Stanisław Maczek
| ||
![]() | ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 31 marca 1892 Szczerzec, Austro-Węgry | |
Data i miejsce śmierci | 11 grudnia 1994 Edynburg, Wielka Brytania | |
Przebieg służby | ||
Lata służby | 1914–1947 | |
Siły zbrojne | ![]() ![]() ![]() | |
Jednostki | 81 Pułk Piechoty 7 Dywizja Piechoty 10 Brygada Kawalerii 10 Brygada Kawalerii Pancernej 1 Dywizja Pancerna I Korpus Polski Jednostki Wojska w Wielkiej Brytanii | |
Stanowiska | dowódca pułku piechoty dowódca piechoty dywizyjnej dowódca brygady pancerno-motorowej dowódca brygady pancernej dowódca dywizji pancernej dowódca korpusu dowódca okręgu wojskowego | |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa | |
Późniejsza praca | barman | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |

Stanisław Maczek[1] (ur. 31 marca 1892 w Szczercu, zm. 11 grudnia 1994 w Edynburgu) – generał dyplomowany Wojska Polskiego, dowódca wojskowy, uznawany za polskiego prekursora broni pancernej[2], kawaler Orderu Orła Białego, honorowy obywatel Holandii. 11 listopada 1990 r. awansowany przez prezydenta RP na uchodźstwie do stopnia generała broni[3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w miejscowości Szczerzec pod Lwowem[4] w rodzinie sędziego Witolda (1854–1926) i Anny z Czernych (1852–1939). Rodzina Stanisława Maczka była pochodzenia chorwackiego (jego kuzynem był znany chorwacki działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii – Vladko Maček)[5].
W 1910 roku ukończył c. k. Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu i złożył maturę z odznaczeniem[6]. Po ukończeniu gimnazjum przeniósł się z rodziną do Lwowa. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego: filozofię ścisłą pod kierunkiem prof. Kazimierza Twardowskiego oraz filologię polską u profesorów Wilhelma Bruchnalskiego i Józefa Kallenbacha. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i w 1912 dołączył do Związku Strzeleckiego[7][8]. Następnie przyjął pseudonim Rozłucki[8]. Służbę w Legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu powołanie do armii austro-węgierskiej[8].
I wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Podczas I wojny światowej wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany wraz z pułkiem południowotyrolskim na front włoski. Został skierowany do Szkoły Oficerów Rezerwy III Korpusu. Po ukończeniu szkoły został dowódcą plutonu w 3 pułku Piechoty Obrony Krajowej w Grazu[9]. 14 czerwca 1915 roku został przeniesiony do elitarnego 2 Pułku Tyrolskich Strzelców Cesarskich[10]. W grudniu tego samego roku został skierowany na front włoski nad rzekę Isonzo[9]. Wiosną 1916 roku został instruktorem szkoły oficerskiej XIV Korpusu w Steyr. W październiku tego samego roku został podporucznikiem i dowódcą kompanii[11]. Dowodząc kompanią wsławił się licznymi akcjami za które otrzymał odznaczenia austriackie. W lutym 1918 roku został ranny i trafił do wiedeńskiego szpitala[12]. Następnie po jego opuszczeniu otrzymał trzymiesięczny urlop, który spędził we Lwowie[13]. Podczas urlopu załatwił sprawy związane z uzyskaniem dyplomu studiów uniwersyteckich[13]. Po zakończeniu urlopu wrócił na front włoski.
Walczył w jednostkach strzelców alpejskich i dosłużył się stopnia porucznika[14]. Po zawieszeniu broni 11 listopada 1918 r. zdezerterował i przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego[15].
