Radziwiłł (herb książęcy)

Radziwiłł Książę – poniższy artykuł dotyczy różnych książęcych wariantów herbu Trąby używanych przez różnych przedstawicieli rodziny Radziwiłłów.

Opisy[edytuj | edytuj kod]

Opisy herbów zgodnie z klasycznymi regułami blazonowania, nazewnictwo przyjęte za Juliuszem Ostrowskim:

Herb według nadania tytułu z 1518 roku: W polu złotym na piersiach orła czarnego - tarcza błękitna, na której trzy trąby czarne z okuciami i nawiązaniami złotymi, złączone ustnikami, dwie i jedna. Klejnot: nad hełmem w koronie pół orła czarnego z głową, dziobem i cieniem złotymi. Labry czarne, podbite złotem.^[1]

Herb według nadania tytułu z 1547 roku: W polu złotym na piersiach orła czarnego z dziobem złotym i językiem czerwonym - tarcza czterodzielna w krzyż, na której w polu I błękitnym godło herbu Trąby, w polu II czerwonym, na barku podkowy złotej takiż krzyż, na ocelach podkowy z zaćwieczonymi krzyżami (herb Dąbrowa odm.), w polu III czerwonym dwie ryby brązowe w słup łbami ku górze (herb Wadwicz odm.), w polu IV herb Leliwa. Nad tarczą trzy hełmy z klejnotami w koronach. W klejnocie I orzeł czarny z koroną złotą, w klejnocie II pół lwa złotego, w III pół gryfa złotego. Wszystkie labry czarne podbite złotem. Należy zauważyć, że w części tekstowej nadania przy opisie tarczy sercowej jest mowa tylko o herbie Trąby^[1].

Radziwiłł Książę Ia (Radziwiłłowicz cz. Trąby odm.): W polu złotym na piersiach orła czarnego ukoronowanego z dziobem i pazurami błękitnymi tarcza mniejsza, na której w polu błękitnym trzy trąby czerwone oprawione w złoto, stykające się munsztukami w środku; dwie i jedna. Nad tarczą trzy hełmy z klejnotami w koronach. W klejnocie I pół orła czarnego z koroną złotą, w klejnocie II pół lwa złotego z koroną złotą, w III pół gryfa złotego z koroną złotą. Wszystkie labry czarne podbite złotem. Jest to herb z roku 1518 opisany przez Ostrowskiego, który najwyraźniej połączył cechy herbu z 1518 roku (jednopolowa tarcza na piersi orła) oraz herbu z 1547 roku (trzy klejnoty)^[2].

Radziwiłł Książę Ib: W polu złotym, na piersiach orła czarnego ukoronowanego z dziobem i pazurami błękitnymi, tarcza błękitna, na której trzy trąby czerwone z okuciami złotymi, stykające się munsztukami w środku; dwie i jedna. Nad tarczą trzy hełmy z klejnotami w koronach. W klejnocie I pół orła czarnego ukoronowanego, w klejnocie II pół gryfa czarnego w lewo, w III pół lwa złotego. Wszystkie labry czarne podbite złotem^[2].

Radziwiłł II Książę: Jest to lekko zmodyfikowany herb z roku 1547, gdzie nie ma wyróżnionej barwy dzioba orła, w tarczy sercowej w polu II jest sama podkowa srebrna, w polu III ryby są srebrne, lew i gryf w klejnotach są ukoronowane, całość zaś leży na płaszczu książęcym z mitrą oraz z dewizą BÓG NAM RADZI^[2].

Radziwiłł III Książę: W polu złotym, na piersiach orła czarnego ukoronowanego z dziobem i pazurami błękitnymi, tarcza błękitna, na której trzy trąby czarne z okuciami złotymi, stykające się munsztukami w środku; dwie i jedna. Nad tarczą sama mitra. Tarczę podtrzymują lew złoty z prawej i gryf srebrny z lewej strony. Jest to osobisty herb Jerzego Bogusława Radziwiłła, wielkorządcy Prus^[2].

Radziwiłł IV Książę: Tarcza pięciodzielna, w polu I złotym herb Radziwiłł, w polu II herb Brandeburgii, w polu III herb Ostrogski, w polu IV herb Saksonii, w polu V czerwonym Pogoń Litewska. Nad tarczą sama mitra książęca. Jest to herb osobisty Bogusława Radziwiłła, syna Janusza II oraz Jerzego Józefa z końca XVIII wieku^[2].

