990[1], gdy wydajność produkcji np. ziarna z hektara w ZSRR była ponad dwukrotnie niższa, niż w Europie Zachodniej i USA oraz niższa od średniej światowej[1].
Popularną w ZSRR była nazwa Kołchoz im. Lenina[potrzebny przypis], np. Kołchoz im. Lenina w Grebniowie w obwodzie riazańskim[2], Rybacki kołchoz im. Lenina w Kraju Chabarowskim[3], Rybacki kołchoz im. Lenina w Kraju Kamczackim[4].
Kołchozy w Bloku Wschodnim[edytuj | edytuj kod]
- Rolnicza spółdzielnia produkcyjna (RSP) – Polska Rzeczpospolita Ludowa
- Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG), także ogrodnicze Gärtnerische Produktionsgenossenschaft (GPG) – Niemiecka Republika Demokratyczna
- Jednotné zemědělské družstvo, Jednotné roľnícke družstvo – Czechosłowacka Republika Socjalistyczna
- Termelőszövetkezet – Węgierska Republika Ludowa
- Cooperativă Agricolă de Producție – Rumuńska Republika Ludowa
- Kooperativa bujqësore – Albania
- TKZS (ТКЗС) – Ludowa Republika Bułgarii
Kołochozy na Białorusi[edytuj | edytuj kod]
Kołchozy wciąż istnieją na Białorusi. Alaksandr Łukaszenka był w latach 1985-1987 sekretarzem partii w kołchozie im. Lenina w rejonie szkłowskim.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Agrarnyj sektor nakanunie rieform 1990-ch godow, „Traktory. Istorija, ludi, maszyny” (nr 28), Hachette Collections, 2016, s. 8-9, ISSN 2311-2131 (ros.).
- ↑ В селе Гребнево Старожиловского района отметили 60-летие колхоза
- ↑ Рыболовецкий колхоз им. Ленина
- ↑ Рыболовецкий колхоз им. В.И. Ленина
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- kołchoz
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- O kołchozach w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.