Pluskwica groniasta

Pluskwica groniasta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	pluskwica
Gatunek	Pluskwica groniasta
	Nazwa systematyczna
	Actaea racemosa L.; Sp. Pl. 1: 504. 1753
Synonimy
	Cimicifuga racemosa Nutt.;
	Cimicifuga racemosa Nutt.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pluskwica groniasta, p. sercolistna, świecznica groniasta (Cimicifuga racemosa Nutt.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Pochodzi z Ameryki Północnej^[3]. Uprawiana w wielu krajach, również w Polsce, jako roślina ozdobna i zielarska. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączony został do rodzaju Actaea i jego nazwa naukowa to obecnie Actaea racemosa^[3].

Morfologia i biologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Prosta, ciemnozielona, obficie ulistniona, dorasta do 2 m wysokości. Pod ziemią roślina posiada kłącze. Liście klapowane, dłoniastowcinane. Kwiaty: drobne kremowobiałe, o zmiennej liczbie działek kielicha (od 3 do 8), silnie pachnące, tworzą dość gęste grono, nie rozwijają się jednocześnie – tworzą efekt „płonącej świecy”, skąd nazwa pospolita (świecznica). Kwitnie w sierpniu-wrześniu. Kwiatostany osiągają 50–60 cm długości. Bylina, hemikryptofit. Cała roślina po roztarciu wydziela nieprzyjemny zapach^[4].
Korzeń: Kłącze jest ciemnobrunatne, twarde, niemal walcowate, nieco guzowate, o średnicy 1,5–2,5 cm i długości 2–15 cm. Wykazuje liczne, ściśle ułożone, proste lub zgięte odgałęzienia, każde kończące się w pozostałości pąka lub w kolistej miseczkowatej bliźnie. Przełam jest rogowaty, przekrój poprzeczny wykazuje obecność cienkiej kory otaczającej pierścień licznych, jasnych, wąskich, klinowatych wiązek naczyniowych, na przemian z ciemniejszymi promieniami rdzeniowymi i obecność dużego, centralnie położonego rdzenia. Korzenie są ciemnobrunatne, o średnicy 1–3 mm, niemal walcowate lub tępo czworokątne i podłużnie bruzdowane. Przełam ich jest gładki, a na przekroju poprzecznym widoczna jest szeroka kora i ciemnobrunatny rdzeń, w którym część środkowa składa się z 3–6 jaśniejszych klinowatych wiązek naczyniowych, łączących się w środku i rozdzielanych przez szerokie, niezdrewniałe promienie rdzeniowe^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Surowiec zielarski: Kłącze pluskwicy groniastej (Cimicifugae rhizoma) – wysuszone, całe lub połamane kłącze i korzeń o zawartości minimum 1,0% glikozydów triterpenowych^[5]. Korzeń pluskwicy zawiera glikozydy triterpenowe (m.in. akteinę, 27-deoksyakteinę), cimifuginę, polifenole np. kwas kofeinowy, pochodne kwasu ferulowego, alkaloidy itp.^[6] Ponadto korzeń zawiera substancje estrogenne, żywice, kwas salicylowy i izoflawony^{[potrzebny przypis]}.
Działanie (lecznicze i niepożądane): Preparaty z pluskwicy groniastej są tradycyjnie stosowane w łagodzeniu niepożądanych objawów menopauzy^[7] jednak wstępne badania wskazują brak skuteczności w przypadku redukcji uderzeń gorąca, a w przypadku łagodzenia innych objawów wyniki są niejednoznaczne^[8]. Indianki korzeniami tej rośliny leczyły zaburzenia menstruacji^[4]. W Europie wykorzystywano tę roślinę w leczeniu stanów zapalnych i nerwobóli^[9].

Badania skuteczności działania oraz występowania objawów niepożądanych dla preparatów z pluskwicy groniastej są niejednoznaczne lub sprzeczne^[10]^[11]^[7], być może dlatego, że w badaniach wykorzystywano preparaty handlowe, które mogły być zanieczyszczenia innymi gatunkami roślin^[7]^[12]. Wysokie dawki preparatów pluskwicy groniastej dostępnych w Stanach Zjednoczonych mogą powodować typowe objawy zatrucia (np. nudności, zawroty głowy)^[7].