Wojna polsko-ukraińska[edytuj | edytuj kod]
14 listopada Maczek zameldował się u płk. Juliana Swobody, dowódcy garnizonu Krosno i tego samego dnia otrzymał dowództwo kompanii krośnieńskiej, przybyłej do Sanoka i dalej przeznaczonej do odsieczy oblężonego Lwowa[16][17]. 20 listopada pociąg „Kozak” wiozący oddział, z prowizorycznie opancerzonymi przednimi wagonami, wyruszył w kierunku Sanoka. Na dworcu w Ustrzykach Dolnych żołnierze Maczka opanowali wojskowy pociąg ukraiński, zdobyli cztery działa i w ataku na bagnety wyzwolili miasto[18]. Później zdobyli węzeł kolejowy Chyrów[19] i pobliski Felsztyn, ale dalsze natarcie – na Sambor – już się nie powiodło. Przez całą zimę 1918/1919 zreorganizowany 3 Batalion Strzelców Sanockich (w skład którego wchodziła wtedy kompania ckm dowodzona przez Maczka[20]), pozostawał w Chyrowie, wiążąc duże siły ukraińskie.
W kwietniu 1919 batalion został przerzucony w rejon Sądowej Wiszni i wszedł w skład 4 Dywizji Piechoty gen. Aleksandrowicza. W sztabie dywizji zaproponowano Maczkowi, by – wykorzystując swoje doświadczenia i żołnierzy – utworzył „lotną kompanię szturmową”[21]. Oddział ten (częściowo wzorowany na austriackich „Jagd-commando”), tworzyły 4 plutony strzeleckie i pluton ciężkich karabinów maszynowych i moździerzy. Dysponując dużą siłą ognia i możliwością szybkiego przemieszczania się na silnych wozach parokonnych po-austriackiego taboru, jednostka dowodzona przez Maczka niemal samodzielnie zdobyła Drohobycz i Borysław, a później Stanisławów.
Po nadejściu kontrofensywy ukraińskiej, kompania – jako odwód dywizji – dostała rozkaz wycofania się ze Stanisławowa. Po drodze, w czerwcu 1919, przeszła walki o wioskę Czerniów i panujące nad okolicą wzgórze, silnie bronione przez Ukraińców. Bezpośrednio po zdobyciu tej pozycji porucznik Maczek został awansowany na polu walki przez Józefa Piłsudskiego (formalne zatwierdzenie stopnia kapitana nastąpiło dopiero w 1920, po weryfikacji)[22]. Potem lotna kompania szturmowa brała udział w walkach o Buczacz, Czortków, Husiatyn i doszła aż do rzeki Zbrucz, za którą w połowie lipca 1919 wycofały się wojska ukraińskie, odrzucone w ten sposób na teren Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Jesienią 1919 Maczek, wraz z całą dywizją, został przerzucony na Wołyń[23].
Wojna polsko-bolszewicka[edytuj | edytuj kod]
Po ustaniu walk polsko-ukraińskich, zimą 1919/1920, Maczek został przeniesiony do zadań sztabowych, początkowo w sztabie gen. Listowskiego[24]. Wiosną 1920, gdy rozpoczynała się ofensywa kijowska wojny polsko-bolszewickiej, był już w sztabie 2 armii gen. Raszewskiego. Wykonując zadania oficera łącznikowego sztabu armii (wtedy – w Łucku) i wysłany do grupy gen. Krajowskiego, kpt. Stanisław Maczek został odcięty od swojego sztabu przez oddziały Budionnego. W tej sytuacji zameldował się we Lwowie u gen. Iwaszkiewicza. Za jego zgodą odtworzył swój batalion szturmowy, włączony wkrótce w skład dywizji jazdy gen. Rómmla.
W połowie sierpnia 1920 batalion kpt. Maczka zdobywając miasto Waręż przełamał front 24 dywizji sowieckiej i umożliwił wyjście dywizji kawalerii podążającej za armią Budionnego w kierunku Warszawy. Oddział o oficjalnej już nazwie „Baon szturmowy 1. dyw. kawalerii im. kpt. Maczka” został potem skierowany do Zamościa, gdzie uzupełniono sprzęt i przeszkolono żołnierzy. Później – wraz z całą dywizją – baon przeszedł w rejon rzeki Słucz, gdzie zastał go koniec działań wojennych.
