Hematyt: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.3) (Robot dodał ko:적철석 |
m drobne, form. |
||
Linia 27: | Linia 27: | ||
}} |
}} |
||
[[Plik:HematiteUSGOV.jpg|240px|thumb|Hematyt |
[[Plik:HematiteUSGOV.jpg|240px|thumb|Hematyt – błyszcz żelaza]] |
||
[[Plik:Hematite.bear.660pix.jpg|thumb|240px|Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu]] |
[[Plik:Hematite.bear.660pix.jpg|thumb|240px|Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu]] |
||
'''Hematyt''' (gr. ''haema'' (haima), ''krew''; ''haimatites'', ''krwisty''; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity [[minerał]], [[tlenek żelaza(III)]]. |
'''Hematyt''' (gr. ''haema'' (haima), ''krew''; ''haimatites'', ''krwisty''; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity [[minerał]], [[tlenek żelaza(III)]]. |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
* zbitych i skrytokrystalicznych '''(żelaziak czerwony),''' |
* zbitych i skrytokrystalicznych '''(żelaziak czerwony),''' |
||
* grubokrystalicznych ('''błyszcz żelaza''' – Rio Marina na Elbie [[Włochy]]), |
* grubokrystalicznych ('''błyszcz żelaza''' – Rio Marina na Elbie [[Włochy]]), |
||
* drobnoziarnistych |
* drobnoziarnistych, cienkotabliczkowych '''(mika żelazna), ''' |
||
* skorupowych i naciekowych '''(krwawnik),''' |
* skorupowych i naciekowych '''(krwawnik),''' |
||
* groniastych, kulistych i nerkowatych ('''szklane głowy''' – Cumbria w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]; do 15 kg), |
* groniastych, kulistych i nerkowatych ('''szklane głowy''' – Cumbria w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]; do 15 kg), |
||
* rozetowych ('''róża hematytowa''' – [[Minas Gerais]] [[Brazylia]] |
* rozetowych ('''róża hematytowa''' – [[Minas Gerais]] [[Brazylia]]; średnica do 15 cm i [[Szwajcaria]] – do 7 cm), oraz |
||
* proszkowych, ziemistych i pylastych ('''śmietana hematytowa'''). |
* proszkowych, ziemistych i pylastych ('''śmietana hematytowa'''). |
||
* Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie '''(martyt).''' |
* Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie '''(martyt).''' |
||
Linia 51: | Linia 51: | ||
'''Miejsca występowania:''' [[Stany Zjednoczone|USA]] – okolice J.Górnego, Tennessee; [[Kanada]] – Quebec; [[Meksyk]], [[Wenezuela]], [[Brazylia]], [[Liberia]], [[Indie]], [[Ukraina]] – Krzywy Róg, [[Kazachstan]], [[Australia]], [[Francja]] – kryształy do 10 cm, [[Niemcy]], [[Szwecja]], [[Japonia]] – kryształy do 6 cm.. |
'''Miejsca występowania:''' [[Stany Zjednoczone|USA]] – okolice J.Górnego, Tennessee; [[Kanada]] – Quebec; [[Meksyk]], [[Wenezuela]], [[Brazylia]], [[Liberia]], [[Indie]], [[Ukraina]] – Krzywy Róg, [[Kazachstan]], [[Australia]], [[Francja]] – kryształy do 10 cm, [[Niemcy]], [[Szwecja]], [[Japonia]] – kryształy do 6 cm.. |
||
'''W Polsce''' – na terenie Rezerwatu Archeologicznego [[Rydno]] (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi ([[Góry Świętokrzyskie]]), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich |
'''W Polsce''' – na terenie Rezerwatu Archeologicznego [[Rydno]] (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi ([[Góry Świętokrzyskie]]), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich – m.in. hałdy d. kopalni "Victoria" w [[Ogorzelec (powiat kamiennogórski)|Ogorzelcu]], Górach Kaczawskich, spotykany jest na Kujawach{{fakt|data=2010-03}}. |
||
Występuje także na [[Mars]]ie. |
Występuje także na [[Mars]]ie. |
||
Linia 59: | Linia 59: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* Atlas mineralogii |
* Atlas mineralogii – G.G.Gormaz, J.J.Casanovas – „Wiedza i życie” 1992 |
||
* W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998 |
* W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998 |
