Pałac Marmurowy w Poczdamie
52°24′46″N 13°04′11″E/52,412778 13,069722
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy |
1787 |
| Ukończenie budowy |
1792 |
Położenie na mapie Poczdamu  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
Położenie na mapie Brandenburgii  | |
| 52°24′46″N 13°04′11″E/52,412778 13,069722
| |
| Strona internetowa | |
![Pałac Marmurowy[1]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Legenda_dwor.svg/13px-Legenda_dwor.svg.png){kind=small}
Pałac Marmurowy (niem. Marmorpalais) – wczesnoklasycystyczny pałac na brzegu Jeziora Świętego (niem. Heiliger See) w Nowym Ogrodzie w północnym Poczdamie (Brandenburgia, Niemcy).
Wybudowany w latach 1787–1792 na zlecenie Fryderyka Wilhelma II przez Karla von Gontarda oraz Carla Gottharda Langhansa.
Pałac Marmurowy należy do grupy pałaców i zespołów parkowych w Poczdamie i Berlinie wpisanych w 1990 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obecnie o pielęgnację i restaurację pałacu troszczy się Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburg (niem. Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pałac powstał na zlecenie Fryderyka Wilhelma II, bratanka i następcy bezdzietnego Fryderyka II Wielkiego, jako rezydencja prywatna. W przeciwieństwie do barokowych i rokokowych pałaców Fryderyka Wielkiego, budowlę wzniesiono w nowym wówczas stylu klasycystycznym.
W 1797 rozpoczęto rozbudowę rezydencji według planów Michaela Philipa Boumanna, które przewidywały dodanie dwóch jednopiętrowych skrzydeł bocznych. Ich fasady zdobić miały marmurowe galerie. Niezbędny surowiec uzyskano poprzez przeniesienie marmurowej kolumnady autorstwa Georga Wenzeslausa von Knobelsdorffa z fryderycjańskiej części parku Sanssouci[2].
Śmierć monarchy w 1797 przerwała prace nad pałacem. Jego syn i następca Fryderyk Wilhelm III dopilnował wykończenia pałacu z zewnątrz.
W latach 30. XIX w. do pałacu wprowadził się książę Wilhelm, późniejszy cesarz Wilhelm I, z małżonką Augustą. Para książęca zamieszkała w pałacu tymczasowo, oczekując na ukończenie prac nad ich nową siedzibą zamkiem Babelsberg (1835–1849). Brat Wilhelma, Fryderyk Wilhelm IV zlecił prace nad urządzeniem wnętrz skrzydeł pałacu Ludwigowi Ferdinandowi Hessemu (1843–1848).
Modernizację pałacu przeprowadzono pod koniec XIX w., kiedy zamieszkał tu wraz z rodziną książę Wilhelm, późniejszy cesarz Wilhelm II (1881–1888). W 1892 urodziła się tu Wiktoria Luiza, jedyna córka Wilhelma II.
W latach 1904–1917 w pałacu mieszkał najstarszy syn cesarza Wilhelma II, kronprinz Wilhelm i jego żona Cecylia, zanim przenieśli się do nowo wybudowanego pałacu Cecilienhof. W 1907 w pałacu urodził się książę Ludwik Ferdynand, głowa rodu Hohenzollernów od 1951 do śmierci w 1994.
Po zakończeniu I wojny światowej i abdykacji Wilhelma II w 1918 majątek Hohenzollernów został skonfiskowany przez rząd. Po uchwaleniu ustawy O ułożeniu stosunków majątkowych pomiędzy państwem pruskim a członkami dawniej panującego pruskiego domu królewskiego[3][4] 26 października 1926 Pałac Marmurowy przeszedł w posiadanie państwa pruskiego, a następnie pod opiekę utworzonego w 1927 Zarządu Państwowych Pałaców i Ogrodów (niem. Verwaltung der Staatlichen Schlösser und Gärten), obecnej Fundacji Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburg (niem. Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg). W sierpniu 1932 w pałacu otwarto muzeum wnętrz.
Pałac znacznie ucierpiał pod koniec II wojny światowej – bomba zniszczyła skrzydło północne, a wybuch granatu znacznie uszkodził korpus właściwy. Kolejne szkody powstały po 1946, kiedy w pałacu urządzono kasyno oficerskie Armii Czerwonej. W 1961 w budynku otwarto muzeum wojska niemieckiego (niem. Deutsche Armeemuseum der DDR), gdzie wystawiono broń historyczną, mundury oraz dokumenty. Przed pałacem stanęły armaty, czołg T-34, kuter torpedowy, samolot myśliwski MiG i rakieta. Narodowa Armia Ludowa planowała od 1984 gruntowną renowację budowli, którą rozpoczęto jednak dopiero w 1988, a ukończono w 1990 już po przekazaniu pałacu pod opiekę fundacji Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburg. Eksponaty militarne usunięto w 1989. Po przeprowadzeniu najpilniejszych prac renowacyjnych pałac został częściowo otwarty dla zwiedzających w 1997. Gruntowną renowację budowli kontynuowano do 2008. Pozostałe części pałacu udostępniono publiczności w 2006.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Architektura zewnętrzna[edytuj | edytuj kod]
Dwupiętrowy pałac z czerwonej cegły wzniesiono na planie kwadratu. Swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej dekoracji z białego i szarego marmuru śląskiego. Na płaskim dachu spoczywa okrągły belweder, skąd roztacza się widok na jezioro i pałac na Pawiej Wyspie.
