Fryderyk Wilhelm III Pruski

Fryderyk Wilhelm III
	król Prus; elektor Brandenburgii (do 1806)
Okres	od 16 listopada 1797; do 7 czerwca 1840
Poprzednik	Fryderyk Wilhelm II Pruski
Następca	Fryderyk Wilhelm IV Pruski
	Dane biograficzne
Dynastia	Hohenzollernowie
Data urodzenia	3 sierpnia 1770
Data śmierci	7 czerwca 1840
Ojciec	Fryderyk Wilhelm II Pruski
Matka	Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt
Żona	Luiza Pruska ( 1776-1810); od 24 grudnia 1793; do 19 lipca 1810
Żona	Augusta von Harrach (1800-1873); od 9 listopada 1824; do 7 czerwca 1840
Dzieci
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fryderyk Wilhelm III (ur. 3 sierpnia 1770 w Poczdamie, zm. 7 czerwca 1840 w Berlinie) – król pruski (od 1797) z dynastii Hohenzollernów.

Życiorys

Młodość

Syn Fryderyka Wilhelma II i Fryderyki Luizy z domu Hessen-Darmstadt. Po koronacji ojca w 1786 został oficjalnym następcą tronu. Znaczną część dzieciństwa i wczesnej młodości spędził w Paretz(inne języki) w powiecie Havelland w Brandenburgii, rezydencji swojego wychowawcy hrabiego Hansa von Blumenthala. Fryderyk Wilhelm miło wspominał swój pobyt wśród rodziny swego guwernera: w 1795 odkupił Paretz od rodziny von Blumenthal i zlecił architektowi Davidowi Gilly’emu budowę początkowo tzw. domku gotyckiego (1796), później (1797–1804) pałacu rezydencyjnego. Współcześni zapamiętali następcę tronu jako młodzieńca melancholijnego, pobożnego i uczciwego.

Po powrocie z podróży do Włoch i Francji 1780 (Grand Tour) podjął szkolenie wojskowe. Stopień porucznika uzyskał w 1784, pułkownikiem został w 1790. W latach 1792–1794 brał udział w działaniach wojennych przeciwko Francji.

Król Prus

Po śmierci ojca i objęciu tronu pruskiego 16 listopada 1797 r., wprowadził pewne nieśmiałe reformy (obcięcie wydatków dworu, dymisja najbardziej znienawidzonych doradców ojca). Jak wielu Hohenzollernów miał skłonności do władzy, jednak bez umiejętności ich wykorzystania. Zbyt nieufny, aby zdać się na swoich ministrów, miał zbyt mało silnej woli, aby konsekwentnie prowadzić politykę samemu.

W czasie wojen napoleońskich prowadził początkowo politykę neutralności, udało mu się, między innymi, uniknąć uwikłania w III koalicję. Jednak sprowokowany utworzeniem Związku Reńskiego wypowiedział w 1806 roku wojnę Napoleonowi, którą szybko przegrał. Na mocy traktatu tylżyckiego w 1807 zmuszony był do rezygnacji z ziem na zachód od Łaby, zgody na utworzenie Księstwa Warszawskiego z ziem, które trafiły do rąk pruskich w II i III (a także częściowo I) rozbiorze Polski. Gdańsk stał się wolnym miastem. Ponadto Prusy zmuszone zostały do zapłacenia kontrybucji Francji oraz finansowania francuskich wojsk okupacyjnych na swoim terenie. Prusy przystąpiły również do blokady handlowej przeciwko Wielkiej Brytanii.

Choć nieudolny król po przegranej wojnie z rezygnacją pozostawił państwo swojemu losowi, grupa ministrów (August von Gneisenau, Karl August von Hardenberg, Gerhard von Scharnhorst, Heinrich vom Stein), przy życzliwym wsparciu i zachęcie królowej Luizy przeprowadziła pewne reformy społeczne, administracyjne i wojskowe. Reformy spowolniła śmierć królowej w 1810 roku. 30 października 1810 r. Fryderyk Wilhelm wydał dekret znoszący klasztory w całym państwie. Wykonano go najszybciej na Śląsku. Zamknięcie klasztorów franciszkańskich na Górze św. Anny i w Gliwicach przyczyniło się do osłabienia polskości na Górnym Śląsku^[1].

