Podhale

Podhale, widok z polany Tarasówka (Małe Ciche)

Podhale – region kulturowy w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki.

Podhale zajmuje środkową część Kotliny Podhala, na południu wkracza w Tatry.

Położenie

Podhale na przedwojennej mapie WIG

Północną granicę Podhala stanowią Gorce. W krajobrazie Podhala występują rozległe torfowiska i stożki napływowe.

Południową część Podhala nazywa się czasem „Skalnym Podhalem” – obejmuje ono obszar od Brzegów i Bukowiny po Zakopane, Kościelisko i Witów. Pozostałą część nazywa się „Niżnym Podhalem”.

Największe miejscowości: Nowy Targ (historyczna stolica Podhala), Czarny Dunajec, Ludźmierz, Zakopane, Biały Dunajec, Szaflary, Białka Tatrzańska, Bukowina Tatrzańska, Poronin, Chochołów, Witów, Gronków, i inne.

Gminy Podhala:

• gmina Biały Dunajec;
• gmina Bukowina Tatrzańska;
• gmina Bystra-Sidzina;
• gmina Czarny Dunajec;
• gmina Czorsztyn;
• gmina Kościelisko;
• Nowy Targ;
• gmina Nowy Targ;
• gmina Poronin;
• gmina Raba Wyżna;
• gmina Szaflary;
• gmina Spytkowice;
• Zakopane.

Wysokości bezwzględne tej krainy wahają się od 600 do 900 m n.p.m. Zimy są tutaj mroźne ze średnią temperaturą stycznia -6 °C i częstymi zamgleniami, lata natomiast – stosunkowo ciepłe (ze średnią temperaturą lipca 16 °C) i suche.

Kultura

Bogata kultura ludowa rozwinęła się wśród wolnej od dawna od powinności pańszczyźnianych ludności góralskiej. Podobnie jak w przypadku ludności kurpiowskiej i łowickiej, miało to związek z jej znaczną swobodą.

Kolonizacja

Zapisy o początkach osadnictwa historycznego sięgają początku XIII w. Znany jest transumpt z 1251 przywileju księcia Henryka Brodatego z 1234, który zezwala Teodorowi Gryficie, wojewodzie krakowskiemu, osiedlać kolonistów niemieckich „in silva circa fluvios Ostrowsko, Dunaiecz et Dunaiecz niger, Rogoźnik, Lipietnicza, Słona, Ratainicha, Nedelsc, Stradoma, quantum est de sylva ipsius, dantes eciam sil his pactis et his condicionibus uti, quibus Theutonici Sleser ses in sylvis locati utuntur”. tj. książę zezwala, na osadzanie osadników niemieckich (teutońskich Ślązaków) w lasach położonych koło rzek Ostrowsko, Dunajec i Czarny Dunajec, Rogoźnik (prawostronny dopływ Czarnego Dunajca), Lepietnica (lewostronny dopływ Czarnego Dunajca) oraz Słona, Ratajnica, Niedzielsko i Stradomka na Beskidzie.

Zobacz też

• regionalna kuchnia podhalańska
• kościoły podhalańskie

Linki zewnętrzne

• Folklor podhalański
• Etnografia Podhala
• Podhale, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 389 .