Pomnik Czynu Legionów
 Radom - Pomnik Czynu Legionów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce |
Rynek |
| Typ obiektu | |
| Projektant |
Kazimierz Pietkiewicz według rzeźby Włodzimierza Koniecznego |
| Data odsłonięcia |
10 sierpnia 1930 |
| Ważniejsze przebudowy |
1998 (odbudowa) |
| Data likwidacji |
1940 |
Położenie na mapie Radomia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 51°24′10,70″N 21°08′33,47″E/51,402972 21,142631
| |
Pomnik Czynu Legionów Marszałka Józefa Piłsudskiego – pomnik w Radomiu, usytuowany w centralnej części Rynku Miasta Kazimierzowskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia pomnika sięga 1923 roku, kiedy to przeprowadzono ekshumację ciała kpt. Józefa Mariańskiego, radomianina poległego w wojnie polsko-bolszewickiej. Wówczas narodziła się idea upamiętnienia żołnierzy Legionów marszałka Piłsudskiego. Pierwotnie planowano zlokalizować pomnik w kwaterze Legionistów cmentarza rzymskokatolickiego, jednak w 1924 roku Rada Miejska podjęła decyzję o zmianie lokalizacji planowanego monumentu. Wybrano miejsce symboliczne – w okresie zaborów radomski Rynek był miejscem straceń bohaterów Powstania styczniowego. Pomnik odsłonięto w obecności Józefa Piłsudskiego 10 sierpnia 1930 roku. Przetrwał do kwietnia 1940 roku, kiedy został zniszczony przez niemieckie władze okupacyjne. W jego miejscu zbudowano basen przeciwpożarowy.
W czasie "karnawału Solidarności" podjęto pierwszą inicjatywę odbudowy pomnika - w dniu 11 listopada 1981 r., w 63. rocznicę odzyskania niepodległości, z inicjatywy Jacka Jerza radomska "Solidarność" i Konfederacja Polski Niepodległej zorganizowały wielotysięczną manifestację, w trakcie której tłumy z pochodniami przemaszerowały ulicami miasta na Rynek, gdzie w miejscu zburzonego Pomnika Czynu Legionów ustawiono jego makietę, przed którą zapalono pochodnie, złożono wieńce[1] i wygłoszono patriotyczne przemówienia[2][3], a następnie proklamowano powołanie Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Legionisty w Radomiu i wezwano do jego powszechnego wsparcia[4]. Wprowadzenie stanu wojennego zaledwie miesiąc później położyło kres tej inicjatywie.
Pomnik udało się zrekonstruować dopiero w 1998 roku w jego pierwotnej lokalizacji[5].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Oryginalny pomnik miał formę statui żołnierza wspartego na strzelbie, umieszczonej na wykonanym z piaskowca szydłowieckiego podwójnym cokole z piedestałem. Rzeźba autorstwa Kazimierza Pietkiewicza wykonano w zakładach brązowniczych Bracia Łopieńscy w Warszawie. Jej pierwowzorem była statuetka legionisty, wyrzeźbiona przed śmiercią przez stacjonującego na Wołyniu Włodzimierza Koniecznego, którą otrzymał w prezencie imieninowym 19 marca 1916 marszałek Józef Piłsudski[6]. Autorem otoczenia pomnika był radomski architekt, Kazimierz Prokulski, autor m.in. projektu mauzoleum Dionizego Czachowskiego oraz pomnika wdzięczności Armii Radzieckiej. Rzeźba z 1998 roku jest wierną kopią oryginału. Na ośmiokątnym, podwójnym cokole z piedestałem, wykonanym z czarnego granitu umieszczono napis[7]:
CZYNOWI
LEGIONÓW
KOMENDANTA
PIŁSUDSKIEGO
OBYWATELE
1930 1998
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Włodzimierz Konieczny z modelem rzeźby ofiarowanej Józefowi Piłsudskiemu -
Uroczystość odsłonięcia Pomnika Czynu Legionów 10 sierpnia 1930 roku. -
Oryginalny pomnik. Widok z lat 30. XX w. -
Współczesna panorama Rynku z pomnikiem
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Galeria zdjęć z manifestacji i ustawienia makiety Pomnika Czynu Legionów w dniu 11.11.1981 r. w 63. rocznicę odzyskania niepodległości
- ↑ Przemówienie Jacka Jerza wygłoszone przez makietą Pomnika Czynu Legionów ustawioną w dniu 11.11.1981 r. w trakcie obchodów 63. rocznicy odzyskania niepodległości
- ↑ Nagranie wystąpienia Jacka Jerza przed ustawioną makietą Pomnika Czynu Legionów w dniu 11.11.1981 r.
- ↑ Meldunek operacyjny SB do Gabinetu Ministra MSW oraz treść proklamacji o powołaniu Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Legionisty w Radomiu
- ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 193
- ↑ Grażyna i Przemysław Witekowie "Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej", Oleandry nr. 16 (maj 2005). [dostęp 2009-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-25)].
- ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 193, 201