Przejdź do zawartości

Soliton

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Soliton wytworzony w wodzie

W matematyce i fizyce soliton to samopodtrzymująca się odosobniona fala wywołana przez efekty nieliniowe występujące w materiale, w którym fala ta się rozchodzi. Solitony towarzyszą wielu zjawiskom fizycznym; pojawiają się też jako rozwiązania nieliniowych cząstkowych równań różniczkowych.

Zjawisko solitonu zostało po raz pierwszy opisane przez Johna Scotta Russella, który zaobserwował falę solitonu w kanale wodnym (Union Canal, Wielka Brytania), a następnie odtworzył to zjawisko w specjalnie przygotowanym zbiorniku wodnym. Zaobserwowaną falę Russell nazwał „falą przesunięcia” (ang. wave of translation).

Trudno precyzyjnie zdefiniować czym jest soliton. Drazin i Johnson (1989) zdefiniowali soliton jako rozwiązanie układu nieliniowych równań różniczkowych, które

  1. reprezentuje fale o niezmiennym kształcie;
  2. jest zlokalizowane tak, że zanika lub osiąga stałą wartość w nieskończoności;
  3. może oddziaływać silnie z innymi solitonami, ale po kolizji zachowuje niezmienioną formę – występuje tylko przesunięcie fazy.

Wielu autorów podkreśla, że solitony mogą zmieniać swój kształt okresowo, a ich wyróżnikiem jest zdolność do kolizji niedestrukcyjnych. Znane są także solitony dwu oraz trójwymiarowe (tzw. pociski świetlne[1]).

Twierdzenie Derricka

[edytuj | edytuj kod]

Dla wielu modeli teorii pola w -wymiarowej czasoprzestrzeni dla można pokazać, że nie istnieją nietrywialne statyczne rozwiązania równań pola (Derrick 1964), ani stabilne, ani nawet niestabilne.

W teorii pól skalarnych z gęstością lagranżjanu:

solitony mogą istnieć tylko dla i dla w teoriach bez członu potencjalnego i ze skomplikowanym członem kinetycznym[2].

W teorii pola cechowania z gęstością lagranżjanu:

gdzie pole transformuje się zgodnie z reprezentacją która może być redukowalna, i solitony mogą istnieć tylko dla w teoriach z funkcjami skalarnymi i dla w teoriach z czystym polem cechowania[2].

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • W 1965 r. N.J. Zabusky z Bell Labs i M.D. Kruskal z Princeton University w przeprowadzonym eksperymencie komputerowym jako pierwsi zaobserwowali występowanie solitonów w ośrodku. Model opierał się na równaniu Kortewega-de Vries (r. KdV) i wykorzystywał metodę elementów skończonych.
  • W 1967 r. Gardner, Greene, Kruskal i Miura za pomocą metody rozpraszania wstecznego (ang. inverse scattering transform) otrzymali analityczne rozwiązania równania KdV.
  • W 1973 r. Akira Hasegawa z AT&T Bell Labs jako pierwszy zasugerował, że solitony mogą występować we włóknach światłowodowych. Soliton w światłowodzie tworzy się w wyniku wzajemnego kompensowania się efektów automodulacji fazy i dyspersji anomalnej. Hasegawa zaproponował wykorzystanie solitonu w telekomunikacji światłowodowej.
  • W 1988 Linn Mollenauer z zespołem przesłali solitony optyczne na odległość 4000 km, wykorzystując zjawisko Ramana do wzmocnienia sygnału optycznego.
  • W 1991 r. naukowcy z Bell Labs przeprowadzili bezbłędną transmisję 2,5 Gb/s na odległość powyżej 14 000 km, wykorzystując wzmacniacze światłowodowe domieszkowane erbem (EDFA).
  • w 1998 Thierry Georges z zespołem badawczym z France Telecom, łącząc solitony o różnych długościach fali optycznej (technika WDM), zademonstrowali transmisję 1 Tb/s (terabit na sekundę).
  • W 2001 firma Algety Telecom uruchomiła pierwsze komercyjny system solitonowej transmisji światłowodowej.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Light Bullet Home Page [online], www.sfu.ca [dostęp 2017-11-26].
  2. a b c Valerij Anatol’evič Rubakov: Classical theory of gauge fields. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 2002, s. 135–213. ISBN 0-691-05927-6.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • P.G. Drazin and R.S. Johnson (1989). Solitons: an introduction. Cambridge University Press.
  • A. Hasegawa and F. Tappert (1973). Transmission of stationary nonlinear optical pulses in dispersive dielectric fibers. I. Anomalous dispersion. Appl. Phys. Lett. Volume 23, Issue 3, s. 142–144.
  • A.C. Newell (1985). Solitons in Mathematics and Physics. Society for Industrial and Applied Mathematics, Philadelphia Pennsylvania.