Słownik mykologiczny

SŁOWNIK MYKOLOGICZNY

Słownik obejmuje hasła z zakresu morfologii, fizjologii i rozmnażania grzybów oraz ich identyfikacji. Nie obejmuje taksonów. Niebieski kolor oznacza hasła szerzej opisane w odrębnych artykułach.

A

• acerwulus – występująca u niektórych grzybów i złożona z konifioforów struktura do wytwarzania bezpłciowych zarodników
• adelofialida – zredukowana forma fialidy wyrastająca ze strzępki bez przegrody
• adiaspora → chlamydospora
• acyjanofilny – nie barwiący się w błękicie mlekowym
• aleuriospora – bezpłciowy zarodnik wytwarzany na szczycie strzępek, ale pozostający na nich aż do rozpadu grzybni
• agarikalny – należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales). Grzyby te charakteryzują się owocnikiem złożonym z trzonu i kapelusza z blaszkami
• akantocystyda – rodzaj cystydy o promieniście rozgałęzionym wierzchołku
• akantohyfida – rodzaj hyfidy z kołeczkowatymi wyrostkami po bokach
• akropetalny – powstający na końcu → łańcuszek akropetalny
• akutocystyda – cienkościenna i bezbarwna hyfida o ostrym wierzchołku
• alantoidalny – o kształcie kiełbasy (zarodnik)
• alleszerioza – choroba ludzi, psów i koni wywołana przez Pseudallescheria boydii
• alternarioza – choroba roślin wywołana przez grzyby z rodzaju Alternaria
• amyloidalny – zmieniający barwę na niebieską w odczynniku Melzera
• alweola – jamkowate zagłębienie w owocniku grzyba
• amerokonidium – jednokomórkowe konidium,u którego stosunek długości do szerokości jest mniejszy, niż 1:15
• amfispora – rodzaj konidium u niektórych rdzowców (Pucciniales)
• ampuła – komórka konidiotwórcza kształtem przypomina napęczniałą główkę z krótkimi wyrostkami zwanymi sterygmami
• an – przedrostek oznaczający „bez” lub „nie”
• angiokarpiczny – owocnik zamknięty → wnętrzniaki
• antraknoza – grzybowa choroba powodująca zgorzele roślin
• amyloidalność – zmiana barwy zarodników grzybów i innych elementów ich budowy pod wpływem preparatów jodu (zazwyczaj stosuje się odczynnik Melzera)
• amoniak – odczynnik chemiczny do reakcji makro- i mikroskopowych, pomocny przy identyfikacji gatunków grzybów
• anamorfa – morfa rozmnażająca się bezpłciowo
• anastomoza – poprzeczne połączenia między blaszkami, strzępkami lub wstawkami
• anizogamia – rozmnażania płciowe polegające na łączeniu się gamet zróżnicowanych wielkością
• annelida – komórka konidiotwórcza wydłużająca się podczas wytwarzania zarodników, zwykle o walcowatym kształcie i nieco zwężonej części szczytowej
• annelokonidium, annelospora – konidium wytwarzane na annelidzie
• anizogamia – rozmnażanie płciowe polegające na łączeniu się nieruchomych gamet
• aparat apikalny – struktura na szczucie worków służąca do wydalania zarodników
• aplanospora – nieruchomy zarodnik wytwarzany przez niektóre glony i grzyby
• apofiza – rozszerzający się u podstawy zarodni trzonek zarodnionośny, lub pierścieniowate zgrubienie na dolnej stronie endoperydium
• apotecjum, miseczka – rodzaj owocnika o kształcie podobnym do miseczki
• appressorium, przycistka – wytwarzana przez kiełkujący zarodnik strzępka służąca do przymocowania się do podłoża
• archikarp – początkowe stadium owocnika
• artrokonidium, artrospora – konidium powstające w wyniku fragmentacji strzępek
• askokonidium – konidium powstające w worku
• atranoryna – związek chemiczny występujący u wielu gatunków porostów
• arbuskula – strzępka grzybów mykoryzowych pośrednicząca w wymianie składników między grzybem i rośliną
• areolka – okrągły lub nieregularny fragment plechy u porostów
• aseptyczna – nie podzielona przegrodami (septami)
• askochytoza – choroba roślin wyowłana przez grzyby z rodzaju Ascochyte
• askogamia – proces tworzenia worków (ascus)
• askokarp – owocnik grzybów workowych wytwarzający askospory
• askospora – płciowy zarodnik workowców
• askostroma – rodzaj owocnika u grzybów workowych wytwarzających podkładki
• aspergilloza – choroba wywołana przez grzyby z rodzaju Aspergillus
• asterohyfida – hyfida o gwiazdkowatym kształcie
• asteroseta – szczecinka o gwiazdkowatym kształcie
• astrocystyda – cystyda o gwiazdkowatym wierzchołku
• autogamia – rozmnażanie płciowe, podczas którego obydwie komórki rozrodcze wytwarzane są przez ten sam organizm
• azygospora – struktura podobna do zygospory, ale nie powstająca wskutek zlania się gametangiów

