Pieczarka łąkowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pieczarka łąkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Agaricus campestris L Sp. pl. 2: 1173 (1753) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Pieczarka łąkowa (Agaricus campestris L.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[2].
Synonimów naukowych ma ponad 60[3].
Nazwę pieczarka łąkowa podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten występuje też pod nazwami bedłka pieczarka, pieczarka inspektowa, pieczarka ogrodowa, pieczarka prawdziwa, pieczarka polna, pieczarka polowa, pieczarka zwyczajna[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 5–11 cm, u młodych okazów zamknięty i niemal kulisty, później półkulisty, na koniec płasko rozpostarty. Brzeg łuskowato spękany, powierzchnia jedwabiście włóknista, na wierzchołku występują rzadkie, przylegające łuseczki o brązowej barwie. Po uciśnięciu zmienia barwę na żółtawą lub brązowawą (starsze okazy)[5]. Barwa kapelusza początkowo biała, później szaroochrowa[6]. U dojrzałych grzybów, szczególnie podczas suchej pogody, górna powierzchnia kapelusza pęka i powstają na niej głębokie rowki i poletka[7]. Skórka daje się łatwo ściągnąć z całego kapelusza[8].
Gęste, przy trzonie wolne. Tylko w bardzo młodych, jeszcze zamkniętych owocnikach są białe, potem stają się różowe i wiekiem coraz ciemniejsze; czekoladowobrązowe, do czarnobrązowych[9]. W starych owocnikach od zarodników stają się fioletowoczarne.
Wysokość 4–8 cm, grubość 1–2 cm, cylindryczny, pełny, łatwo odłamujący się od kapelusza, z białym błoniastym pierścieniem u góry. Powierzchnia gładka, biała, u starszych okazów brunatna[5]. Pierścień jest niezbyt trwały i u starszych okazów zanika[8]. Górna część trzonu często jest różowawa od przeświecającego się miąższu. U starszych grzybów trzon jest ciemniejszy, brązowy lub rdzawobrunatny[7].
Biały, lub wodnistoróżowy po przekrojeniu miejscami różowieje. Powyżej blaszek i na trzonie pod blaszkami miąższ ma często szary odcień, a w podstawie trzonu pomarańczowy. Smak przyjemny, zapach lekko grzybowy[7].
Czarnobrązowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 7–10 × 5–6 µm[6]. Cystydy słabo rozwinięte, podstawki czterozarodnikowe[7].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Gatunek rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej: poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, również na wielu wyspach[10]. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniony i dość częsty, jednakże wskutek zbyt intensywnego nawożenia łąk i pastwisk liczebność tego gatunku w Europie spada[8]. W Polsce jest pospolity[11].
Owocniki rosną bardzo szybko, po letnich obfitych deszczach czasami wyrastają w ciągu jednego dnia. To właśnie dzięki temu gatunkowi grzyba powstało powiedzenie „rosnąć jak grzyby po deszczu”. Owocniki pojawiają się od maja do października na łąkach, pastwiskach i w rowach przydrożnych, najczęściej na średnio nawożonych miejscach, np. na łąkach, gdzie pasie się bydło, na zaoranym polu uprawnym. Pieczarki te szczególnie preferują łąki i pola nawożone nawozem końskim[9].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Dobry grzyb jadalny, nieco tylko mniej smaczny od uprawianej pieczarki dwuzarodnikowej (Agaricus bisporus)[7]. Pieczarka łąkowa nie jest uprawiana, ze względu na szybkie dojrzewanie owocników i krótki okres przydatności do spożycia[12]. Nadaje się jako dodatek do różnych mięsnych dań oraz do zup[13]. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono, że wodne wyciągi z pieczarki łąkowej in vitro zwiększają wydzielanie insuliny, wpływając na metabolizm glukozy w organizmie; mechanizm tego działania nie został jednak wyjaśniony[14].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- muchomor jadowity (Amanita virosa) i niektóre inne muchomory. Niebezpieczeństwo pomylenia istnieje jednak tylko w przypadku bardzo młodych, jeszcze zamkniętych owocników pieczarki łąkowej, które mają jeszcze białe blaszki, bardzo szybko jednak stają się one różowe, potem coraz ciemniejsze. Muchomory zawsze mają białe blaszki i trzon otoczony pochwą[9]
- pieczarka biaława (Agaricus arvensis). Pospolity gatunek rosnący często poza lasami. Na trzonie posiada pierścień z łuseczkami, ma anyżkowy lub migdałowy zapach i bladoszaroróżowe blaszki podczas dojrzewania[11]
- pieczarka miejska (Agaricus bitorquis). Ma ona jednak zawsze nagi kapelusz i podwójny pierścień na trzonie. Jadalna[13]
- pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus). Rozróżnienie młodych okazów może być trudne, może pomóc miejsce pochodzenia (pieczarka dwuzarodnikowa pochodzi z uprawy), w sposób pewny można rozróżnić badaniem mikroskopowym[7].
Filatelistyka[edytuj | edytuj kod]
Poczta Polska wyemitowała 29 sierpnia 2014 r. znaczek pocztowy przedstawiający pieczarkę łąkową o nominale 2,35 zł. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 400 000 szt.[15][16]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Agaricus campestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d e f Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
- ↑ a b c Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-10-27].
- ↑ a b Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Grigson, Jane (1975). The Mushroom Feast. London: Penguin. ISBN 0-14-046273-2.
- ↑ a b Aurel Dermek: Grzyby. 1981. ISBN 83-217-2357-8.
- ↑ Patrick Harding, Mushroom Miscellany, London: Collins, 2008, ISBN 978-0-00-728464-1, OCLC 230989144.
- ↑ Marek Jedziniak: Grzyby w polskich lasach. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).
- ↑ Grzyby w polskich lasach (2014). filatelistyka.poczta-polska.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).