||
* J.Żaba |
* J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003 |
||
* W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma- |
* W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma-Press” 2003 |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
{{commons|category:hematite}} |
{{commons|category:hematite}} |
Wersja z 02:46, 6 lut 2013
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
{{{inne nazwy}}} |
---|---|
Skład chemiczny |
{{{skład chemiczny}}} |
Twardość w skali Mohsa |
{{{twardość w skali Mohsa}}} |
Przełam |
{{{przełam}}} |
Łupliwość |
{{{łupliwość}}} |
Pokrój kryształu |
{{{pokrój kryształu}}} |
Układ krystalograficzny |
{{{układ krystalograficzny}}} |
Topliwość |
{{{topliwość}}} |
Właściwości mechaniczne |
{{{właściwości mechaniczne}}} |
Gęstość minerału |
{{{gęstość minerału}}} |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
{{{barwa}}} |
Rysa |
{{{rysa}}} |
Połysk |
{{{połysk}}} |
Współczynnik załamania |
{{{współczynnik załamania}}} |
Inne |
{{{inne własności optyczne}}} |
Dodatkowe dane | |
Postacie alotropowe |
{{{postacie alotropowe}}} |
Szczególne własności |
{{{szczególne własności}}} |
Klasyfikacja Strunza |
{{{klasyfikacja Strunza}}} |
Hematyt (gr. haema (haima), krew; haimatites, krwisty; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity minerał, tlenek żelaza(III).
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru.
Występuje w skupieniach
- zbitych i skrytokrystalicznych (żelaziak czerwony),
- grubokrystalicznych (błyszcz żelaza – Rio Marina na Elbie Włochy),
- drobnoziarnistych, cienkotabliczkowych (mika żelazna),
- skorupowych i naciekowych (krwawnik),
- groniastych, kulistych i nerkowatych (szklane głowy – Cumbria w Wielkiej Brytanii; do 15 kg),
- rozetowych (róża hematytowa – Minas Gerais Brazylia; średnica do 15 cm i Szwajcaria – do 7 cm), oraz
- proszkowych, ziemistych i pylastych (śmietana hematytowa).
- Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie (martyt).
Jest kruchy, nieprzezroczysty. Czasami zawiera domieszki glinu – hematyt glinowy, alumohematyt; oraz manganu.
Występowanie
Jest rozpowszechniony we wszystkich głównych typach skał, w których tworzy większe nagromadzenia lub jako minerał poboczny barwi je na różowo lub czerwono. Występuje jako spoiwo w niektórych skałach osadowych, okruchowych. Towarzyszy magnetytowi i pirytowi.
Miejsca występowania: USA – okolice J.Górnego, Tennessee; Kanada – Quebec; Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, Ukraina – Krzywy Róg, Kazachstan, Australia, Francja – kryształy do 10 cm, Niemcy, Szwecja, Japonia – kryształy do 6 cm..
W Polsce – na terenie Rezerwatu Archeologicznego Rydno (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi (Góry Świętokrzyskie), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich – m.in. hałdy d. kopalni "Victoria" w Ogorzelcu, Górach Kaczawskich, spotykany jest na Kujawach[potrzebny przypis].
Występuje także na Marsie.
Zastosowanie
Główna ruda żelaza (70% Fe) – nie jest najbardziej bogatą, ale jest bardzo powszechną rudą żelaza. Bywa używany jako naturalny pigment do wyrobu czerwonej farby (czerwona ochra). Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Wykorzystywany jako kamień ozdobny i jubilerski. Używany do wyrobu drobnej galanterii artystycznej i żałobnej.
Bibliografia
- Atlas mineralogii – G.G.Gormaz, J.J.Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
- W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998
- J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma-Press” 2003
- ↑ Udo. Schwertmann, R. M. Cornell: Iron Oxides in the Laboratory: Preparation and Characterization. Weinheim ; New York: Wiley-VCH, 2000. DOI: 10.1002/9783527613229. ISBN 3-527-26991-6. (ang.).