B

• balistospora – zarodnik mechanicznie wyrzucany
• bazydiokarp – owocnik podstawczaków wytwarzający bazydiospory
• bazydiola – niedojrzała podstawka
• bazydiospora – płciowy zarodnik podstawczaków
• bazypetalny – powstający na początku → łańcuszek bazypetalny
• blastomykoza – choroba wywołane przez Blastomyces dermatitidis
• blastospora, blastokonidium – zarodnik powstający przez pączkowanie
• blaszki – część owocnika grzybów kapeluszowych, na której powstają zarodniki
• błękit anilinowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
• błękit krezolowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
• błękit metylenowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
• boletoid fungi, grzyby borowikopodobne – grzyby kapeluszowe o rurkowym hymenoforze należące do rzędu borowikowców
• brachybazydiola – duża i nabrzmiała bazydiola
• bulwa – wyraźnie bulwiasto rozdęta nasada trzonu u grzybów kapeluszowych

C

• cefalodium – struktury zawierające sinice u niektórych porostów
• cenocyt – rodzaj komórczaka
• cenotyczny – pusty, bez przegrody
• chasmotecjum – rodzaj owocnika u workowców
• cheilocystyda – cystyda na blaszkach grzybów
• chitosom – mikropęcherzyk na powierzchni błony komórkowej grzybów
• chlamydospora – zarodnik przetrwalnikowy o grubych ścianach
• chryzocystyda – cystyda, która pod działaniem KOH barwi się na żółto
• chwytniki – cienkie wyrostki plesze porostów umocowujące ją do podłoża
• chytridiomykoza – choroba grzybicza płazów wywołana przez niektóre gatunki Batrachochytrium
• ciałko Woronina – granulki na przegrodzie w strzępkach grzybów
• cyfelle – bardzo drobne otworki w dolnej korze porostów
• cysty strzępkowe – specyficzne, kleiste struktury na strzępkach grzybów drapieżnych
• cystyda – płonna komórka występująca między podstawkami w hymenium
• cystydiola – mała, niedojrzała cystyda
• cykl paraseksualny – rozmnażanie bezpłciowe zachodzące między haploidalnymi strzępkami grzybni tego samego gatunku, ale należącymi do różnych typów płciowych
• cyjanofilny – zmieniający barwę w błękicie mlekowym
• czarcie koło – krąg utworzony z owocników grzybów
• czas zwilżenia – czas zwilżenia wodą powierzchni rośliny niezbędny patogenowi do zainfekowania rośliny

