Ojrzanowscy herbu Junosza

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Oyrzanowscy herbu Junosza)
Herb Junosza
Gotycka chrzcielnica z wizerunkiem herbu Junosza z kościoła w Iwanowicach (pow. kaliski, gm. Szczytniki)
Franciszek Michał Oyrzanowski, autor obrazu nieznany
Bitwa pod Somosierrą, mal. January Suchodolski
Kaplica rodzinna Oyrzanowskich z 1901 r. na cmentarzu w Kutnie
Pomnik rodzinny Oyrzanowskich, cmentarz Powązki, Warszawa

Ojrzanowscy herbu Junosza – polski ród szlachecki.

Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]

Główna gałąź Ojrzanowskich geograficznie pochodzi z południowej części średniowiecznej ziemi łęczyckiej, od 1352 r. przekształconej w Województwo Łęczyckie. Tam w powiecie brzezińskim znajdują się w pobliżu siebie dwie starożytne osady stanowiące gniazda rodowe Ojrzanowskich Junoszów: Ojrzanów, od którego pochodzi nazwisko i Sangrodz. Pierwsza wzmianka o Ojrzanowie pochodzi z roku 1285, a o Sangrodzu z 1335. Badania wykazują, że Ojrzanów powstał w drugim okresie osadnictwa powiatu brzezińskiego: lata 1138 – 1250, natomiast Sangrodz powstał wcześniej, w pierwszym okresie osadnictwa powiatu brzezińskiego, w okresie VI w. do ok. 1138 r.[1] Obie wsie początkowo stanowiły własność dóbr biskupich. Pod koniec XIII w. przeszły pod jurysdykcję książąt łęczyckich (Ojrzanów w 1285 r. na mocy decyzji księcia Leszka Czarnego). Obie wsie należały do parafii w Małczu.

Początki rodu[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec XIV w. w Sangrodzu mieszkał Jakusz (Jakub) z rodu Junoszów wraz z żoną Heleną, a jego dwaj bracia Andrzej Bandzeliszka (Andrzej z Sangrodza) i Dadźbóg, pleban w Gorzycach i kanonik sandomierski, co najmniej od 1393 r. byli właścicielami Ojrzanowa. Odtąd przez najbliższe dwa wieki Ojrzanowscy gospodarzyli w Ojrzanowie i Sangrodzu. W 1576 r. Jakub i Jan Ojrzanowscy posiadali w Ojrzanowie młyn, 4 łany kmiece, karczmę z szynkarzem, 1 zagrodę pustą i 8 osadników[2]. W Sangrodzu zaś 4 łany, 4 zagrody, karczmę, młyn, 1 łan pusty, 9 osadników[3]. Wyprzedaże, zamiany a przede wszystkim podziały rodzinne doprowadziły do rozdrobnienia stanu posiadania, skutkiem czego Ojrzanowscy z początkiem XVII w. opuścili rodzinne strony osiedlając się w województwach sieradzkim, kaliskim, poznańskim, a także na Mazowszu i w Małopolsce. Gdziekolwiek jednak rzuciły ich losy, zawsze skutecznie władali, zarządzali lub administrowali podległymi włościami, a przy tym brali aktywny udział w utrwalaniu i rozwijaniu pomyślności rodziny oraz swojego kraju.

Pisownia nazwiska[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie nazwiska rodowego związane jest siedliskiem rodu – Ojrzanowem. Ponieważ w pierwotnej łacinie i średniowiecznym języku polskim nie występowała litera „j”, w powszechnym użyciu była w jej obecnym miejscu samogłoska „y”. Praktycznie dopiero od połowy XIX w. zaczęło się upowszechnianie w języku polskim litery „j”[4], co z czasem doprowadziło do występowania podwójnej pisowni nazwiska: Oyrzanowski – Ojrzanowski. Występuje tak do dziś, nawet w bliskiej rodzinie: ojciec – syn – bracia. Nie mniej jednak, bez względu na pisownie, etymologiczne pochodzenie nazwiska bierze swój rodowód od Ojrzanowa.