W roku 1811 w Królewcu z jego rozkazu dokonano zniszczenia insygniów koronacyjnych królów polskich, wykradzionych w 1795 r. ze skarbca na Wawelu, które następnie przetopiono na monety^[2].

W 1812 Prusy zmuszone zostały przez Napoleona do wysłania na wojnę z Rosją niewielkiego kontyngentu pod dowództwem generała Yorcka. Po klęsce Napoleona w Rosji Fryderyk Wilhelm zawarł sojusz z Rosją i przystąpił do koalicji antyfrancuskiej. Oddziały pruskie odegrały istotną rolę w bitwach w latach 1813 (między innymi pod Lipskiem) i 1814. Na kongresie wiedeńskim Fryderyk Wilhelm uzyskał znaczne terytoria, jakkolwiek bez całkowitej aneksji Saksonii, o którą zabiegał. Król pruski był również współtwórcą Świętego Przymierza.

W późniejszych latach życia poświęcił swoją energię na realizację rozpoczętego w 1817 roku procesu zjednoczenia kościoła luterańskiego z reformowanym w Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej. Jego poglądy ewoluowały stopniowo w stronę reakcyjnych. Wbrew obietnicom składanym w 1813 r. nie nadał Prusom konstytucji.

Odznaczenia

Wielki Mistrz Orderu Orła Czarnego^[3]
Wielki Mistrz Orderu Wojskowego Pour le Mérite^[3]
Wielki Mistrz Orderu Orła Czerwonego^[3]
Wielki Mistrz Orderu Krzyża Żelaznego (fundator)^[3]
Wielki Mistrz Orderu Ludwiki (fundator)^[3]
Wielki Krzyż Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)^[3]
Order Słonia (1814, Dania)^[3]
Order Świętego Huberta (Bawaria)^[3]
Order Korony Rucianej (Saksonia)^[3]
Order Świętego Andrzeja (Rosja)^[3]
Order Świętego Jerzego (Rosja)^[3]
Order Królewski Serafinów (1797, Szwecja)^[3]
Order Podwiązki (Anglia)^[3]
Order Złotego Runa (Hiszpania)^[3]
Order Ducha Świętego (Francja)^[3]
Wstęga Trzech Orderów (1825, Portugalia)^[4]:
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Chrystusa
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Benedykta z Avis
- Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza
Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (1805, Francja)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy (Austria)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Korony (Wirtembergia)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego (Badenia)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)^[3]
Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)^[3]
Order Najwyższy Świętego Zwiastowania nadany w 1833 r. przez Karola Alberta króla Sardynii^[5]

Rodzina

W dniu 24 grudnia 1793 wziął ślub z Luizą z Meklemburgii-Strelitz (1776–1810). Z tego związku urodziło się dziewięcioro dzieci, między innymi dwóch kolejnych królów pruskich:

Fryderyk Wilhelm IV Pruski (1795–1861) – król Prus,
Wilhelm I Hohenzollern (1797–1888) – cesarz niemiecki,
Charlotta Hohenzollern (1798–1860) – żona cara Rosji Mikołaja I Romanowa,
Karol Hohenzollern (1801–1883) – generał pruski, małżonek Marii z Saksonii-Weimaru-Eisenach wnuczki cara Rosji Pawła I
Aleksandra Hohenzollern (1803–1892) – żona Pawła Fryderyka, wielkiego księcia Meklemburgii-Strelitz,
Ludwika Hohenzollern (1808–1870) – żona Fryderyka, księcia Holandii,
Albrecht Hohenzollern (1809–1872) – generał pruski, małżonek księżniczki holenderskiej, Marianny Orańskiej.

W 1824 zawarł morganatyczne małżeństwo z hrabiną Augustą von Harrach (1800–1873). Nadał jej tytuł księżnej legnickiej (niem. Fürstin von Liegnitz) i hrabiny von Hohenzollern.

Fryderyk Wilhelm III zmarł 7 czerwca 1840 r. w Berlinie, pochowany został w mauzoleum w parku w Charlottenburgu obok pierwszej żony, Luizy.