Dostępne handlowo preparaty z pluskwicy groniastej mogą zawierać substancje hepatotoksyczne, jednak nie jest wiadomo czy toksyny są zawarte w tej roślinie czy były skutkiem zanieczyszczenia produktów handlowych innymi gatunkami^[10]. Wstępnie badania z użyciem czystych preparatów plustnicy groniastej nie wykazały jej toksyczności^[13].

Roślina ozdobna[edytuj | edytuj kod]

Może być uprawiana na rabatach lub w grupach w parku.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Może rosnąć w półcieniu, lub nawet w cieniu, wymaga żyznej, głębokiej i stale wilgotnej gleby^[4]. Rozmnaża się zazwyczaj przez podział kłączy, które można sadzić do gleby jesienią lub wiosną. Ma grube pędy, tak, że pomimo dużej wysokości zazwyczaj nie wymaga stosowania podpór. W uprawie głównie dwie odmiany:

‘Armleuchter’ – odmiana kwitnąca we wrześniu i październiku, osiąga wysokość do 160 cm, kwiatostany rozgałęzione.
‘BS Blickfang’ (1975) – wyróżnia się czysto białymi kwiatami, rozkwita we wrześniu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ Sarah E.S.E. Edwards Sarah E.S.E. i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons, 17 lutego 2015, ISBN 978-1-118-54355-9 [dostęp 2017-02-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Black Cohosh | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).
↑ Matthew J.M.J. Leach Matthew J.M.J., VivienneV. Moore VivienneV., Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (9), 2012, CD007244, DOI: 10.1002/14651858.CD007244.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 22972105, PMCID: PMC6599854 [dostęp 2019-10-19] .
↑ PaulinaP. Hetwer PaulinaP., Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy, „BonaVita” [dostęp 2017-05-25] (pol.).
↑ ^a ^b Office of Dietary Supplements – Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).
↑ Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects – Drugs.com Herbal Database [online], Drugs.com [dostęp 2019-10-16] (ang.).
↑ RolfR. Teschke RolfR. i inni, Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications, „Annals of Hepatology”, 10 (3), 2011, s. 249–259, ISSN 1665-2681, PMID: 21677326 [dostęp 2019-10-16] .
↑ BelalB. Naser BelalB. i inni, Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract, „Menopause (New York, N.Y.)”, 18 (4), 2011, s. 366–375, DOI: 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6, ISSN 1530-0374, PMID: 21228727 [dostęp 2019-10-19] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].

[E-4] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[FPX-5] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[6] Sarah E.S.E. Edwards Sarah E.S.E. i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons, 17 lutego 2015, ISBN 978-1-118-54355-9 [dostęp 2017-02-10] (ang.).

[:0-7] Black Cohosh | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).

[8] Matthew J.M.J. Leach Matthew J.M.J., VivienneV. Moore VivienneV., Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (9), 2012, CD007244, DOI: 10.1002/14651858.CD007244.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 22972105, PMCID: PMC6599854 [dostęp 2019-10-19] .

[9] PaulinaP. Hetwer PaulinaP., Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy, „BonaVita” [dostęp 2017-05-25] (pol.).

[autonazwa1-10] Office of Dietary Supplements – Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).

[11] Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects – Drugs.com Herbal Database [online], Drugs.com [dostęp 2019-10-16] (ang.).

[12] RolfR. Teschke RolfR. i inni, Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications, „Annals of Hepatology”, 10 (3), 2011, s. 249–259, ISSN 1665-2681, PMID: 21677326 [dostęp 2019-10-16] .

[13] BelalB. Naser BelalB. i inni, Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract, „Menopause (New York, N.Y.)”, 18 (4), 2011, s. 366–375, DOI: 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6, ISSN 1530-0374, PMID: 21228727 [dostęp 2019-10-19] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]