Na południe od pałacu stoi marmurowy obelisk projektu Langhansa z 1793 ozdobiony medalionami z płaskorzeźbami dłuta braci Wohler przedstawiającymi cztery pory roku.
Nad brzegiem jeziora rozciąga się taras z zejściem do wody. Poniżej znajduje się stylizowany na ruiny rzymskiej świątyni budynek dawnej kuchni pałacowej. Budowlę zaprojektował Carl Gotthard Langhans w latach 1788–1790. Podziemne przejście (80 m)[5] łączyło kuchnię z pałacową jadalnią letnią w Sali Grocie na parterze pałacu. W 1792 nieopodal pałacu stanęła również niewielka piramida, która skrywała piwnicę na lód. Nad wejściem do piramidy umieszczono pozłacane hieroglify, które najprawdopodobniej nawiązują do siedmiu sfer planetarnych towarzystwa różokrzyżowców, do którego od 1781 należał Fryderyk Wilhelm.
Architektura wnętrz[edytuj | edytuj kod]
Projekt pałacowych wnętrz opracował na początku lat 90. XVIII w. Carl Gotthard Langhans. Komnaty zdobią jedwabne wykładziny ścienne, sztukaterie oraz kominki z marmuru z Carrary i antyczne rzeźby zakupione do pałacu – przez architekta Friedricha Wilhelma von Erdmannsdorffa – we Włoszech. Z oryginalnego wyposażenia pałacu zachowała się kolekcja angielskiej porcelany Wedgewood.
Na parterze korpusu właściwego znajduje się westybul, otwierający się na klatkę schodową, za którą mieści się Sala Grota używana w lecie jako jadalnia. W pałacowych skrzydłach urządzono apartamenty królewskie. Na pierwszym piętrze znajduje się sala koncertowa oraz gabinet orientalny zaprojektowany przez Langansa jako namiot turecki.
Na szczególną uwagę zasługują freski przedstawiające sceny z Pieśni o Nibelungach autorstwa Karla Wilhelma Kolbego[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Museumsportal Berlin - Muzeum – Pałac Marmurowy – Marmorpalais [online], museumsportal-berlin.de [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Kolumnada stała przy głównej alei pomiędzy pałacem Sanssouci a Nowym Pałacem.
- ↑ Wolne tłumaczenie z języka niemieckiego: Gesetz über die Vermögensauseinandersetzung zwischen dem Preußischen Staat und den Mitgliedern des vormals regierenden Preußischen Königshauses.
- ↑ Hohenzollernowie: strona oficjalna: Fürstenabfindung. [dostęp 2009-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 marca 2014)]. (niem.).
- ↑ Christiane Petri: Potsdam und Umgebung. Sinnbild von Preußens Glanz und Gloria. Ostfildern: DuMont Reiseverlag, 2005, s. 153. ISBN 3-7701-6606-X.
- ↑ Francis G. Gentry, Winder McConnell, Werner Wunderlich, Ulrich Mueller: The Nibelungen Tradition: An Encyclopedia. Routledge, 2002, s. 294. ISBN 0-8153-1785-9. [dostęp 2009-03-20]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hartmut Dorgerloh, Michael Scherf: Prussian Residences. Royal Palaces and Gardens in Berlin and Brandenburg’. Berlin: Deutscher Kunstlerverlag Munich, 2005. ISBN 3-422-06580-6. (ang.).
- Christiane Petri: Potsdam und Umgebung. Sinnbild von Preußens Glanz und Gloria. Ostfildern: DuMont Reiseverlag, 2005. ISBN 3-7701-6606-X. (niem.).
- Paul Seidel. Das Marmorpalais im Neuen Garten zu Potsdam. „Hohenzollernjahrbuch”, 1906. [dostęp 2009-03-20]. (niem.).
- Stfitung Preußische Schlösser und Gärten, Landeshauptstadt Potsdam (wyd.) =: Erlebnis Welterbe. Die Schlösser und Parks von Potsdam und Berlin. Poczdam: 2008. ISBN 978-3-9812145-0-5. (niem.).
- Wilma Otte: Das Marmorpalais, ein Refugium am Heiligen See. München-Berlin-London-New York: Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg, 2003. ISBN 3-7913-2896-4. (niem.).
- Das Marmorpalais. W: Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg: Amtlicher Führer: Bauten und Bildwerke im Park Sanssouci. Poczdam: 2000. (niem.).
- Gert Streidt, Klaus Frahm: Potsdam. Die Schlösser und Gärten der Hohenzollern. Kolonia: Könemann, 1996. ISBN 3-89508-238-4. (niem.).
- Hermann Schmitz: Das Marmorpalais bei Potsdam und das Schlösschen auf der Pfaueninsel. Berlin: Verlag für Kunstwissenschaft, 1921. (niem.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburg: The Marble Palace Makes a Conquest of Prussia. [dostęp 2009-03-11]. (niem. • ang.).