Radziwiłł V Książę: Tarcza pięciodzielna, w polach I i IV herb Radziwiłł, w polach II i III Pogoń Litewska, w polu V herb Trąby (z polem błękitnym). Jest to herb osobisty Ludwiki Szarloty Radziwiłł, córki Bogusława, żony księcia-elektora Brandeburskiego^[2].

Radziwiłł Książę VI: Tarcza czterodzielna, pola I-IV jak powyżej. Herb zaopatrzony w trzy hełmy z klejnotami w koronach, jak w wariancie Ib ale wszystkie figury ukoronowane. Labry czerwone, podbite złotem. Herbem tym posługiwał się Janusz Radziwiłł, zmarły 1620^[2].

Radziwiłł Książę VII: Tarcza czterodzielna, w polu I herb Trąby z polem błękitnym, w polu II czerwonym godło herbu Odrowąż pośród oznaki Orderu Smoka, w polu III czerwonym węda srebrna, w polu IV błękitnym krzyż kawalerski złoty na barku podkowy srebrnej. Nad tarczą kapelusz kardynalski. Herb własny kardynała Jerzego Radziwiłła^[2].

Radziwiłł VIII: Tarcza pięciodzielna, w polu I złotym orzeł dwugłowy czarny, w polu II czerwonym pas srebrny poprzeczny od góry zębaty, w polu III herb Odrowąż, w polu IV trzy pasy srebrne na przemian z trzema pasami czerwonymi prawo-ukośnymi, w polu V herb Trąby z polem błękitnym i trąbami czerwonymi. Nad tarczą mitra książęca. Herb według nieznanej pieczęci^[2].

Radziwiłł IX: W polu złotym na piersi orła czarnego ukoronowanego mniejsza tarcza czterodzielna z herbami kolejno: Trąby z polem błękitnym, Korczak, Odrowąż, Nałęcz. Nad hełmem pół orła czarnego ukoronowanego. Labry. Herb osobisty Alberta Stanisława Radziwiłła^[2].

Najwcześniejsze wzmianki[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy tytuł książęcy (książę Rzeszy na Goniądzu i Medelach) i odmieniony herb, gdzie na piersi niemieckiego orła położono rodowe Trąby Radziwiłłów, otrzymał Mikołaj Amor Poloniae Radziwiłł 25 lutego 1518 roku. Tytuł potwierdzono w Polsce w tym samym roku. Po wymarciu jego linii tytuł księcia Rzeszy na Birżach i Dubinkach otrzymał następnie Mikołaj Rudy Radziwiłł 10 grudnia 1547 roku. Tytuł następnie potwierdzono w Polsce w 1569 roku, Austrii w 1784 (legitymacja), 1882, Rosji 1838, 1845, 1867, 1890 oraz w Prusach w 1859 roku^[1].

Herbowni[edytuj | edytuj kod]

fürst von Radziwiłł.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Sławomir Górzyński: Rodzina Radziwiłłów i ich tytuły. Warszawa: DiG, 1996, s. 46-47. ISBN 83-85490-62-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1906, s. 301–303.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Herb Herb z nadania w 1518 roku w opracowaniu Tadeusza Gajla z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
Herb Herb Radziwiłł Książę Ia z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
Herb Herb z nadania w 1547 roku w opracowaniu Tadeusza Gajla z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla

[GorzRadz-1] Sławomir Górzyński: Rodzina Radziwiłłów i ich tytuły. Warszawa: DiG, 1996, s. 46-47. ISBN 83-85490-62-0.

[Ostrowski-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1906, s. 301–303.

[1]

[2]

Odmiany książęce	Radziwiłł
Odmiany hrabiowskie	Rozwadowski Hrabia Woyna Hrabia
Odmiany	Adamowicz Bernatowicz Dyakowski Jaszczołd Jordan Kolnicki Łukaszewicz Narbut Rudomina Rustejko Skop

Herby	szlachecki mieszczański chłopski własny państwowy miejski korporacji fantazyjne mówiący
Elementy herbu	tarcza herbowa godło (figury heraldyczne, mobilia herbowe) klejnot herbowy zawój (tortillon) korona heraldyczna korona rangowa hełm heraldyczny labry ostrew płaszcz heraldyczny trzymacze heraldyczne podpory heraldyczne postument heraldyczny order herbowy dewiza herbowa zawołanie
Oznaki godności	świeckie kościelne
Inne	herbarz rola herbowa herold blazonowanie szrafowanie tynktura krzyż heraldyczny totem kamon
Działy heraldyki	heraldyka francuska (heraldyka napoleońska) heraldyka polska (heraldyka kaszubska) heraldyka brytyjska (heraldyka angielska, heraldyka szkocka) heraldyka kościelna heraldyka szachowa heraldyka fantazyjna