Rezerwat przyrody Luitemaa
kod: KLO1000282[1]
| |
 Torfowisko Tolkuse będące częścią rezerwatu (2018) | |
| rezerwat przyrody | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Data utworzenia | |
| Akt prawny |
Vabariigi Valitsuse 27. juuli 2000. a määrus nr 254[1], |
| Powierzchnia |
11 301,3 ha[1] |
Położenie na mapie Estonii  | |
 58°09′11,1″N 24°32′08,6″E/58,153083 24,535722
| |
| Strona internetowa | |
Rezerwat przyrody Luitemaa[5] (est. Luitemaa looduskaitseala) – obszar chroniony o powierzchni 11 301,3 ha znajdujący się w południowo-zachodniej Estonii, w granicach gmin Häädemeeste i Saarde w prowincji Parnawa, na wybrzeżu Zatoki Parnawskiej będącej częścią Zatoki Ryskiej.
Rezerwat Luitemaa od 2003 roku jest ostoją ptaków IBA organizacji BirdLife International[6], w 2004 roku na jego terenie wyznaczono obszar sieci Natura 2000[7], natomiast od 2010 roku stanowi obszar wodno-błotny o znaczeniu międzynarodowym konwencji ramsarskiej[8][2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Rezerwat znajduje się na terenie alevikud Võiste i Häädemeeste oraz wsi Leina, Papisilla, Piirumi, Pulgoja, Rannametsa, Sooküla, Soometsa i Võidu położonych w gminie Häädemeeste oraz wsi Ilvese w gminie Saarde w prowincji Parnawa, w południowo-zachodniej Estonii[1]. Jego powierzchnia wynosi 11 301,3 ha, z czego 8 722,5 ha znajduje się na lądzie, natomiast 2 634,1 ha stanowią wody morskie[1].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Krajobraz rezerwatu Luitemaa jest zróżnicowany i obejmuje płytkie wybrzeże Morza Bałtyckiego z licznymi małymi zatokami, przylądkami i wysepkami, porośnięte przybrzeżnymi łąkami o powierzchni ok. 600 ha[9][10]. Oprócz tego występują tu zbiorowiska bagienne i leśne oraz kompleks wydm Rannametsa pochodzących z okresu Morza Litorynowego (sprzed 5 tys. lat)[1][10], oddalonych nieco od współczesnego brzegu morskiego[2]. Na terenie rezerwatu znajdują się najwyższe wydmy na obszarze Estonii – Tornimägi (34 m n.p.m.) oraz Tõotusemägi (40 m n.p.m.)[4]. We wschodniej części rezerwatu rozciąga się obszar starszych śródlądowych wydm Soometsa z okresu Jeziora Ancylusowego (ok. 9–9,5 tys. lat temu) porośnięty mieszanymi lasami świerkowo-sosnowymi[11][9].
W rezerwacie znajdują się również dwa obszary bagienne: torfowisko Maarjapeakse o powierzchni 1600 ha oraz torfowisko Tolkuse o powierzchni 5500 ha[1]. Pierwsze z nich powstało w wyniku procesu zabagnienia na podłożu gliniastym, drugie liczy ok. 8 tys. lat i stanowi dawną lagunę pomiędzy dwoma wałami nadmorskich wydm[1][4]. Miąższość torfu na bagnie Tolkuse wynosi ok. 5 m, a jego roczny przyrost to 1,6–1,9 mm[10].
W rezerwacie przyrody wytyczona została ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna, która jest jedną z najczęściej odwiedzanych w Estonii[12][8].
Siedliska[edytuj | edytuj kod]
Na terenie rezerwatu występuje aż 28 objętych ochroną siedlisk wymienionych w Załączniku I dyrektywy siedliskowej, w tym 11 siedlisk priorytetowych – laguny przybrzeżne (1150*), przybrzeżne łąki północnego Bałtyku (1630*), nadmorskie wydmy szare (2130*), łąki Fennoskandii częściowo porośnięte lasem (6530*), torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (7110*), zachodnia tajga (9010*), hemiborealne naturalne starodrzewia liściaste bogate w epifity (9020*), bagienne liściaste lasy Fennoskandii (9080*), jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (9180*), bory i lasy bagienne (91D0*) oraz łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (91E0*)[1].
Flora[edytuj | edytuj kod]
W rezerwacie występuje ok. 500 gatunków roślin naczyniowych[2], z czego połowa na podmokłych łąkach przybrzeżnych[1][9][8][4]. W pobliżu Häädemeeste znajduje się jedno z największych stanowisk mieczyka dachówkowatego (Gladiolus imbricatus) w Europie[9] oraz jedno z dwóch znanych w Estonii (obok wapiennych klifów w północnej części tego kraju) stanowisko miesiącznicy trwałej (Lunaria rediviva)[10]. Rosną tu również starodub łąkowy (Angelica palustris)[9] oraz gatunki chronione – rutewka wąskolistna (Thalictrum lucidum), rzepik szczeciniasty (Agrimonia pilosa), podkolan biały (Platanthera bifolia) oraz kukułka bałtycka (Dactylorhiza baltica), krwista (D. incarnata) i plamista (D. maculata)[1].