Dwudziestolecie międzywojenne[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w zawodowej służbie wojskowej. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Dowództwie 20 Dywizji Piechoty, pozostając na ewidencji 40 Pułku Piechoty[25]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[26]. Początkowo służył w 26 Pułku Piechoty we Lwowie. W latach 1923–1924 był słuchaczem rocznego Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[27]. Z dniem 15 października 1924, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, przydzielony został do Oddziału II Sztabu Generalnego i wyznaczony na stanowisko kierownika Ekspozytury Nr 5 we Lwowie[28]. 1 grudnia 1924 awansował na podpułkownika[29]. W październiku 1927 został przeniesiony do 76 Pułku Piechoty w Grodnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[30]. W marcu 1929 został przeniesiony do 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich w Grodnie na stanowisko dowódcy pułku[31]. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 roku. 16 lutego 1935 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie[32]. 30 października 1938, w Bielsku, w czasie rewindykacji Zaolzia objął dowództwo 10 Brygady Kawalerii[33], pierwszej wielkiej jednostki pancerno-motorowej Wojska Polskiego.
Wojna obronna[edytuj | edytuj kod]
W 1939 r. Maczek wraz ze swą jednostką brał udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na rzecz Armii Kraków i Karpaty. Zadał niemieckiemu XXII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Wiśniczem, Rzeszowem i Łańcutem. 10 września wycofał się za San w okolicach Leżajska[34]. Od 15 września walczył po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 18 września, po najeździe sowieckim na Polskę w wykonaniu rozkazu Naczelnego Wodza zmuszony był wraz z całą jednostką przerwać walkę z Niemcami i wobec nadciągających jednostek szybkich Armii Czerwonej przekroczyć granicę polsko-węgierską[35].
15 listopada 1939, w uznaniu zasług, otrzymał awans do stopnia generała brygady[36]. Za udział w wojnie obronnej 1939 otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari[37].
Francja 1940[edytuj | edytuj kod]
Nie zatrzymywany przez władze węgierskie, 21 października 1939 Maczek przedostał się do Francji[36].
Tam otrzymał przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coëtquidan[38]. Został dowódcą lekkiej brygady pancernej w Sainte-Cécile[39]. Z powodu trudności czynionych przez władze francuskie nie udało mu się w pełni utworzyć planowanej dywizji pancernej. Faktycznie z całej dywizji do maja 1940 uformowano niecałą brygadę.
Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940, Maczek na czele odtworzonej 10 Brygady Kawalerii Pancernej (10éme Brigade de cavalerie blindée) wyruszył na front w Szampanii[40]. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w walkach odwrotowych francuskiej 20 Dywizji Piechoty pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59 Dywizji Piechoty w rejonie bagien Saint Gond[41].
Na skutek niewykonalnego rozkazu dowództwa o zajęciu Montbard i mostów na Kanale Burgundzkim, resztki brygady Maczka zostały odcięte. Generał wydał rozkaz o zniszczeniu sprzętu i przebił się wraz z pół tysiącem swych żołnierzy do Marsylii[42]. Stamtąd w przebraniu Araba przez Tunis, Maroko, Portugalię i Gibraltar dotarł do Szkocji.
Wielka Brytania[edytuj | edytuj kod]

21 września dotarł do Wielkiej Brytanii[43][44], gdzie otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 2 Brygady Strzelców[45], do tego czasu dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 – w 1 Dywizję Pancerną[46].
Front zachodni 1944–1945[edytuj | edytuj kod]
1 sierpnia 1944 dywizja wylądowała w Normandii, w pobliżu Caen[47]. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen. Maczek dowodził swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise, gdzie zdecydowana obrona Mont Ormel (Wzgórze 262 znane też jako „Maczuga”) przez jego dywizję uniemożliwiła większej grupie rozbitków 7 Armii wydostanie się z kotła. 8 sierpnia 1944 roku ruszyło natarcie wzdłuż szosy Caen-Falaise[48].