D

• dendrohyfida – cienka, wielokrotnie drzewkowato rozgałęziona hyfida
• dekstrynoidalny – zmieniający barwę na czerwonobrązową w odczynniku Melzera
• dermatofity – grzyby chorobotwórcze powodujące grzybice
• deuterogamia – rozmnażanie płciowe polegające na zapłodnieniu lęgni przez jądro pochodzące ze strzępki grzybni lub zarodnika konidialnego
• diafragma – cienka błona oddzielająca glebę od podglebia w owocnikach zamkniętych
• dichohyfida – hyfida zbudowana z cienkościennej zazwyczaj komórki podstawowej i z gałązek wierzchołkowych, zwykle grubościennych
• diktiokonidium – dwukomórkowe konidium, u którego stosunek długości do szerokości jest mniejszy, niż 1:15
• dikariofaza – występująca u niektórych gatunków grzybów sytuacja, gdy kariogamia (czyli zlanie jąder) nie następuje zaraz po plazmogamii
• diplont – dwa haploidalne, zróżnicowane płciowo jądra występujące w jednej komórce
• dolipor – specjalna struktura w przegrodzie podstawczaków, umożliwiająca wymianę składników między sąsiednimi komórkami

E

• ecjospora – zarodnik rdzowców wytwarzany w ecjach
• ecjospora uredinialna – zarodnik wytwarzany w ecjosporach uredinialnych
• ecjum – u rdzowców wytwór grzybni, w którym wytwarzane są zarodniki zwane ecjosporami
• ecjum uredinialne – u rdzowców rodzaj ecjum, w którym powstają zarodniki pełniące równocześnie funkcję ecjospor i urediniospor
• egzoperydium – zewnętrzna warstwa perydium
• egzotecjum – część owocników typu perytecjum, która wystaje na zewnątrz ponad plechę
• ekscypulum – w owocnikach typu perytecjum zewnętrzna ścianka otaczającą z wszystkich stron hymenium
• eksykat – zasuszony okaz w kolekcji grzybów
• ektomykoryza – mykoryza zewnętrzna, podczas której strzępki grzyba nie wnikają do komórek korzeni roślin
• ektosporium – zewnętrzna warstwa ściany komórkowej w bazydiosporach
• endoperydium – wewnętrzna część perydium
• endosaprofityzm – rodzaj współżycia glonów i grzybów występujący u niektórych porostów
• endospora – zarodnik powstający wewnątrz zarodni
• endostroma – wewnętrzna część podkładki, w której powstają bazydiospory
• ektostroma – zewnętrzna część podkładki, w której powstają zarodniki konidialne
• elatery – wydłużone płonne komórki pozbawione protoplastu
• epibazydium – część podstawki typu fragmobazydium
• epifragma – błonka zamykająca wylot owocnika u niektórych gatunków grzybów
• epifityczny – rozwijający się na roślinach
• epigeiczny – naziemny
• epilityczny – naskalny
• epikutis – górna warstwa strzępek w skórce grzybów
• episporium – jedna ze środkowych warstw ściany komórkowej w zarodnikach grzybów
• epitecjum, epihymenium – warstewka pokrywająca od góry hymenium
• epitunika → exosporium
• euhymenium – typowe hymenium
• exosporium – jedna z warstw ściany zarodników

F

• fialida – komórka konidiotwórcza z otwartym końcem, przez który wydostają się konidia
• filamentacja – przekształcanie się drożdżowej formy grzybów w formę strzępkową
• fotobiont – autotroficzny składnik porostów (glony lub sinice)
• fragmentacja plechy – rozmnażanie bezpłciowe przez podział plechy
• fragmobazydium – podstawka podzielona przegrodami na kilka części
• fragmokonidium – zarodnik konidialny złożony z co najmniej 3 komórek
• fungemia – obecność żywych grzybów we krwi
• fuzarioza – choroba roślin wywołana przez grzyby z rodziny Nectriaceae, zwłaszcza z rodzaju Fusarium
• fyllokladium – występująca u niektórych porostów struktura o budowie podobnej do rośliny