Fauna[edytuj | edytuj kod]
W Luitemaa występuje 185 gatunków ptaków, z czego 65 to ptaki gniazdujące[6]. W okresie migracji zatrzymuje się tu ponad 20 tys. osobników ptactwa wodnego rożnych gatunków[2], w tym m.in. łabędzie czarnodziobe czy bernikle białolice[6]. Tereny podmokłe ze względu na swoją różnorodność biologiczną rokrocznie zamieszkiwane są przez blisko 65 tys. osobników, w tym narażone na wyginięcie perkozy rogate i gęsi małe oraz bliskie zagrożenia dubelty[8]. Na wybrzeżu występują też m.in. łabędź krzykliwy, świstun, kaczka krzyżówka, szlamnik, łęczak, gągoł, bielaczek i bielik[9]. Przybrzeżne łąki zamieszkuje batalion, biegus zmienny, rycyk i krwawodziób, a w okresie migracji zaobserwowano tu ponad 15 tys. osobników bernikli białolicej oraz 3 tys. osobników gęsi zbożowej i gęsi białoczelnej[9]. Z płazów pospolicie występuje ropucha paskówka[9].
Wydmy oraz porastające je lasy są siedliskiem jaszczurki zwinki oraz ptaków takich jak lelek, lerka, puchacz, dzięcioł czarny i głuszec, nad ciekami wodnymi występuje zimorodek, zaś koło Võiste znajduje się największa na terenie kraju kolonia czapli siwej[9]. Na torfowiskach gniazdują z kolei żurawie, cietrzewie, srokosze, kuliki mniejsze i siewki złote[9].
Rezerwat jest też miejscem występowania innych gatunków zwierząt, wpisanych do Załącznika II dyrektywy siedliskowej – wydry europejskiej, kozy pospolitej, minoga rzecznego i łososia szlachetnego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W swoim obecnym kształcie rezerwat został utworzony 26 października 2006 roku na bazie rezerwatu przyrody Rannametsa-Soometsa (est. Rannametsa-Soometsa looduskaitseala) o powierzchni 9865 ha, założonego w 2000 roku[3]. Część obszarów tworzących rezerwat Luitemaa chroniona była jednak już wcześniej; w styczniu 1939 roku ochroną postanowiono objąć stanowiska rzadkiej miesiącznicy trwałej, natomiast w 1964 roku pod ochroną znalazły się wydmy Rannametsa oraz torfowisko Tolkuse[13][4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Torfowisko Tolkuse na terenie rezerwatu (2018) -
Torfowisko Tolkuse zimą (2016) -
Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna przez las (2018) -
Las na terenie rezerwatu w połowie marca (2016) -
Wrześniowy poranek na bagnach Tolkuse (2014) -
Rosiczka długolistna (2020) -
Rosiczka długolistna i żaba wodna (2011)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Luitemaa looduskaitseala – Andmed & kaart, [w:] Keskkonnaportaal [online] [dostęp 2024-04-02] (est.).
- ↑ a b c d e Luitemaa Nature Reserve [online], kaitsealad.ee [dostęp 2024-04-04].
- ↑ a b c Vabariigi Valitsuse 26. oktoobri 2006. a määrus nr 223 Luitemaa looduskaitseala kaitse-eeskiri [online], Riigi Teataja [dostęp 2024-04-04] (est.).
- ↑ a b c d e Luitemaa looduskaitseala – Eesti Entsüklopeedia [online], entsyklopeedia.ee [dostęp 2024-04-04].
- ↑ Franciszek Przasnyski, Rail Baltica w Estonii. Nowy raport wskazuje jakie są postępy prac [online], Obserwator logistyczny, 16 czerwca 2022 [dostęp 2024-04-03] (pol.).
- ↑ a b c Luitemaa EE030 [online], BirdLife Data Zone [dostęp 2024-04-04] (ang.).
- ↑ Natura2000 Viewer – EE0040351 [online], natura2000.eea.europa.eu [dostęp 2024-04-04] (ang.).
- ↑ a b c d Luitemaa – Ramsar Sites Information Service [online], rsis.ramsar.org, 13 lipca 2020 [dostęp 2024-04-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Nature | Kaitsealad [online], kaitsealad.ee [dostęp 2024-04-03].
- ↑ a b c d About Nature Reserve | Kaitsealad [online], kaitsealad.ee [dostęp 2024-04-03].
- ↑ Marika Kose, Mati Kose, Luitemaa looduskaitseala, „Eesti Loodus”, 7/2007, 2007 [dostęp 2024-04-04] (est.).
- ↑ For Visitors | Kaitsealad [online], kaitsealad.ee [dostęp 2024-04-03].
- ↑ Rannametsa-Soometsa looduskaitseala – Eesti Entsüklopeedia [online], entsyklopeedia.ee [dostęp 2024-04-04].