W ciągłych walkach z Wehrmachtem gen. Maczek prowadził dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwolił m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale[49]. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach Maczkowi udało się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej. 26 marca 1945 pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu został odznaczony Komandorią Krzyża Legii Honorowej[50].
4 maja 1945 dywizja dotarła do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty „Ostfriesland”[51], resztki dziesięciu dywizji piechoty oraz 8 pułków piechoty i artylerii. 1 czerwca 1945 został awansowany do stopnia generała dywizji[52].
W dniu 19 maja 1945 roku w miasteczku niemieckim Haren, wcześniej zdobytym przez 1 Dywizję Pancerną, położonym w Dolnej Saksonii, gen. Stanisław Maczek i jego żołnierze, na wniosek kolegów z II Korpusu Kanadyjskiego, stworzyli tymczasowe lokum dla Polaków, jeńców byłych niemieckich obozów, żołnierzy, którzy nie mieli dachu nad głową. W miasteczku mieszkało ok. 5000 Polaków, w tym 1728 kobiet, dziewczyn uczestniczek powstania warszawskiego, więzionych w obozie Stalagu VI w Oberlangen.
Zgodę na utworzenie polskiego miasteczka wydał marszałek polny Bernard Law Montgomery. Miasteczko początkowo nosiło nazwę Lwów, nazwę Maczków nadał miasteczku gen. Tadeusz Bór-Komorowski. W Maczkowie były polskie nazwy ulic: Jagiellońska, Legionów, Mickiewicza, Łyczakowska.
Lata powojenne[edytuj | edytuj kod]




Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii.
Od września 1945 dowodził jednostkami polskimi, które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich demobilizacji[52].
26 września 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie, na podstawie ustawy z 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego, pozbawił Maczka obywatelstwa polskiego w związku z „przyjęciem bez zgody właściwych władz polskich, urzędu publicznego w państwie obcym, a to podejmując się funkcji współorganizowania Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczeń, będącego formacją paramilitarną stanowiącą część armii brytyjskiej”[53]. W 1971 roku Rada Ministrów PRL, na czele której stał premier Jaroszewicz, uchyliła decyzję TRJN, ale uchwała w tej sprawie nie została opublikowana[54]. W dniu 15 marca 1989 r. rząd PRL premiera Mieczysława Rakowskiego uchylił uchwałę pozbawiającą Maczka obywatelstwa[55]. 26 lutego 1989 r. dostarczono generałowi prywatny list od premiera Rakowskiego z przeprosinami za odebranie obywatelstwa[56].
Od 1945 roku pozbawiony świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako sprzedawca, a następnie barman[57] w restauracji hoteli prowadzonych wówczas przez polskich emigrantów: „Dorchester” i „Learmonth” w Edynburgu.
Na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii[54]. 11 listopada 1990 r. został awansowany przez prezydenta RP na uchodźstwie do stopnia generała broni[3].
Zmarł w wieku 102 lat w Edynburgu. Został pochowany na cmentarzu żołnierzy polskich w Bredzie[58].
