Przodkowo
54°22′47″N 18°17′16″E/54,379722 18,287778| wieś | |
 Dom Strażaka i Muzeum Pożarnictwa, w głębi Urząd Gminy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
2216[2] |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-304[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GKA |
| SIMC |
0169680 |
Położenie na mapie gminy Przodkowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kartuskiego  | |
| 54°22′47″N 18°17′16″E/54,379722 18,287778[1]
| |
Przodkowo, dodatkowa nazwa w języku kaszubskim Przedkòwò[4], niem. Seefeld[5]) – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, siedziba gminy Przodkowo, przy drodze wojewódzkiej nr 224. W Przodkowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, przy siedzibie której znajduje się Muzeum Pożarnictwa (wśród eksponatów znajdują się stare wozy strażackie i dawny sprzęt gaśniczy). Obszar wsi jest podzielony na dwa sołectwa: Przodkowo i Przodkowo Działki.
Nazwa miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze zapisy dotyczące nazwy miejscowości z czasów krzyżackich miały niemiecką formę Seefeld, gdzie See to 'jezioro' a Feld to' pole'. Można więc oddać tę nazwę po polsku jako 'pole nad jeziorem'. Chodziło najprawdopodobniej o dzisiejsze Jezioro Księże. Od XVI wieku pojawiają się najczęściej zapisy w formie Przedkowo, tak jak dziś jeszcze nazywana jest miejscowość w lokalnej kaszubszczyźnie. Jest to nazwa dzierżawca od imienia Przedek. Forma ta jest skrótem, bądź zdrobnieniem dawnego imienia Przedsław. Imię to wyszło z użycia i zaczęto kojarzyć rdzeń nazwy z innymi rdzeniami wyrazowymi jak np prząść i stąd zapisy typu Prządkowo i Przędkowo z XVI w. Na podobnej zasadzie skojarzono z nazwą miejscowości wyraz przodek i już w XVI zaczęły pojawiać się zapisy w formie Przodkowo, która to forma utrwaliła się na dobre w XIX w. i ostatecznie stała się oficjalną nazwą miejscowości[6].
Historia miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Wieś trafiła do źródeł w czasach krzyżackich, w XIV wieku, ale istniała z pewnością już wcześniej. Przypuszcza się, że kościół w miejscowości i parafię założyli książęta pomorscy[7].
W II połowie XVI wieku wieś królewska w powiecie gdańskim województwa pomorskiego[8].
W roku 1892 wieś miała 647 mieszkańców, 607 Kaszubów, 33 Niemców, 5 Żydów i 2 Polaków[9] (ksiądz katolicki i jego pomoc domowa). W roku 1910 oficjalna pruska statystyka na bazie deklarowanego języka ojczystego podaje 642 Kaszubów, 39 Niemców i 4 niemieckojęzycznych Żydów, łącznie 685 mieszkańców[10].
W 1913 we wsi funkcjonowało 5 karczm. Jedna z nich należała do przodkowskiego Żyda o nazwisku L.Cohn (Cohen). Prowadził on w niej również sprzedaż art. metalowych. Właścicielami pozostałych czterech byli: M. Niklas, Franz Piepke (Pipka), Franz Plicht i J. Wojewodka. W miejscowości była mleczarnia, której właścicielem był F. Ramczykowski Piekarzem był F. von Sychowski, szklarzem Jul. Ising, kowalem J. Reschke. We wsi było 3 krawców August Müller, M. Uhlenberg i M. Walaschkowski; 2 szewców Josef Elwart i L. Masur (Mazur); 2 rzeźników Franz Kolka i Franz Pielowski; 2 stolarzy, wspomniany już szklarz, Jul. Ising i F. Richert. Ówczesna księga adresowa odnotowuje również w miejscowości 3 pszczelarzy o nazwiskach: A. Mioskowski, von Trzebiatowsky i Johann Witzke. Lokalnymi mistrzami ciesielskimi byli Arendt i August Mioskowski[11].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Przodkowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.
Sport
[edytuj | edytuj kod]Do 2022 roku funkcjonował klub piłki nożnej GKS Przodkowo występujący w III lidze[12]. Na skutek fuzji z Cartusią Kartuzy, GKS Przodkowo przestał funkcjonować, a licencję na grę w III lidze otrzymała Cartusia Kartuzy[13].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków NID[14] na listę zabytków wpisane są:
- neogotycki kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła z lat 1874-1878, nr rej.: A-1221 z 21.08.2001
- plebania z pocz. XX wieku, nr rej.: j.w.
- cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111273.
- ↑ Wieś Przodkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-05-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1061 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ 30.12.2014 r., Uchwała Rady Gminy Przodkowo Nr II/18/2014. Numer przypisany dodatkowej nazwie miejscowości lub obiektu fizjograficznego w MSWiA - NM/57-24
- ↑ Prussia (Kingdom) Statistisches Landesamt, Gemeindelexikon für die regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln: Auf grund der ergebnisse der volkszählung vom. 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher quellen bearbeitet vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, 1912, s. 28 [dostęp 2025-07-28] (niem.).
- ↑ Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.102
- ↑ Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.102
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 89.
- ↑ Stefan Ramułt, Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 93 [dostęp 2025-07-28].
- ↑ Prussia (Kingdom) Statistisches Landesamt, Gemeindelexikon für die regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln: Auf grund der ergebnisse der volkszählung vom. 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher quellen bearbeitet vom Königlich Preussischen Statistischen Landesamte, verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, 1912, s. 28 [dostęp 2025-07-28] (niem.).
- ↑ Adressbuch aller Länder der Erde, der Kaufleute, Fabrikanten, Gewerbetreibenden, Gutsbesitzer etc, Leuchs, 1913, s. 74 [dostęp 2025-08-07] (niem.).
- ↑ Skarb - GKS Przodkowo [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-02-15].
- ↑ Maciej Krajewski, GKS Przodkowo przestaje istnieć! Klub łączy się z Cartusią 1923 Kartuzy [online], kartuzy.naszemiasto, 27 lipca 2022 [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2025, s. 44 [dostęp 2017-02-05].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Osada | |
| Części wsi | |
| Części kolonii | |
| Nieoficjalny przysiółek wsi |