Kalendarium[edytuj | edytuj kod]

  • 1386 – odnotowany pierwszy Ojrzanowski – Johannes Ojrzanowski w woj. łęczyckim, a więc pochodzić musiał z Ojrzanowa, możliwe, że protoplasta rodu, mógł być ojcem Jakusza[5].
  • 1418 – pierwszy podział majątku przeprowadzony przez braci Stanisława i Janusza.
  • 1589 – Akta koronne piotrkowskie: Nobilis Junosza Oyrzanowski (Jacobus) totalia et integra Bona sua omnia in Villa Sangrodz consistentia ... …nobilibus Joannis, Andreas et Cristoforo Oyrzanowskim dat donat demittit... „Urodzony Jakub Junosza Oyrzanowski , w całości i w dobrym stanie pozostające dobra swoje Sangrodz, urodzonym Janowi, Andrzejowi i Krzysztofowi Oyrzanowskim darowuje”.
  • 1669 – elekcja króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego; elektorzy Stanisław Ojrzanowski z woj. kaliskiego i Wojciech Ojrzanowski z ziemi wieluńskiej.
  • 1674 – elekcja króla Jana III Sobieskiego; elektorzy Jan i Stefan Oyrzanowscy z woj. krakowskiego.
  • 1733 – elekcja króla Stanisława I Leszczyńskiego; elektorzy Jan i Wojciech Ojrzanowscy z ziemi wieluńskiej.
  • 1764 – elekcja króla Stanisława II Augusta Poniatowskiego; elektorzy Wojciech i Jan Ojrzanowscy z woj. sieradzkiego.
  • 1808 – 30 listopad, wąwóz pod Somosierrą, szarża 3 szwadronu 1 pułku Szwoleżerów Gwardii, uczestniczy Jan Piotr Oyrzanowski, odznaczony w 1814 r. orderem Legii Honorowej.
  • 1839 – wylegitymowani ze szlachectwa w Królestwie Polskim:

Ojrzanowski h. Junosza:

  1. Kajetan Dominik, syn Ludwika
  2. Ksiądz Kazimierz, syn Sebastiana
  3. Jan /Kanty/ Piotr /z Alkantary/, syn Konstantego
  4. Franciszek Michał, syn Konstantego
  5. Tytus Kacper, syn Konstantego,
  6. Józef Antoni, syn Jana[6].
  • 1863 – w walkach w powstaniu styczniowym śmierć ponoszą Edmund Kryspin Oyrzanowski lat 21; Władysław Leon Ojrzanowski lat 23; Marceli Ojrzanowski lat 26.
  • 1920 – podporucznik Stanisław Jan Ojrzanowski zastępca dowódcy 3 kompanii karabinów maszynowych 3 batalionu piechoty 43 pułku piechoty po walce z bolszewikami pod wsią Lubczyce otrzymuje pierwszy Krzyż Walecznych.
  • 2008 – ukazuje się zbiór wspomnień Wacława Oyrzanowskiego pt. Czy starczy sił na przetrwanie?
  • 2013 – ukazuje się książka biograficzna gen. bryg. Marka Konrada Ojrzanowskiego pt. Baczność, spocznij! Meandry i wyzwania.

Wybrani członkowie rodziny[edytuj | edytuj kod]

