Polanka Wielka

Polanka Wielka
	wieś
	; Zabytkowy kościół w Polance Wielkiej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	oświęcimski
Gmina	Polanka Wielka
Wysokość	245–285 m n.p.m.
Liczba ludności (2006)	3800
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	32-607
Tablice rejestracyjne	KOS
SIMC	0064201
	Położenie na mapie gminy Polanka Wielka Polanka Wielka
	Położenie na mapie Polski Polanka Wielka
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Polanka Wielka
	Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego Polanka Wielka
	49°59′08″N 19°19′35″E/49,985556 19,326389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Polanka Wielka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Polanka Wielka, której jest siedzibą.

W latach 1973–1991 w gminie Osiek^[3].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Polanka Wielka^[4]^[5]
przysiółki	Dalachowice, Granica Głębowska, Granica Osiecka, Granica Porębska, Hukowiec, Łysówka, Majcherowiec, Studziennik
części wsi	Dolna Północna, Dolna Wieś, Folwark, Górna Wieś, Hajduga, Krzyżówka, Średnia Wieś

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana została w spisie świętopietrza parafii dekanatu Zator diecezji krakowskiej z 1326 roku pod nazwą Polenka^[6]. Prawdopodobnie pod koniec XIV wieku lokowano siostrzaną wieś, Polankę Górną, nazywaną Polanką Nową, podczas gdy starsza Polanka przezwana została Polanką Starą (Dolną).

Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach powstałego w 1315 roku księstwa oświęcimskiego, od 1327 stanowiącego lenno Królestwa Czech. W 1457 roku zostało wykupione przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka, a w towarzyszącym temu dokumencie sprzedaży wystawionym przez Jana IV oświęcimskiego w dniu 21 lutego 1457 roku wymienione zostały zarówno Polanka Antiqua, jak i Nowa Polanka^[7]. W 1564 roku ostatecznie księstwo wcielono do Korony Królestwa Polskiego.

Według regestu poborów powiatu śląskiego z roku 1581 wieś wymieniona jako Polianka była własnością niejakiej Rawskiej i miała ona w sumie 27,5 łanów kmiecych, 9 zagrodników z rolą, 1 czynszownika, 3 zagrodników bez roli, 20 komorników z bydłem, 4 komorników bez bydła, 1 hultaja oraz 2 rzemieślników^[8]. Po unii lubelskiej zawartej między Koroną Królestwa Polskiego, a Księstwem Litwy w 1569 roku wraz z całą koroną wieś stała się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Po rozbiorach Polski wieś znalazła się w zaborze austriackim. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie bialskim w Galicji. Znajdowała się w niej jednoklasowa szkoła ludowa. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi mieszkało 1832 mieszkańców, w tym 857 mężczyzn oraz 975 kobiet, z których 1813 było wyznania katolickiego, a 19 było izraelitami^[8].

Wieś liczyła w XIX wieku 3879 mórg obszaru. Największym właścicielem gruntów w miejscowości był Józef Odrowąż Wysocki, który posiadał 614 mórg roli, 106 mórg łąk, 35 mórg pastwisk i 278 mórg lasu^[8].

Po upadku powstania listopadowego w majątku państwa Cieńskich w Polance Wielkiej przebywał przez jakiś czas Bazyli Mochnacki^[9], ojciec Maurycego Mochnackiego i Kamila Mochnackiego, a także ich brat – Tymoleon Mochnacki.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

Kościół pw. św. Mikołaja, otoczenie, drzewostan.
Kościół z XII w. w 1658 r. przekształcony w stylu barokowym. Kościół orientowany, drewniany konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowo-ramowej. Składa się z wydłużonego, zamkniętego wielobocznie prezbiterium z murowaną zakrystią od północy, szerszej nawy i dwukondygnacyjnej wieży, nakrytej kopulastym hełmem zwieńczonym obeliskiem. Dach nad korpusem dwuspadowy, jednokalenicowy. Na kalenicy dachu sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego. Ściany wnętrza nawy i prezbiterium podzielone za pomocą pilastrów i gzymsów. Otwór tęczowy o łuku trójlistnym ściętym. W tęczy krucyfiks barokowy. Ołtarze rokokowe, z XVIII w. Ambona klasycystyczna. Chrzcielnica marmurowa, barokowa. Organy z 1735 r. Obrazy (obecnie w nowym kościele): Matka Boska Częstochowska z XVII w., Najświętsza Maria Panna z Dzieciątkiem z ok. 1600 r., św. Mikołaj z XVIII w.
Zespół pałacowo-parkowy: pałac, dwie oficyny, spichlerz, budynek gospodarczy, park.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107227
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 948 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 127–131.
↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
↑ ^a ^b ^c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. VIII, hasło „Polanka Wielka”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1887. s. 568. [dostęp 2018-04-19].
↑ MirosławM. Strzyżewski MirosławM., Michał Podczaszyński - zapomniany romantyk, 1999, s. 200 .
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Polanka Wielka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 568 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107227

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 948 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497

[Dz.U._29/2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-5] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[6] Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 127–131.

[7] Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.

[SgKP-8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. VIII, hasło „Polanka Wielka”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1887. s. 568. [dostęp 2018-04-19].

[9] MirosławM. Strzyżewski MirosławM., Michał Podczaszyński - zapomniany romantyk, 1999, s. 200 .

[:rejestr-10] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01] .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]