Rzepiennik Strzyżewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rzepiennik Strzyżewski
wieś
Ilustracja
Centrum
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Rzepiennik Strzyżewski

Wysokość

263 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

1258

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

33-163[2]

Tablice rejestracyjne

KTA

SIMC

0829655

Położenie na mapie gminy Rzepiennik Strzyżewski
Mapa konturowa gminy Rzepiennik Strzyżewski, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rzepiennik Strzyżewski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rzepiennik Strzyżewski”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rzepiennik Strzyżewski”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Rzepiennik Strzyżewski”
Ziemia49°48′27″N 21°02′08″E/49,807500 21,035556[1]

Rzepiennik Strzyżewskiwieś (w okresie 1775–1896 miasto) w Polsce, położona w województwie małopolskim w powiecie tarnowskim, w gminie Rzepiennik Strzyżewski, której jest siedzibą.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś znajduje się w dolinie potoku Rzepianka oraz na wznoszących się nad doliną wzniesieniach Pogórza Ciężkowickiego[3].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

W roku 2021 we wsi mieszkało 1258 mieszkańców, z czego 50.5% stanowiły kobiety, a 49.5%- mężczyźni,[4].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Rzepiennik Strzyżewski[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0829661 Cisie część wsi
0829678 Dąbry część wsi
0829684 Miasteczko część wsi
0829690 Ostrzesze część wsi
0829709 Padoły część wsi
0829715 Pod Jodłówką część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś lokowana na surowym korzeniu przez króla Kazimierza Wielkiego w 1347 roku[7]. Miejscowość uzyskała lokację miejską w 1775 roku, zdegradowana została w 1896 roku. W 1886 mieszkało tu około 1800 osób, z czego 264 stanowili Żydzi.

We wsi istniała szkoła parafialna. Po utworzeniu Rady Szkolnej Krajowej szkołę parafialną przeorganizowano w 1867 roku na szkołę ludową pospolitą[8]. Budynek był drewniany, został rozebrany przez wojsko podczas I wojny światowej do palenia w kuchniach polowych[8]. W 1921 roku rozpoczęto budowę kolejnego budynku, w ciągu 2 tygodni powstał fundament pod 5-klasowy gmach. Do grudnia 1924 roku wykończono dwie sale lekcyjne i w grudniu 1924 roku rozpoczęto naukę w częściowo wykończonej szkole[8]. Frekwencja uczniów nie była duża – rodziny były biedne i wielodzietne. Podczas niemieckiej okupacji do prowadzenia nauczania okupant nakazał używać miesięcznik Ster[8].

Znajdowała się tutaj synagoga, która według różnych źródeł została zniszczona przez Niemców w trakcie okupacji hitlerowskiej lub została rozebrana po II wojnie światowej. Istniało tu getto żydowskie, którego mieszkańcy zostali rozstrzelani 11 sierpnia 1942 roku w pobliskim lesie[9]. We wsi znajdują się pozostałości żydowskiego cmentarza.

Po południu 16 stycznia 1945 roku Niemcy opuścili Rzepiennik Strzyżewski, a 2 godziny później dotarły patrole Armii Czerwonej. Żołnierze zajmowali budynek szkoły przez 3 dni, powybijali w niej szyby, spalili akta szkolne, książki, zużyli cały zgromadzony opał dla szkoły, którą z tego powodu zamknięto do końca marca[8]. W okresie PRL w szkole prowadzono również zajęcia Szkoły Przysposobienia Rolniczego (SPR)[8].

Na przełomie lat 70. i 80. XX w. obok starego budynku szkoły od strony wschodniej dostawiono nowszy i połączono zbudowaną przewiązką[8]. Budynek z lat dwudziestych rozebrano z powodu stanu technicznego podczas rozbudowy szkoły w XXI wieku. Nowe skrzydło oddano do użytku w 2014 roku[10].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].

Kościół pw. Miłosierdzia Bożego[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Miłosierdzia Bożego w Rzepienniku Strzyżewskim znajduje się na pograniczu z Rzepiennikiem Marciszewskim przy drodze wojewódzkiej 980. Został zbudowany z fundacji okolicznych rodzin (m.in. Sadłoniów) przez księży z rodziny Bochenków w latach 1947–1949. W roku 1972 przy kościele została erygowana parafia. Kościół projektu arch. Zbigniewa Rzepeckiego posiada w swoim wnętrzu i otoczeniu rzeźby Bronisława Chromego, Jerzego Bandury, Anatola i Bogdany Drwalów, Piotra Waligóry oraz obrazy Jacka Malczewskiego, Szymona Czechowicza, Ludwika Stasiaka, Vlastimila Hofmana. Polichromię wykonała malarka ludowa z Zalipia Felicja Curyłowa, a stacje drogi krzyżowej Józef Janos z Dębna Podhalańskiego.

Zespół kościelno-plebański parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Rzepienniku Strzyżewskim został wpisany do rejestru zabytków 12 maja 1993 roku (nr. rej A-354).

Przy kościele od 1992 roku istnieje Muzeum parafialne, Oddział Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie (od 1995 r.). Zbiory muzealne stanowią dzieła z okresu XVIII–XX w., m.in. F. Meinerta – „Zakonnik”, W. Majeranowskiego „Scena biblijna”, J. Wojnarowskiego portrety M. Reja, J. Kochanowskiego, S. Batorego, S. Żółkiewskiego, J. Chodkiewicza, K. Pułaskiego., oraz obrazy J. Malczewskiego i Valstimila Hofmana. A także świątkarstwo, unikalne szaty liturgiczne, paramenty kościelne, oryginalne wyroby rzemieślnicze – meble z poroży i korzeni, figura Madonny z ok. 1540 r., pamiątki z Palestyny i Egiptu, zbiory etnograficzne oraz zbiory biblioteczne księży Bochenków.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119772
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1116 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6.
  4. Wieś Rzepiennik Strzyżewski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. Elżbieta Dybek, Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334 – 1434, w: Roczniki Humanistyczne tom XLI, zeszyt 2, (1993), s. 71.
  8. a b c d e f g HISTORIA SZKOŁY - Szkoła Podstawowa w Rzepienniku Strzyżewskim [online], sprzepiennik.iap.pl [dostęp 2022-08-14].
  9. Był sztetl.... W: Piotr Rochowski, Magdalena Rochowska: Między Białą a Wisłoką. Nowy Sącz: Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małpolskiego, s. 49.
  10. O SZKOLE - Szkoła Podstawowa w Rzepienniku Strzyżewskim [online], sprzepiennik.iap.pl [dostęp 2022-08-14].
  11. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Popiel, Kościół w Rzepienniku Strzyżewskim, Tarnów 1959 r.
  • Czesław Dutka, Rzepiennik z dziejów parafii, Rzepiennik Suchy 1998 r.
  • Muzeum Okręgowe w Tarnowie

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]