Awanse[edytuj | edytuj kod]
C.K. Armia
podporucznik (leutnant) – 1916
porucznik (oberleutnant) – 1918
Wojsko Polskie
kapitan – 1919
major – 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
podpułkownik – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 85. lokatą w korpusie oficerów piechoty
pułkownik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 w korpusie oficerów piechoty
generał brygady – 15 listopada 1939
generał dywizji – 1 czerwca 1945 (Polskie Siły Zbrojne)
generał broni – 11 listopada 1990 (prezydent RP na uchodźstwie)
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Orła Białego (19 stycznia 1994)[59]
- Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari (za kampanie 1944–1945)[60][44]
- Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (za kampanię 1939)[61]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1920)[62]
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (2 marca 1987)[63][64]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)[65][66][62]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[67]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[68]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[69]
- Medal Wojska[69]
- Złoty Krzyż Zasługi[68]
- Medal Niepodległości (29 grudnia 1933)[70][71][62]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[68][69]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[68]
- Krzyż Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry )[72]
- Brązowy Medal Signum Laudis (Austro-Węgry)[72]
- Srebrny Medal Signum Laudis (Austro-Węgry)[72]
- Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry)[72]
- Medal Waleczności (Austro-Węgry)[72]
- Medal Rannych (Austro-Węgry)[72]
- Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1929)[73]
- Komandor z Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry, 1934)[74]
- Wielki Oficer Orderu Korony (Belgia)[75]
- Krzyż Wojenny z palmami (Belgia)[76]
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja, 1945)[50]
- Krzyż Wojenny z palmami (Francja)[50]
- Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 (Francja)[68]
- Komandor Orderu Oranje-Nassau (Holandia)[77]
- Komandor Orderu Łaźni (wojskowego) (Wielka Brytania)[78]
- Towarzysz Orderu Łaźni (wojskowego) (Wielka Brytania)[69]
- Order Wybitnej Służby (Wielka Brytania)[78]
- Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)[69]
- 1939–1945 Star (Wielka Brytania)[69]
- France and Germany Star (Wielka Brytania)[69]
- War Medal 1939–1945 (Wielka Brytania)[69]
- Defence Medal (Wielka Brytania)[69]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Stanisław Maczek upamiętniony został w ramach projektu „Wielcy Polacy XX w.” popiersiem, które stoi w parku im. Henryka Jordana w Krakowie (III.1) – odsłonięcie 5 czerwca 2010.
Szkocki członek Izby Lordów, Lord Fraser of Carmyllie rozpoczął kampanię proponującą pomnik ku czci generała w Edynburgu, stolicy Szkocji.
Uchwałą z 3 października 2012 Senat RP zdecydował o ustanowieniu października 2012 miesiącem pamięci generała Stanisława Maczka (1892–1994)[79].
W kwietniu 2019 w Edynburgu jego imieniem nazwano jedna ze ścieżek w Parku Bruntsfield.
Jego imieniem nazwano m.in. ulice w: Białymstoku, Bielsku-Białej, Chrzanowie, Gdyni, Iławie, Jordanowie, Kołobrzegu, Miastku,Olsztynie, Pelplinie, Poznaniu, Radzyminie, Rydułtowach, Rzeszowie, Starogardzie Gdańskim, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu i Ząbkach.
W Holandii imieniem generała Maczka nazwano ulice w Bredzie[80] i Dongen[81]. Ulica w Bredzie dla upamiętnienia wyzwolenia miasta przez polskich żołnierzy od 1945 roku była nazwana Poolseweg (polska droga), a w roku 1964 roku została przemianowana na Generaal Maczekstraat (ulica generała Maczka)[80]. Również w miejscowościachː Kloosterzande, Baarle-Nassau, Ter Apel, Axel i Dorst są ulice imienia generała Maczka[82].
29 października 2019, w 75. rocznicę wyzwolenia Bredy przez 1 Dywizję Pancerną, na jeden dzień zmieniono nazwę stadionu holenderskiej drużyny piłkarskiej NAC Breda na „Stanisław Maczek Stadion”[83].
W Belgii w mieście Tielt jeden z placów jest nazwany imieniem generała Maczka – Generaal Maczekplein[84].
We Francji w Abbeville nadano jednej z ulic imię Generała Maczka (rue du Général Maczek)[85].
W listopadzie 2020 roku w Ustrzykach Dolnych osłonięto pomnik Stanisława Maczka, ustawiony pomiędzy kościołem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski a zabytkowym dworcem kolejowym, na którym w 1919 roku jego oddział stoczył bitwę z wojskami ukraińskimi[86].