Genealogia


Prapradziadkowie	Król Prus Fryderyk I Hohenzollern (1657–1713) ∞1684 Zofia Charlotta Hanowerska (1668–1705)	Król Wielkiej Brytanii Jerzy I Hanowerski (1660–1727) ∞1682 Zofia Dorota Welf (1666–1726)	Ferdynand Albrecht I z Brunszwiku-Lüneburga (1636–1687) ∞1667 Krystyna z Hesji-Eschwege (1648–1702)	Ludwik Rudolf z Brunszwiku-Lüneburga (1671–1735) ∞1690 Krystyna Luiza Oettingen-Oettingen (1671–1747)	landgraf Hesji-Darmstadt Ernest Ludwik (1667–1739) ∞1687 Dorota Charlotta Hohenzollern (1661–1705)	Jan Reinhard III z Hanau (1665–1736) ∞1699 Dorota Fryderyka Hohenzollern (1676–1731)	Christian II Wittelsbach (Pfalz-Birkenfeld) (1637–1717) ∞1667 Katarzyna Agata Rappoltstein (1648–1683)	Ludwik z Nassau-Saarbrücken (1663–1713) ∞1699 Filipina Henrietta Hohenlohe-Langenburg (1679–1751)
Pradziadkowie	król w Prusach Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern (1688–1740) ∞1706 Zofia Dorota Hanowerska (1687–1757)		Ferdynand Albrecht II z Brunszwiku-Lüneburga (1680–1735) ∞1712 Antonina Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel (1696–1762)		landgraf Hesji-Darmstadt Ludwik VIII (1691–1768) ∞ 1717 Charlotta Krystyna Hanau-Lichtenberg (1700–1726)		Christian III Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken) (1674–1735) ∞ 1719 Karolina Nassau-Saarbrücken (1704–1774)
Dziadkowie	August Wilhelm Hohenzollern (1722–1758) ∞1742 Luiza Amelia z Brunszwiku-Wolfenbüttel (1722–1780)				landgraf Hesji-Darmstadt Ludwik IX (1719–1790) ∞1741 Karolina Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken) (1721–1774)
Rodzice	Król Prus Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern (1744–1797) ∞1769 Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt (1751–1805)
Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern (1770–1840), król Prus

Zobacz też

Pomnik Fryderyka Wilhelma III we Wrocławiu

Przypisy

↑ Grzegorz Wiśniowski OFM: Prowincje reformackie w latach 1795–1815. W: Joachim Bar: Zakony Św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1978, s. 159.
↑ 17 marca 1809 r. Rozkaz zniszczenia polskich insygniów koronnych [online], nowahistoria.interia.pl [dostęp 2016-03-17] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 135–137.
↑ António Miguel: D. João VI e o seu Tempo. Numismática – Medalhística – Emblemática. [w:] Trigueiros [on-line]. Palácio Nacional da Ajuda, CNCDP. Lizbona, 1999. s. 232–236. [dostęp 2014-10-07]. (port.).
↑ Federico Bona: I Cavalieri dell’Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

Bibliografia

Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.

Linki zewnętrzne

Fryderyk Wilhelm III Pruski – dokumenty w bibliotece Polona

[1] Grzegorz Wiśniowski OFM: Prowincje reformackie w latach 1795–1815. W: Joachim Bar: Zakony Św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1978, s. 159.

[2] 17 marca 1809 r. Rozkaz zniszczenia polskich insygniów koronnych [online], nowahistoria.interia.pl [dostęp 2016-03-17] .

[jhf-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 135–137.

[mig-4] António Miguel: D. João VI e o seu Tempo. Numismática – Medalhística – Emblemática. [w:] Trigueiros [on-line]. Palácio Nacional da Ajuda, CNCDP. Lizbona, 1999. s. 232–236. [dostęp 2014-10-07]. (port.).

[order8-5] Federico Bona: I Cavalieri dell’Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Księstwo Pruskie	Albrecht (1525–1568) Albrecht Fryderyk (1568–1618) regenci: Jerzy Fryderyk von Ansbach (1568–1603) Joachim Fryderyk (1603–1608) Jan Zygmunt (1608–1618) Jan Zygmunt (1618–1620) Jerzy Wilhelm (1620–1640) Fryderyk Wilhelm (1640–1688) Fryderyk III (1688–1701, następnie król)
Królestwo Prus	Fryderyk I (1701–1713) Fryderyk Wilhelm I (1713–1740) Fryderyk II Wielki (1740–1786) Fryderyk Wilhelm II (1786–1797) Fryderyk Wilhelm III (1797–1840) Fryderyk Wilhelm IV (1840–1861) Wilhelm I (1861–1871)
Królestwo Prus (w ramach II Rzeszy)	Wilhelm I (1871–1888) Fryderyk III (1888) Wilhelm II (1888–1918)