Rodochrozyt
![]() | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
dialogit, diagolit lub szpat manganowy |
---|---|
Skład chemiczny |
MnCO3 (węglan manganu(II)) |
Twardość w skali Mohsa |
3,5–4,5 |
Przełam |
nierówny, muszlowy[1] |
Łupliwość |
doskonała we wszystkich kierunkach (trójkierunkowa) romboedryczna[1] |
Pokrój kryształu |
słupowy, kolumnowy, masywny, botryoidalny, pryzmatyczny, tabularny[2], ziarnisty[3] |
Układ krystalograficzny |
trygonalny, heksagonalny[2] |
Właściwości mechaniczne |
kruchy[3] |
Gęstość |
3,45–3,7 g/cm³ |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
różowy i czerwony w odcieniach czasami brunatnoczerwony lub szary, brązowy, żółtawoszary[4] |
Rysa |
biała, niekiedy z różowym odcieniem |
Połysk | |
Współczynnik załamania | |
Inne |
dyspersja: 0,015[5] dwójłomność: 0,208–0,220[5] pleochroizm: wyraźny; różowo-czerwony, bezbarwny/jasnoróżowy[5] |
Rodochrozyt (dialogit, diagolit lub szpat manganowy) – minerał z gromady węglanów. Należy do grupy minerałów rzadkich rozpowszechnionych tylko w niektórych rejonach Ziemi[6].
W 2002 roku został uznany za oficjalny klejnot Kolorado[7]. Jest narodowym kamieniem szlachetnym Argentyny[8].
Historia i pochodzenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pochodzi od greckich słów rodo = róża i chros = barwa i nawiązuje do barwy tego minerału[1]. Po raz pierwszy odkryty został w 1800 roku w Rumunii[4]. Uznany jako minerał dopiero w 1813 roku[9].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Składa się w około 48% z manganu i z 10% z węgla[2]. Bardzo rzadko tworzy kryształy o pokroju izometrycznym, czasami słupkowym płytkowym[6]; najczęściej przyjmują postać romboedrów, lub skalenoedrów[10], które czasami skupiają się w przepiękne druzy o lśniącej czerwonej barwie. Występuje w skupieniach zbitych, nerkowatych, kulistych[11], ziarnistych, skorupowych, groniastych[1], naciekowych, warstwowych, promienistych[10]. Często tworzy sferolity, stalaktyty[1], konkrecje i agregaty[5]. Jest kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego, często zawiera domieszki wapnia – rodochrozyt wapniowy (o barwie jasnobrunatnej, szaro-różowej bądź czerwonej; występuje na obszarze Peru), żelaza, magnezu, miedzi, cynku, kobaltu[6]. Tworzy roztwór stały z syderytem. Jest izomorficzny z kalcytem, magnezytem i smithsonitem[6]. Krystalizuje po hausmanicie, braunicie i barycie[11]. Często występuje w formie kryształów bliźniaczych[8]. Wykazuje dwójłomność na poziomie 0,2180[2]. W świetle UV fluoryzuje na różowo, choć w bliskim ultrafiolecie fluorescencja może być żółta lub nie występować w ogóle[5]. Okazy w formie nacieków lub warstw naprzemianległych jasno i ciemnoróżowych pasków z Argentyny nazywa się inkaską różą[12].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w kruszcowych żyłach hydrotermalnych i złożach metamorficznych[1][11], także w karbonatytach[1]. Może powstawać w też w wyniku oddziaływania tych roztworów na skały zawierające mangan. W rzadkich przypadkach rodochrozyt występuje w osadach lub pegmatytach granitowych[1][6][13]. Bywa spotykany również w złożach osadowych pirytu. Rzadko występuje w szczelinach skał wulkanicznych[11].
Współwystępuje najczęściej z kalcytem, galeną, sfalerytem, syderytem, tetraedryt, barytem, dolomitem, fluorytem, kwarcem, pirytem, rodonitem czy granatami[1][6][14].
Miejsca występowania
[edytuj | edytuj kod]- Na świecie: USA – Kolorado (Kopalnia Sweet Home - kryształy wartości jubilerskiej), Montana[6]; Argentyna – („róża Inków”), RPA – najbardziej przejrzyste kryształy, Niemcy, Austria, Hiszpania[6], Słowacja, Bułgaria, Meksyk, Peru, Rumunia, Kanada, Chiny, Francja, Japonia, Rosja[14], Namibia (Tsumeb)[6].
- W Polsce: został znaleziony w szczelinach limonitu w okolicach Tarnowskich Gór (Górny Śląsk), w żyłach barytowych w okolicach Wałbrzycha oraz koło Nowej Rudy w Sudetach[6].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- do pozyskiwania manganu (tylko tam gdzie jest to opłacalne) – zawiera 43% Mn,
- wykorzystywany w jubilerstwie,
- do wyrobu rzeźb i różnych przedmiotów ozdobnych,
- poszukiwany przez kolekcjonerów.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
plaster rodochrozytu w formie stalaktytu z Argentyny
-
okaz z Afryki Południowej
-
Rodochrozyt z kopalni Sweethome z Kolorado
-
botryoidalny rodochrozyt z Japonii
-
różowy okaz z kwarcem z Kolorado
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Eligiusz Szełęg , Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 118, ISBN 978-83-7073-816-7 .
- ↑ a b c d e Rhodochrosite [online], National Gem Lab (ang.).
- ↑ a b Rhodochrosite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2025-02-28] (ang.).
- ↑ a b Rhodochrosite [online], Azomining.com (ang.).
- ↑ a b c d e f g Rhodochrosite (Manganesespar) [online], Gemdat.org (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 371–372. ISBN 978-83-8293-231-7.
- ↑ Colorado State Mineral | Rhodochrosite [online], State Symbols USA, 25 kwietnia 2014 [dostęp 2025-02-27] (ang.).
- ↑ a b Rhodochrosite [online], Assignment Point [dostęp 2025-02-27] (ang.).
- ↑ Rodochrozyt – Historia [online], Wiadomości Jubilerskie, 26 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-27] .
- ↑ a b Rodochrozyt – Właściwości [online], Wiadomości Jubilerskie, 29 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-27] .
- ↑ a b c d Rodochrozyt – Występowanie [online], Wiadomości Jubilerskie, 26 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-28] .
- ↑ Jan Parafiniuk , Atlas Minerałów, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 150, ISBN 978-83-7073-845-7 .
- ↑ Rhodochrosite [online], Geology Science, 2 lipca 2019 [dostęp 2025-02-28] (ang.).
- ↑ a b Rhodochrosite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-02-28] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne, „Horyzont” 2002
- J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG ”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geolog. 1965
- A. Bolewski, A. Manecki: Mineralogia szczegółowa, Wyd. PAE. 1993
- O. Medenbach, C. Sussieck-Fornefeld: Minerały, „Świat Książki” 1996
- W. Schumann: Minerały świata, O. Wyd. ”Alma-Press” 2003