Pomnik Stanisława Maczka w krakowskim parku Jordana
Pomnik Maczka w Mont-Ormel
Pomnik Stanisława Maczka w Gdańsku
Mural ku czci Stanisława Maczka przy dworcu w Ustrzykach Dolnych upamiętniający wyzwolenie miasta w 1919
Pomnik Stanisława Maczka pod kościołem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Ustrzykach Dolnych
Inne[edytuj | edytuj kod]
Jest patronem:
- Hufiec ZHP Rzeszów im. gen. Stanisława Maczka
- Gimnazjum Nr 1 im. gen. broni Stanisława Maczka w Jaworzu
- Szkoła Podstawowa Nr 14 im. gen.broni Stanisława Maczka w Lubinie
- Szkoła Podstawowa Nr 11 im. gen Stanisława Maczka w Rzeszowie
- Polska Szkoła Sobotnia im. Gen. Maczka w Kirkcaldy/ Szkocja
- Szkoła Podstawowa Nr 22 im. gen Stanisława Maczka w Kielcach
- IV Liceum Ogólnokształcące im. gen. Stanisława Maczka w Katowicach
- Kujawsko-Pomorski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 2 dla Dzieci i Młodzieży Słabo Słyszącej i Niesłyszącej im. Gen. Stanisława Maczka w Bydgoszczy
- XCVI Liceum Ogólnokształcącego przy ul.Gwiaździstej 35 w Warszawie[87]
- Zespół Szkół Samochodowych i Mechatronicznych nr 22 im. Gen. Stanisława Maczka w Łodzi
- Szkoła Podstawowa Nr 38 im. gen. Stanisława Maczka w Gdańsku
- Zespół Szkół Budowlanych im. gen. Stanisława Maczka w Bielsku-Białej
- 10 Brygady Kawalerii Pancernej w Świętoszowie[88]
- Szkoła Polonijna im. gen. Stanisława Maczka w Brabancji Północnej (Breda-Królestwo Niderlandów)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 26 stycznia 1934 ogłoszono sprostowanie imienia ze „Stanisław Władysław” na „Stanisław”. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Zmiany (sprostowania) nazwisk, imion i dat urodzenia. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 22, 26 stycznia 1934.
- ↑ Generał Stanisław Maczek - wyzwoliciel Europy - artykuły portalu II wojna światowa, www.sww.w.szu.pl [dostęp 2020-12-12] .
- ↑ a b Majka 2005 ↓, s. 93.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 9.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 12.
- ↑ Sprawozdanie 1910 ↓, s. 89-90.
- ↑ Katarzyna Kucharczuk: Dowódcy najwybitniejsi wodzowie w historii polski. Carta blanca, 2011, s. 96. ISBN 978-83-7705-071-2.
- ↑ a b c Majka 2005 ↓, s. 11.
- ↑ a b Majka 2005 ↓, s. 12.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 23.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 13.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 26.
- ↑ a b McGilvray 2014 ↓, s. 27.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 28.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 24. ISBN 83-901466-3-0.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 37.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 39.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Edward Zając. Sanocki epizod na wojennym szlaku Stanisława Maczka. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 2 (166) z 13 stycznia 1995.
- ↑ Maczek 1990 ↓.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 52.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 54.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 57.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r., s. 136, 752.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 27.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 28.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 125 z 28 listopada 1924 roku, s. 705.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 17 grudnia 1924 r., Nr 131, s. 732.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 297.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 12 marca 1929 r., Nr 5, s. 89.
- ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 5, s. 30, 21 marca 1935.
- ↑ Franciszek Skibiński, Ułańska młodość 1917–1939, s. 293–297.
- ↑ [1], 4 akapit
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 115.
- ↑ a b Majka 2005 ↓, s. 41.
- ↑ Grudziński 2012 ↓, s. 251.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 117.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 125.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 47.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 131.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 51.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 143.
- ↑ a b Grudziński 2012 ↓, s. 259.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 53.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 160.
- ↑ Lwowskie Sylwetki, lwow.home.pl, 1995 [dostęp 2010-06-27] .
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 69.
- ↑ greendevils.pl. greendevils.pl. [dostęp 2010-06-27].
- ↑ a b c Grudziński 2012 ↓, s. 292.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 83.
- ↑ a b Majka 2005 ↓, s. 89.
- ↑ McGilvray 2014 ↓, s. 299.
