Przejdź do zawartości

Rodochrozyt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rodochrozyt
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy

dialogit, diagolit lub szpat manganowy

Skład chemiczny

MnCO3 (węglan manganu(II))

Twardość w skali Mohsa

3,5–4,5

Przełam

nierówny, muszlowy[1]

Łupliwość

doskonała we wszystkich kierunkach (trójkierunkowa) romboedryczna[1]

Pokrój kryształu

słupowy, kolumnowy, masywny, botryoidalny, pryzmatyczny, tabularny[2], ziarnisty[3]

Układ krystalograficzny

trygonalny, heksagonalny[2]

Właściwości mechaniczne

kruchy[3]

Gęstość

3,45–3,7 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

różowy i czerwony w odcieniach czasami brunatnoczerwony lub szary, brązowy, żółtawoszary[4]

Rysa

biała, niekiedy z różowym odcieniem

Połysk

szklisty, rzadziej perłowy[1], żywiczny[5]

Współczynnik załamania

1.596 – 1.816[2](jednoosiowy)[5]

Inne

dyspersja: 0,015[5] dwójłomność: 0,208–0,220[5] pleochroizm: wyraźny; różowo-czerwony, bezbarwny/jasnoróżowy[5]

Rodochrozyt (dialogit, diagolit lub szpat manganowy) – minerał z gromady węglanów. Należy do grupy minerałów rzadkich rozpowszechnionych tylko w niektórych rejonach Ziemi[6].

W 2002 roku został uznany za oficjalny klejnot Kolorado[7]. Jest narodowym kamieniem szlachetnym Argentyny[8].

Historia i pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa pochodzi od greckich słów rodo = róża i chros = barwa i nawiązuje do barwy tego minerału[1]. Po raz pierwszy odkryty został w 1800 roku w Rumunii[4]. Uznany jako minerał dopiero w 1813 roku[9].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]

Składa się w około 48% z manganu i z 10% z węgla[2]. Bardzo rzadko tworzy kryształy o pokroju izometrycznym, czasami słupkowym płytkowym[6]; najczęściej przyjmują postać romboedrów, lub skalenoedrów[10], które czasami skupiają się w przepiękne druzy o lśniącej czerwonej barwie. Występuje w skupieniach zbitych, nerkowatych, kulistych[11], ziarnistych, skorupowych, groniastych[1], naciekowych, warstwowych, promienistych[10]. Często tworzy sferolity, stalaktyty[1], konkrecje i agregaty[5]. Jest kruchy, przezroczysty do nieprzezroczystego, często zawiera domieszki wapnia – rodochrozyt wapniowy (o barwie jasnobrunatnej, szaro-różowej bądź czerwonej; występuje na obszarze Peru), żelaza, magnezu, miedzi, cynku, kobaltu[6]. Tworzy roztwór stały z syderytem. Jest izomorficzny z kalcytem, magnezytem i smithsonitem[6]. Krystalizuje po hausmanicie, braunicie i barycie[11]. Często występuje w formie kryształów bliźniaczych[8]. Wykazuje dwójłomność na poziomie 0,2180[2]. W świetle UV fluoryzuje na różowo, choć w bliskim ultrafiolecie fluorescencja może być żółta lub nie występować w ogóle[5]. Okazy w formie nacieków lub warstw naprzemianległych jasno i ciemnoróżowych pasków z Argentyny nazywa się inkaską różą[12].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w kruszcowych żyłach hydrotermalnych i złożach metamorficznych[1][11], także w karbonatytach[1]. Może powstawać w też w wyniku oddziaływania tych roztworów na skały zawierające mangan. W rzadkich przypadkach rodochrozyt występuje w osadach lub pegmatytach granitowych[1][6][13]. Bywa spotykany również w złożach osadowych pirytu. Rzadko występuje w szczelinach skał wulkanicznych[11].

Współwystępuje najczęściej z kalcytem, galeną, sfalerytem, syderytem, tetraedryt, barytem, dolomitem, fluorytem, kwarcem, pirytem, rodonitem czy granatami[1][6][14].

Miejsca występowania

[edytuj | edytuj kod]
  • W Polsce: został znaleziony w szczelinach limonitu w okolicach Tarnowskich Gór (Górny Śląsk), w żyłach barytowych w okolicach Wałbrzycha oraz koło Nowej Rudy w Sudetach[6].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • do pozyskiwania manganu (tylko tam gdzie jest to opłacalne) – zawiera 43% Mn,
  • wykorzystywany w jubilerstwie,
  • do wyrobu rzeźb i różnych przedmiotów ozdobnych,
  • poszukiwany przez kolekcjonerów.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j Eligiusz Szełęg, Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 118, ISBN 978-83-7073-816-7.
  2. a b c d e Rhodochrosite [online], National Gem Lab (ang.).
  3. a b Rhodochrosite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2025-02-28] (ang.).
  4. a b Rhodochrosite [online], Azomining.com (ang.).
  5. a b c d e f g Rhodochrosite (Manganesespar) [online], Gemdat.org (ang.).
  6. a b c d e f g h i j Jerzy Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Wydawnictwa Videograf SA, 2024, s. 371–372. ISBN 978-83-8293-231-7.
  7. Colorado State Mineral | Rhodochrosite [online], State Symbols USA, 25 kwietnia 2014 [dostęp 2025-02-27] (ang.).
  8. a b Rhodochrosite [online], Assignment Point [dostęp 2025-02-27] (ang.).
  9. Rodochrozyt – Historia [online], Wiadomości Jubilerskie, 26 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-27].
  10. a b Rodochrozyt – Właściwości [online], Wiadomości Jubilerskie, 29 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-27].
  11. a b c d Rodochrozyt – Występowanie [online], Wiadomości Jubilerskie, 26 sierpnia 2011 [dostęp 2025-02-28].
  12. Jan Parafiniuk, Atlas Minerałów, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 150, ISBN 978-83-7073-845-7.
  13. Rhodochrosite [online], Geology Science, 2 lipca 2019 [dostęp 2025-02-28] (ang.).
  14. a b Rhodochrosite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-02-28] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne, „Horyzont” 2002
  • J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG ”Spirifer” W-wa 2005
  • A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geolog. 1965
  • A. Bolewski, A. Manecki: Mineralogia szczegółowa, Wyd. PAE. 1993
  • O. Medenbach, C. Sussieck-Fornefeld: Minerały, „Świat Książki” 1996
  • W. Schumann: Minerały świata, O. Wyd. ”Alma-Press” 2003