  • Jakub Ojrzanowski (1764 – ?) kapitan, kurier Tadeusza Kościuszki i zarządca jego domu. Kurier Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej, adiutant ostatniego naczelnika powstania Tomasza Wawrzeckiego.
  • Michał Junosza Oyrzanowski (1781 – 1823) kapitan, oficer Legii Włoskiej, Legii Nadwiślańskiej, Legii Polsko-Włoskiej, uczestnik wszystkich kampanii napoleońskich od włoskiej do bitwy pod Waterloo, poprzez San Domingo, wyprawę na Moskwę i bitwę narodów pod Lipskiem. Odznaczony orderem Legii Honorowej i Virtuti Militari.
  • Antoni Ojrzanowski (1796 – 1877) ksiądz, proboszcz w Sobowie, Zgierzu, Goszczanowie, Kalinowej i Opatówku. Prałat kapituły kaliskiej, archidiakon kaliski. Aktywnie wspierał powstańców w powstaniu listopadowym, za co był prześladowany, m.in. więziony w Cytadeli Warszawskiej i zesłany na Syberię.
  • Feliks Piotr Oyrzanowski (1871 – 1938), lekarz, służył jako lekarz wojskowy w stopniu kapitana w wojsku rosyjskim podczas wojny rosyjsko – japońskiej. Po wojnie lekarz ginekolog i położnik w Kutnie, autor pionierskich rozwiązań, zasłużony działacz społeczny.
  • Władysław Jakub Oyrzanowski (1876 - 1927), prawnik, w latach 1921 - 1923 sędzia sądu okręgowego w Warszawie. 1923 - 1927 sędzia sądu apelacyjnego, od 1927 sędzia Sądu Najwyższego.
  • Piotr Ojrzanowski (1891 – ?) oficer zawodowy WP, major. Odznaczony za wojnę z bolszewikami orderem Virtuti Militari. Służył w Legionach Polskich, w wielu jednostkach wojskowych, w Sztabie Generalnym, brał udział w kampanii wrześniowej, po jej zakończeniu w oflagach Rothenburg i Woldenberg.
  • Bronisław Stefan Oyrzanowski (1913 – 1997) profesor ekonomii Szkoły Głównej Handlowej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Massachusetts Institute of Technology, Uniwersytetu Harvarda, University of Wisconsin. Uczony, autor wielu podręczników i publikacji naukowych szeroko tłumaczonych na języki obce.
  • Juliusz Ojrzanowski (1915 – 1976) nauczyciel, związany z Hajnówką i Puszczą Białowieską. Specjalista w zakresie materiałoznawstwa i technologii drewna, miłośnik przyrody, działacz społeczny.
  • Janina Róża Oyrzanowska – Poplewska (1918 – 2001), lekarz, naukowiec, profesor nauk weterynaryjnych Uniwersytetu Warszawskiego i SGGW. Mąż Mieczysław Poplewski oficer rezerwy zamordowany przez NKWD w Starobielsku w 1940 r. Podczas okupacji udzielała pomocy Żydom, wraz z siostrą Marią uhonorowana medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
  • Marian Józef Ojrzanowski (1918 – 1996), podporucznik, dowódca baterii przeciwpancernej 1 pułku artylerii przeciwpancernej 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. Odznaczony orderem Virtuti Militari w 1944 r.
  • Elżbieta Oyrzanowska - Zielonacka (1945 - 2019), scenograf, reżyser teatralny i filmowy, artysta plastyk.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jolanta Malinowska, Studia osadnicze na obszarze powiatu brzezińskiego do połowy XVI wieku. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2001.
  2. ↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1886, t. 7, s. 420.
  3. ↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1886, t. 10, s. 293.
  4. ↑ Maciej Malinowski, Ortografia polska od drugiej połowy XVIII wieku do współczesności. Kodyfikacja, reformy, recepcja. Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 2011.
  5. ↑ Witold Taszycki (Red.), Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 4. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
  6. ↑ Spis szlachty Królestwa Polskiego, Warszawa 1851.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Herbarze: Kaspra Niesieckieg – wyd. 1830-46, Adama Bonieckiego – wyd.1899-1913, Seweryna Uruskiego – wyd.1904-31.
  • Tadeusz Nowak, Własność ziemska w ziemi łęczyckiej w czasach Władysława Jagiełły – wyd. 2004.
  • Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno – statystycznym – wyd. 1883-95.
  • Jan Pachoński, Legiony polskie 1794-1807. prawda i legenda”– wyd.1969-1979
  • Zygmunt Kolumna /Aleksander Nowolecki/, Pamiątka dla rodzin polskich…..o straconych…. rozstrzelanych, poległych na placu boju 1861 – 1863 – wyd. 1864
  • Włodzimierz Dworzaczek, Teki szlachty wielkopolskiej – Biblioteka Kórnicka
  • Elżbieta Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861 – wyd. 2002 i 2007.
  • Kazimierz Brandys, Kozietulski i inni – wyd.1982.
  • Robert Bielecki, Słynne pułki polskie – Szwoleżerowie Gwardii – wyd. 1996.
  • Antoni Oyrzanowski, Junoszą pieczętowani, opr. własne 2017.
  • Strona rodu Oyrzanowskich: http://www.oyrzanowski.pl/
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ojrzanowscy_herbu_Junosza&oldid=72628756”