- ↑ a b McGilvray 2014 ↓, s. 303.
- ↑ ”Rzeczpospolita” z 20 marca 1989 r.
- ↑ "Wśród wielu, bardzo wielu spraw, które mam do załatwienia poczesne miejsce zajmuje chęć naprawienia krzywdy, której Pan, Panie Generale, doznał w przeszłości od władz polskich. (...) Pomimo wielu krzywdzących ocen i decyzji ówczesnych władz polskich pozostał Pan dla nas – moich rodaków – wzorem patrioty i żołnierza. (...) Stał się Pan, Panie Generale, symbolem bohaterskiego dowódcy. Ogromnie chciałbym Pana gościć, Panie Generale, na naszej polskiej ziemi w dniach obchodów 50 rocznicy wybuchu II wojny światowej. Pragnę Pana zapewnić, że rząd polski przyjmie Pana z całym należnym szacunkiem jak bohatera narodowego. (...) Co jako premier rządu polskiego mógłbym dla Pana zrobić, żeby choć w części zrekompensować Panu Panie Generale, krzywdy i ból, których doznał Pan w przeszłości?" "Rzeczpospolita" z 28 lutego 1989 r.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 91.
- ↑ Majka 2005 ↓, s. 99.
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 19, poz. 141 „w uznaniu szczególnie wybitnych zasług poniesionych dla Rzeczypospolitej Polskiej”.
- ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 196.
- ↑ Grudziński 2012 ↓, s. 250.
- ↑ a b c Generał broni Stanisław Maczek (1892–1994). Instytut Pamięci Narodowej – Gdańsk. s. 3-4. [dostęp 2017-08-30].
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 15, Nr 2 z 15 lipca 1987.
- ↑ Komunikat Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 31 marca 1987 roku o dekoracji gen. S. Maczka i gen. K. Rudnickiego. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 24–25, Nr 2 z 15 lipca 1987.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 229, 11 listopada 1934.
- ↑ Władysław Steblik , Armia Kraków 1939, Eugeniusz Kozłowski, Warszawa: MON, 1989, s. 96–97, ISBN 83-11-07434-8, OCLC 749823852 .
- ↑ a b c d e Eugeniusz Toman: Podniebni żołnierze. Rhythmos, 2015.
- ↑ a b c d e f g h i Maczek, Stanislaw Wladyslaw "Baca". ww2awards.com. [dostęp 2017-08-30].
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 27, poz. 41 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 9, s. 111, 19 marca 1934.
- ↑ a b c d e f Generał Władysław Maczek. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 37, s. 157, 1992.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 19 z 12 grudnia 1929
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13/1934, s. 232
- ↑ Grudziński 2012 ↓, s. 288.
- ↑ Grudziński 2012 ↓, s. 289.
- ↑ Grudziński 2012 ↓, s. 293.
- ↑ a b Grudziński 2012 ↓, s. 291.
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 738.
- ↑ a b Generaal Maczekstraat Poolseweg (Sportpark), erfgoed.breda.nl [dostęp 2019-11-02] (niderl.).
- ↑ l, 5103 SM, drimble.nl [dostęp 2019-11-02] .
- ↑ Resultaten voor "Maczek" - Postcode Services, www.postcode.nl [dostęp 2019-11-02] .
- ↑ Łukasz Witczyk: Generał Stanisław Maczek bohaterem w Bredzie. Na jeden dzień zmieniono nazwę stadionu. sportowefakty.wp.pl, 2019-10-29. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-29)].
- ↑ Generaal Maczekplein | Inventaris Onroerend Erfgoed, inventaris.onroerenderfgoed.be [dostęp 2019-11-02] .
- ↑ Nadanie ulicy imienia Generała Maczka w Abbeville, iFrancja 🇫🇷, 3 września 2016 [dostęp 2020-11-23] (pol.).
- ↑ Marek Winiarski: W Ustrzykach Dolnych odsłonięto pomnik generała Stanisława Maczka. TVP3 Rzeszów, 2020-11-29. [dostęp 2020-12-30].
- ↑ Szkoła, maczek.waw.pl [dostęp 2020-11-23] .
- ↑ Decyzja Nr 127/MON Ministra Obrony Narodowej z 27 lipca 2000 r. w sprawie nadania 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej imienia patrona (Dziennik Rozkazów MON z 2000 r., poz. 69).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu za rok szkolny 1910. Drohobycz: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r., Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk., Nr 37 z 24 września 1921 r.
- Stanisław Maczek: Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990. ISBN 83-04-03659-2.
- Piotr Potomski , Generał broni Stanisław Władysław Maczek (1892–1994), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008, ISBN 978-83-235-0408-5, OCLC 297842040 .
- Juliusz L. Englert, Krzysztof Barbarski: Generał Maczek i żołnierze 1 Dywizji Pancernej. Londyn: Instytut Polski, 1992, s. 16. ISBN 0-85065-235-9.
- Jerzy Majka: Generał Stanisław Maczek. Rzeszów: Wydawnictwo Libra, 2005. ISBN 83-8918-310-2.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 109. ISBN 83-04-03364-X.
- Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 167-176. ISBN 83-7021-096-1.
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 793–794. ISBN 83-211-1096-7.
- Franciszek Skibiński, Ułańska młodość 1917–1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, ISBN 83-11-07705-3, OCLC 834091250 .
- Evan McGilvray: Generał Stanisław Maczek Stal i Honor – Życie i służba Dowódcy 1 Dywizji Pancernej. Poznań: Rebis, 2014. ISBN 978-83-7818-438-6.
- Antoni Grudziński: Lista żołnierzy odznaczonych. 2012. [dostęp 2015-03-24].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie
- Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)
- Doktorzy honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie
- Generałowie broni mianowani przez władze RP na uchodźstwie po 1947
- Generałowie dywizji Polskich Sił Zbrojnych
- Honorowi obywatele Krakowa
- Honorowi obywatele Rzeszowa
- Ludzie urodzeni w Szczercu
- Ludzie związani z Edynburgiem
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Ludzie związani ze Lwowem
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Medalem Wojska
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami
- Oficerowie 26 Pułku Piechoty (II RP)
- Zastępcy dowódcy 76 Lidzkiego Pułku Piechoty
- Dowódcy 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Oficerowie wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczypospolitej
- Patroni jednostek Wojska Polskiego
- Polacy – Komandorzy Legii Honorowej
- Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej
- Polacy – uczestnicy kampanii francuskiej 1940
- Polacy – żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii w I wojnie światowej
- Polacy odznaczeni Gwiazdą za Wojnę 1939–45
- Polacy odznaczeni Medalem Obrony
- Polacy odznaczeni Orderem Wybitnej Służby
- Polacy odznaczeni Gwiazdą Francji i Niemiec
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Belgia)
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojskowym Karola
- Polacy odznaczeni Krzyżem Zasługi Wojskowej
- Polacy odznaczeni Medalem Rannych
- Polacy odznaczeni Medalem Waleczności
- Polacy odznaczeni Medalem Wojny 1939–1945
- Polacy odznaczeni Medalem Zasługi Wojskowej Signum Laudis
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
- Polacy odznaczeni Orderem Korony (Belgia)
- Polacy odznaczeni Orderem Łaźni
- Polacy odznaczeni Orderem Oranje-Nassau
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)
- Polacy pochodzenia chorwackiego
- Polacy w Holandii
- Polscy stulatkowie
- Pozbawieni obywatelstwa polskiego przez władze Polski Ludowej 1944–1989
- Pułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy bitwy pod Falaise 1944 (strona polska)
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-ukraińskiej (strona polska)
- Wojskowi związani z Częstochową
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej
- Urodzeni w 1892
- Zmarli w 1994
- Dowódcy piechoty dywizyjnej 7 Dywizji Piechoty (II RP)
- Oficerowie dowództwa 1 Dywizji Pancernej (PSZ)